Morgunblaðið - 22.06.1956, Blaðsíða 13

Föstudagur 22. júní 1956
M ORGU N B 4 ÐIÐ
13
Ræba Bjarna Benediktssonar dómsm.rábh. v/ð útvarpsumræburnar i fyrrakxöld:
Hrœðslubandalagið var myndað til að
hafa í frammi kosningaklæki
STJÓRNARSAMSTARFI því,
sem nú heíur staðið um
r.okkra ára bil, og mörgu góðu
hefur áorkað, þótt ýmislegt sé
óleyst. eins og ætíð þar sem
ríkir líf og starí, var að vísu slit-
ið. án þess að nokkur grein væri
gerð fyrir raunverulegum mál-
efnaágreiningi. Má þó segja, að
eðlilegt sé, að flokkar sem ekki
geta unnið saman, hætti sam-
starfi sínu, alveg á sama veg
og nú á dögum þykir bezta
lausnin, að hjón, sem fella ekki
skap saman, slíti samvistum og
skilji. En jaínvel nútíma fólki
þykir ekki hlýða, að á meðan
hjúskapurinn stendur haldi ann-
að hjónanna fram hjá hinu.
Verður því þó trauðlega neitað,
að það er einmitt samskonar at-
hæfi, sem maddama Framsókn
hefur haft í frammi undanfarin
ár með hinum nánu samskiftum
sínum við Alþýðuflokkinn á
meðan samvinna hennar og
Sjálfstæðismanna hélzt.
STOFtiaN IIRÆÐSLU-
BANDALAGSINS
Ávöxtur þeirra samskifta er
kominn í ljós, hið margumtalaða
Hræðslubandalag. Bandalag
þetta var á sínum tíma tilkynnt
með sameiginlegri stefnuskrá og
er í henni berum orðum tekið
fram, að flokkarnir hafi ákveð-
ið „að efna til algers kosninga-
bandalags.“
Um þetta var ekki látið sitja
við orðin ein, heldur hefur fram-
boðum um land allt, í hverju ein-
asta kjördæmi, verið hagað svo,
að um óvéfengjanlega fram-
kvsemd hinnar sameiginlegu
stefnuskrár er að ræða.
f því efni er prófkosning
Framsóknar á manni í þriðja
saeti Alþýðuflokksins í
Reykjavik aðcins skýrasta
dæmið, en að eðli hið sama og
um land allt hefur gerst.
Segja má, að Aiþýðuflokkur-
inn hafi fengið maklega hirt-
ingu, þcgar úrslit prófkosn-
inganna urðu, að í vonarsæti
á lista hans var sett ungfrú
Rannveig Þorsteinsdóttir, sem
Alþýðublaðið ekki alls fyrir
löngu lýsti orðrétt á þennan
veg: „Rannveig Þorsteins-
dóttir er vafalaust mesta
óheillakrákan í stjórnmálum
samtíðarinnar.“
Þessi leiði spáfugl gelur nú
hið gamalkunna náljóð kráks-
ins, orðin „Aldrei meir“, í senn
yfir sjálfstæðri tilveru Alþýðu-
flokksins og örlögum Hræðslu-
bandalagsins.
Auðvitað var ekki hægt að átta
sig á eðli framboðanna fyrr en
þau höfðu komið fram, en þá
kom í ljós, að mjög var gengið
á snið við ákvæði stjórnarskrár
og kosningalaga. í 31. gr. stjórn-
arskrárinnar segir, að 11 þing-
menn skuli vera til jöfnunar
milli þingflokka, svo að hver
þeirra hafi þingsæti í sem fyllstu
samræmi við atkvæðatölu sína
við almennar þingkosningar. Og
í 29. gr. kosningalaganna segir:
„Stjórnmálaflokkur má eigi bera
fram nema einn landslista við
sömu alþingiskosningar."
ÚRSKURÐAR ÓSKAÐ
Miðað við þessi ékvæði og
ðnnur töldum við Sjálfstæðis-
menn mjög hæpið, að bandalag
þetta gæti lagt fram tvo lands-
lista í þeim tilgangi, að hvor
flokkur fengi sér úthlutað upp-
bótarsætum sitt í hvoru lagi.
Óskuðum við úrskurðar um
þetta af hálfu landskjörstjórnar,
!iem skyldu sinni samkvæmt ber
'að taka afstöðu til slíks ágrein-
ings, þó að loka ákvörðunarvald-
ið sé hjá Alþingi. Þessa kæru
hafa bandamenn talið vitni um
ofbeldishneigð okkar og yfir-
gaug.
