Morgunblaðið - 04.05.1956, Blaðsíða 8

8
SÍORGUN tíLAV IÐ
Föstudag'ur 4. maí 1956
iá
JBftvpntMaMb
Ctg.: H.í. Árvakur, Reykjavlk.
Framkv.stj.: SigMs Jónsson
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Stjómmálaritstjóri: Sigurður Bjarnason frá Vigu.
Lesbók: Árni Óla, simi 3045.
Auglýsingar: Ámi Garðar Kristinaaoa.
Ritstjóm, auglýsingar og afgreiðala:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 20.00 á mánuði innanlanda.
I lausasölu 1 króna eintakið.
■4$
,1
Draumurinn um stólinn
1 TM það verður naumast deilt,
U að þeir Tryggvi Þórhallsson
og Jónas Jónsson voru tveir aðal-
upphafsmenn Framsóknarflokks-
ins og þróttmestu baráttumenn
hans um langt skeið. Það kom
hins vegar í hlut núverandi for-
manns flokksins, Hermanns Jón-
assonar, að hafa forystu um, að
flæma báða þess menn úr Fram-
sóknarf 1 okknum.
Hermann Jónasson var for-
sætisráðherra á árunum 1934—
1942. Þessi vegtylla sté honum
svo til höfuðs, að hann hefur
síðan talið landið stjórnlaust ef
hann væri ekki sjálfur í stól for-
sætisráðherra. Hann hefur ekki
verið í rónni vegna þess, að Fram
sóknarflokkurinn hefur um all
langt skeið ekki getað ráðið einn
í íslenzkum stjórnmálum.
Alþýðnflokkurinn
innbyrtur
Hermann Jónasson hefur gert
margar tilraunir til þess, að afla
flokki sínum fyrri aðstöðu til
áhrifa á stjórn landsins. En þær
hafa allar mistekist. Framsóknar
flokkurinn hefur undanfarinn
áratug haft 15—18 þingmenn.
Þessi þingmannatala hefur ekki
dugað honum til þess að mynda
einn stjórn með Alþýðuflokknum.
Það er sama hvað mikið Tím-
inn hefur hælt hinum veika og
ráðreikula flokki íslenzkra jafn-
aðarmanna. Fylgi hans og traust
hefur sízt vaxið við það.
En nú hefur Framsókn grip-
ið til þess úrræðis, að inn-
byrða Alþýðuflokkinn alger-
lega. Hermann Jónasson telur
það nú síðasta tækifæri sitt til
þess að mynda ríkisstjórn, að
Framsóknarflokkurinn fái
meirihluta með þessu nýja
spyrðuhandi við Alþýðuflokk-
inn. Ef þetta ekki tekst er hætt
við því, að hinn mikli veiði-
maður gefist upp á róðrinum
og viðurkenni hreinlega, að
hann hafi misst af strætis-
vagninum.
Erigin hngsjónaleg
undirsíaða
Engin hugsjónaleg undirstaða
liggur til grundvallar þessu nýja
hræðslúbandalagi Framsóknar-
og Alþýðuflokksins. Framsókn
hælir sér af því að hafa mótað
stefnuna í efnahagsmálunum
undanfarin ár. En Alþýðuflokk-
urinn hefur barizt gegn henni
með hnúum og hnefum.
Öll þjóðin gerir sér það ljóst,
að hinir sameivinlegu frambjóð-
endur hræðslúbandalagsflokk-
anna eiga enga sameigínlega
stefnuskrá í efnahagsmálunum og
öðrum stærstu vandamálum hins
íslenzka þjóðfélags. Þeir eiga að-
eins eitt takmark: Að fá meiri
hluta á Álþingi til þess að geta
lyft Hermanni Jónassyni upp í
forsætisráðherrastólinn.
Hræðslubandalagið biður alla
um hjálp til þéss að það geti náð
þessu háleita takmarki. En sér-
staklega beinir það þó hjálpár-
beiðnum sínum til verkalýðsins
víð sjávarsíðuna. Verkamenn sjó
menn og iðnaðarmenn í kaupstöð-
um og siávarþorpum landsihs,
eru innileffa beðnir um það, að
kjósa bandalag Hermanns Jónas-
sonar og hjálpa honum í hinn
langþráða stól.
Hvað á verkalýðurinn
Hermanni að þakka?
En hvað á íslenzkur verkalýð-
ur Hermanni Jónassyni að
þakka? Hvað hefur hann gert fyr
ir verkalýðinn?
Þegar Hermann Jónasson var
forsætisráðherra í hinni fyrstu
„vinstristjórn“ á árunum fyrir
styrjöldina skapaðist hér meiri
fátækt og bágindi á þúsundum
verkamannaheimila en þekkzt
hefur hér á landi um langt skeið.
Atvinnuleysi og skortur þjarm-
aði að fólkinu. Atvinnutækin
grotnuðu niður og fullkomið von-
leysi blasti við.
Er ástæða til þess, að ís-
lenzkir verkamenn vilji þakka
Hermanni Jónassyni fyrir
þetta með því að gera draum
hans um stólinn að raunveru-
leika?
En hvað um sjómennina? —
Hvað eiga þeir að þakka hinum
mikla veiðimanni?
Þegar Sjálfstæðisflokkurinn
hafði forystu um nýsköpun ís-
lenzkra atvinnuvega að síðustu
styrjöld lokinni, barðist Hermann
Jónasson gegn þeirri uppbygg-
ingu af alefli. Hann vildi ekki að
ný skip kæmu í stað gömlu ryð-
kláfanna. Hann vildi heldur ekki
að nýjar verksmiðjur risu.
En Sjálfstæðisflokkurinn réði.
Hin nýju tæki komu, framleiðsl-
an jókst og lífskjörin bötnuðu.
Getur verið að nokkrum
sjómanni finnist hann þurfa
að hjálpa Hermanni Jónassyni
til þess að lyfta honum í stól-
inn?
En iðnaðarmennirnir? Hefur
hinn mikli veiðimaður hjálpað
iðnaðarfólkinu á íslandi til þess
að byggja upp hina ungu atvinnu-
grein sína?
Framsóknarflokkurinn barðist
af alefli gegn fyrstu raforkuver-
unum, sem byggð voru í landinu.
Hann kallaði fyrstu Sogsvirkj-
unina „samsæri andstæðinga
Framsóknarflokksins". En raf-
orkan var frumskilyrði vaxandi
iðnaðar.
Hermann Jónasson barðist
einnig sérstaklega gegn stofnun
Iðnaðarbankans. En með honum
var tilraun gerð til þess, að veita
meira fjármagni til hins unga ís-
lenzka iðnaðar.
Virðist iðnaðarfólki vera
mikil ástæða til þess fyrir það,
að hjálpa Hermanni Jónassyni
í hinn langþráða stól?
Síðasta tækitærið
Mikill hluti þjóðarinnar gerir
sér nú ljóst, að um það er barizt
í þessum kosningum hvort frjáls-
lyndi og víðsýn framfarastjórn
undir forystu Sjálfstæðisflokks-
ins eigi að fara með völd í land-
inu á næsta kjörtímabili, eða
hvort draumur Hermanns Jónas-
sonar um forsætisráðherrastólinn
og stefnulausa hentistjórn hans
sjálfs eigi að verða að raunveru-
leika.
Hermann Jónasson hefur sjálf-
ur gert sér ljóst, að þetta er hans
síðasta tækifæri. Hann hefur
ginnt flökk sinn út í áhættusamt
æfintýri. Ef tilraunin misheppn-
ast bendir margt til þess, að
flokksformennskudagar hins
mikla veiðimanns séu taldir.
ÚR DAGLEGA LÍFlNU
l
s
\Jeipan ^er óicjitrpör am Le
— n/ýr Lreypill, áem Lrennir L
íu
0 EITT af þeim farartækjum,
sem áunnið hefur sér mikla hylli
um aUan heim á undanförnum
árum, er litla ítalska mótorhjól-
ið, Vespan. Þið kannizt langflest
við hana, því að þó nokkrar eru
til hér á landi. Þetta farartæki er
alveg nýtt af nálinni — og hefur
á örfáum árum náð slíkri út-
breiðslu að einsdæmi er. Það eru
ekki nema 10 ár síðan fyrsta
Vespan var gerð, en sú 1.000.000.
rann út úr verksmiðjunni fyrir
nokkrum dögum — við hátíðlega
athöfn. Aðalverksmiðjan er í
Pontedera, skammt frá borginni
Pisa á Norður-Ítalíu. Einnig hef-
ur verið komið á fót „Vespu-
verksmiðjum" í Þýzkalandi, Eng
landi, Frakklandi og Spáni.
o-------------□-----o
• SEGJA má, að Vespan hafi
runnið út úr rústum styrjaldar-
innar. Verksmiðjan í Pontedera
var fyrir stríð ein stærsta og
mikilvægasta flugvélaverksmiðja
ítala. Árið 1944 var hún gersam-
lega jöfnuð við jörðu í átökum
styrjaldarinnar. En viðreisnar-
öflin voru fljót til starfa, og tveim
árum síðar var hafizt handa og
byrjað að reisa mannvirki í hin-
um gömlu rústum. I Pontedera
risu síðan verksmiðjur þær. sem
hófu framleiðslu Vespunnar. Þar
vinna nú að staðaldri 4—5 þús.
manns, en enn nær verksmiðjan
ekki nema yfir helming gömlu
rústanna.