Hræðslon við „Þjóðvöni“ er undirrót skoðono-
skiftn Fromsóknar í varnarmáiunum
Bjarni Benediktsson
Færist þá sannarlega skörin
upp í bekkinn, ef borgar-
arnir mega ekki lcngur kæra
til þar til settra stjórnarvalda
ef þeir telja liallað réttu máli.
Spáir slíkt síst góðu um sann-
gjarna stjórnarháttu, ef
Hræðslubandalagið kynni að
vinna þessar kosningar.
Hitt er eðlilegt að bandamenn
reyni að verja sinn málstað.
Vörn þeiri’a er einkum sú, að
athæfi þeirra sé ekki bannað
berum orðum í lögum og sams-
konar kosningabandalag hafi átt
sér hér stað áður, án þess að
fundið væri að.
Því til sönnunar vitna þeir í
bandalag Sjálfstæðismanna og
Bændaflokks 1937.
Rétt er, að þessir flokkar
unnu þá saman i sumum
kjördæmum, en buðu fram
hvor á móti öðrum í nokkr-
um, og frá upphafi var vitað,
að þeir mundu innbyrðis
keppa um uppbótasætin, svo
sem raun varð á, enda höl’ðu
þeir sitt hvora og ólíka
stefnuskrá við kosningarnar.
Þetta samstarf var svipað
samvinnu Alþýðuflokksins og
Framsóknar 1953 en gerólíkt
bandalagl þeirra nú.
„ALGER SAMEINING“
Enda fóru þeir félagar í upp-
hafi ekki dult með, að banda-
lagið ætti að vei-a annars eðlis
og nánara en nokkru sinni fyrr
hefði verið milli flokka. Eysteinn
Jónsson sagði t. d. 22. apríl, að
tilgangurinn næðist „ekki nema
með nánara samstarfi en áður
hefur þekkzt milli flokka. Það
dugar ekki minna en að flokk-
arnir sameinist algerlega í kosn-
ingum.“
Þessi voru orð Eysteins Jóns-
sonar. En hvernig geta „flokkar
sameinast algerlega í kosning-
um“ nema þeir verði þá sem
einn flokkur? Því að hér er
aðeins um að ræða áhrif sam-
einingar þeirra í kosningunum
sjálfum, en hvorki ástand þeirra
á undan eða eftir. Þess má þó
geta, að Gylfi Þ. Gíslason lýsti
því yfir hinn 12. maí „að ekki
færi hjá því, að á næsta þingi
yrði þingflokkur þessara flokka
stærsti samstæði þingflokkur."
Þessi ummæli lét Gylfi standa
ómótmælt þangað til málið var
komið til úrskurðar landskjör-
stjórnar, þá rifjaðist allt í einu
upp fyrir blessuðum reikni-
meistaranum, að hann hefði ekki
talað um „þingflokk" heldur
,þingblokk“. Var það óneitan-
lega meinleg misheyrn hjá mál-
gagni hans og leiðréttingin nokk-
uð seint fram komin.
En látum þaö vera.
Því fer fjarri, að nokkur telji
slíkt kosningabandalag óheimilt,
þótt bandamenn geri okkur upp
þá skoðun. Spurningin er ein-
ungis um áhrif bandalagsins.
Er mögulegt, að það sé í
tvennu lagi, sem er „algerlega
sameinað?"
Ef svo sýnist, þá væri slíkt
annað hvort krat'taverk eða
sjónblekking, og munu flestir
frekar trúa bandamönnum til
hins síðara.
Flokkarnir eiga að vera
„algcrlega sameinaðir", þang-
að til kemur að úthlutun upp-
bótarsætanna. Þá á hinni „al-
geru sameiningu“ skyndilega
að vera lokið og tvær sundur-
greindar, stranglega aðskild-
ar, lieildir birtast og flögrar1
önnur um, eins og hani, sem |
hausinn hefur verið höggvinn
af, og vita þó allir að liann er j
dauður. Verkefni Framsókn- j
ar er þá lokið í bili, því að
hún á að hafa náð sem flest-
um kjördæmakosnum þing-
mönnum með sem fpestum at-
kvæðum, en Alþýðuflokkur-
inn á enn að flögra um og fá
styrk 7000 Framsóknarat-
kvæða til að tryggja sér sem
flest uppbótarsæti.
Hverjum getur dulizt, að
hér er um ómengaða klæki
að ræða, og að t. d. Rannveig
Þorsteinsdóttir er kosin sem
Framsóknarfulltrúi, þó að af
Alþýðuflokkslista sé, og hvar í
flokki scm hún kann í bili
að tclja sig?