@ Yfirverkfræðingur verksmiðj-
anna er d’Ascanio — sá hinn sami
og átti hugmyndina að farartæk-
inu. Þeir, sem aðallega stóðu að
stofnun fyrirtækisins — og nú
eru aðalhluthafar — eru afkom-
endur Peagio gamla, sem á sínum
tíma var einn frægasti og atorku
mesti stóriðjuhöldur Ítalíu.
Peagio hóf feril sinn árið 1885
með stofnun skipasmíðastöðvar í
Genua. Síðan hefur fyrirtækið
VeU andi áLri^ar:
Björt maí-koma
MAÍ heilsaði okkur bjartur og
broshýr í ár, að vísu fremur
andkaldur, en sólskinið er okkur
alltaf svo mikils virði, að við telj-
um ekki ástæðu til að fárast yfir
svalanum — svo snemma vors.
Lóukliður heyrist í lofti og ný-
græðingurinn stingur óðum upp
höfðinu, þar sem á annað borð
nokkrum gróðri er vært hér hjá
okkur á mölinni. Vegfarendur um
götur bæjarins hafa að undan-
förnu veitt því eftirtekt, að fólk
er tekið að huga að garðavinn-
sumri og sól. Þannig heilsaði maí
mánuður Toskana-búum suður á
Ítalíu. Var þess jafnframt getið,
að þetta væri í fyrsta skipti í
mannaminnum, sem snjóað hefði
í maí-mánuði um þær slóðir. —
Sá, sem átt hefur leið um þetta
unni og lagt hefur fyrir vit þeirra
hressilega íslenzka mykjulykt,
sem gefur frekar en nokkuð ann-
að til kynna, að verið er að vinna
völlinn. Sumir eru svo „fínir“ að
þeir taka fyrir nefið, fussa og
sveia öðrum eins sóðaskap inni í
miðjum bæ. Aðrir njóta þess að
anda að sér þessari gamalkunnu
lykt, sem minnir á vor og gró-
anda heima í gömlu sveitinni
þeirra og um leið á þá staðreynd,
að íslenzk jörð, hvort heldur sem
er í glæsilegum skrúðgarði í
Reykjavík eða á kotjörð uppi í
afdal, er ekki enn orðin — og
verður aldrei of „fín“ til að taka
með þökkum í vorgróandanum
vænu hlassi úr haughúsi bónd-
ans.
í fyrsta sinn í manna-
minnum
EN á sama tíma, sem við hér
norður við hið yzta haf höf-
um fagnað hverjum sólskínsdeg-
inum eftir ánnan, heyrum við
fregnir utan úr heimi um frost og
snjóa suður í löndum, sem í hug-
um okkar eru böðuð sífelldu
‘f’fagra og sögufræga hérað Ítalíu
í júlímánuði, þegar öllum gróðri
liggur við skrælnun af hinu stöð-
uga sólfari og jörðin æpir á regn,
kann að eiga dálítið erfitt með
að átta sig á slíkum fregnum það-
an. — En náttúran fer sínar leið-
ir sem fyrr, hversu vitrir sem
mennirnir eru orðnir með allri
sinni tækni og tólum.
Hús og híbýlaprýði
FYRIR nokkru- heyrði ég á tal
fólks, sem ræddi af miklum
áhuga um hús og híbýlaprýði. —
Þetta er málefni, sem er mjög
ofarlega á baugi meðal almenn-
ings um þessar mundir, er allir
eru gripnir hinu svonefnda
„byggmgaræði", sem farið hefur
sem logi yfir akur hér í vorri
kæru höfuðborg hin síðustu ár.
Ekkert væri fráleitara en að am-
ast við þessari sjálfsögðu og eðli-
legu þróun. Því að er það nema
eðlilegt, að hver og einn vilji
eignast þak yfir höfuðið og er það
ekki gleðilegt, hve mörgum hefur
tekizt það? Að vísu hefur það
kostað súran sveita — og stundum
tár, en það er nú einu sinni svo,
að ekkert af því sem er eftirsókn-
arvert í þessum heimi, fæst yfir-
hafnarlaust — nema þá að eitt-
hvert happdrættið geri hér und-
antekningu á reglunni!
Fjölskyldumyndirnar
í friði
EN nú er ég annars kominn dá-
lítið út fyrir efnið, — Það
sem ég í rauninni ætlaði að vekja
athygli á var setning, sem ég
heyrði einn —- eða eina — þeirra,
sem þátt tóku í samræðunum
segja. Hún barst mér að eyrum
af hreinni tilviljun: „Þessar fjöl-
skyldumyndir uppi um alla veggi,
þær eru nú vægast sagt hrylli-
lega ósmekklegar og gamaldags
— og ættu alls ekki að sjást á
sæmilegu nútíma heimili". Eitt-
hvað á þessa leið hljóðaði hún og
ég ályktaði á augabragði, að
þarna væri á ferðinni ein af ný-
tízku frúnum, sem vilja hafa
heimili sín eins og klippt út úr
tízkublaði. Ég hef reyndar heyrt
amazt við fjölskyldumyndunum
fyrr — og það í óblíðum tón. En
mér er spurn: Má ekki fólk hafa
sín heimili í friði og hafa þar, eða
hafa þar ekki, það sem þeim sýn-
ist. — Ef að ég hef meiri ánægju
af að horfa á venjulega ljósmynd
— jafnvel þótt hún sé ekki frá
Lofti — af einhverju kæru ná-
komnu skyldmenni mínu, heldur
en á abstrakt-málverk — eða
bara auðan vegginn — má ég það
þá ekki óáreittur? Eða á ég að
streitast við að gera heimili mitt
að „módeli“ eftir nýjustu tízku? .
i
(i
-'"k
Vespan er vinsæl á Ceylon.
eflzt o gdaínað jafnt og þétt — og
í dag er Peagio-skipasm'ðastöðin
ein sú stærsta í landinu. Auk þess
hefur hún fært út kvíarnar •— og
fýrir utan Vespuna framleiðir
hún einnig flugvélar.
■ —-------★-------
@ General Motors verksmiðjurn-
ar í Bandaríkjunum gera um
þessar mundir all nýstárlega til-
raun. Hér er sem sé um að ræða
nýjan hreyfil, sem er nú reyndur
í bifreið. Er hann sagður hafa
alla kosti gastúrbínunnar, sem
talin er eiga mikla framtíð fyrir
sér, en hins vegar hefur nýi
hreyfillinn enga af ókostum
hennar, ef svo mætti segja. í
miðjum mánuðinum mun þessi
nýja bifreið verða sýnd almenn-
ingi vestra — og segja verkfræð-
ingar fyrirtækisins að hér sé um
mjög merka tilraun að ræða — og
sennilegt sé, að slíkur verði fram-
tíðarbíllinn.
@ Þessi nýi hreyfill brennir
mun ódýrari brennsluefnum en
benzínhreyfillinn, og hefur meira
að segja tekizt að láta hann ganga
fyrir hvalolíu og ýmsum jurta-
olíum. Stærsti kosturinn er þó
sagður sá, að nýi hreyfillinn
framleiðir ekki eins mikinn hita
og benzínhreyfillinn — og þarf
af leiðandi verður unnt að nota
mun ódýrari málma í hann en nú
tíðkast í bifreiðahreyflum. Aftur
á móti eru mestu erfiðleikarnir
við framleiðslu gastúrbínunnar
til almennra nota fólgnir í því,
að hún framleiðir það mikinn
hita, að erfitt hefur reynzt að
finna málmblöndur til smíði
hans, sem bæði eru endingargóð-
ar og ódýrar.
® Nýi hreyfillinn hefur hvorki
sveifarás né stimpilstengur. í
rauninni vinnur hann á sama hátt
og reiðhjólapumpa, eða. gamal-
dags smiðjubelgur. Hefur hreyf-
illinn tvo „sílindra", og í hvorum
eru tveir stimplar. Ganga þeir
fyrir áhrif hvors annars vegna
keðjusprenginga, isem verða á
milli þeirra. Aðalinntakið í gangí
hreýfilsins er það, að hann press-
ar loft, sem síðan gengur . til
túrbínu í afturhluta bílsins. Ann-
ars er þetta enn á byrjunárstigi
og allar upplýsingar þar af leið-
andi af skornum skammti.