En hvað stoðar að tala um
þetta? Hefur landskjörstjórn
ekki nú þegar úrskurðað þetta
lögum samkvæmt?
„KÚTTER HARALDUR"
Fjarri fer því. Það voru
Framsóknarmennirnir einir, sem
fengu sig til þess að samþykkja
framboðin óbreytt. Tveir lands-
kjörstjói'narmenn, Einar B.
Guðmundsson, einn fremsti lög-
maður landsins, og Vilmundur
Jónsson einn aðalhöfundur kosn-
ingalaganna, voru að meginmáli
tii sammála kæru Sjálfstæðis-
manna. Jón Ásbjörnsson hæsta-
réttardómari taídi og eðlilegast
að úthluta bandalagi þessu upp-
bótasætum sem væri það einn
flokkur en sagði á. skorta ótvi-
rætt lagaboð til slíks,- En því
fór fjarri, að hann teldi fram-
boðin lögleg eins og þau eru.
Hann vildi láta gefa flokkunum
báðum færi á því að taka hins
flokks fólkið af listum sínum, og
eí það væri ekki gert, þá áleit
hann, að úrskurða bæri t. d. Al-
þýðuflokkslistann í Reykjavík
utan flokka. Slíkt mundi eftir
því, sem nú horfir, hafa haft
þær afleiðingar, að enginn Al-
þýðuflokksmaður hefði verið
kosinn á þing. Móðurskipið í
Reykjavík, kútter Haraldur,
hefði verið slitinn úr tengslum
við allar doríurnar, sem hann
átti að draga inn í þingsalinn,
og þær setið eftir á þurru landi.
Meiri hluti landskjörstjórnar
vildi ekki fallast á þessa lausn,
en óhagganlegt er, að það er
aðeins minni hluti hennar, sem
allt vildi taka gilt óbreytt.
Hvernig fram úr þessu verður
ráðið að lokum, skal ég ekki
segja. Líklegast er, að kjósend-
urnir sanni, að þeir eru ekki
dauðir tölustafir, sem ráðstafa
má að vild, heldur sjálfstæðir
einstaklingar með eigin vilja og
þeir höggvi á hnútinn, sem
rangindafýsn hræðslubandalags-
manna hefur hnýtt, og láti enn
sjást,
„hvað illan enda,
ótryggð og svikin fá.“
Vægari lýsingu á öllu þessu
athæfi er erfitt að finna, eink-
um þar sem í ljós er komið, að
bandamenn hafa frá upphafi
vitað, að ráðagerð þeirra fengi
ekki staðizt. T. d. skrifaði Bragi
Sigurjónsson í Alþýðumanninum
um „boð Hei’manns um kosn-
ing'abandalag“ þegar hinn 6. des.
1949 á þessa leið: „Ef samvinn-
an væri alger, mundi það tákna,
að kosningabandalagið fengi
enga uppbótaþingmenn sökum
fæðar Framsóknarflokksins bak
við livern þingmann sinn.“
Þessir menn vita þess vegna
betur en þeir láta nú. En af
hverju hafa þeir þá leiðst á slíka
refilstigu?
HRÆÐSLAN VIÐ
ÞJÓÐVÖRN
Er það vegna djúptæks mál-
efna-ágreinings við okkur Sjálf-
stæðismenn?
Svo sem fram hefur komið
varð slíks aldrei vart innan
ríkisstjói’narinnar á meðan sam-
vinna Framsóknar við Sjálf-
stæðismenn hélzt og enn er okk-
ur meinuð vitneskja þess, hvað
fyrir mönnunum raunverulega
vakir.
Svo er t. d. í varnarmálunum.
Ekkert er eðlilegra en að menn
hafi í þeim ólíkar skoðanir. En
þær verða að vera byggðar á
í’aunverulegum efnisástæðum en
ekki annarlegum tilgangi.
Ég játa t. d., að Þjóðvarnar-
flokkurinn hefur verið til óþurft-
ar í íslenzkum stjórnmálum.
Sök sér er þó, að honum hefur
tekizt að véla um fyrir ein-
hverju af óreyndum æskumönn-
um. Þeir eiga eftir að átta sig.
Hitt er verra þegar rosknir
stjórnarherrar, núverandi og
fyrrverandi, ærast vegna til-
komu þessa litla flokks, því að
það er sannarlega ekki ástæða
fyrir því að snarsnúast í varnar-
málunum að koma þurfi Þjóð-
varnarflokknum fyrir kattarnef.
En sú er hin raunverulega á-
stæða fyrir skoðanaskiftum
Framsóknar í þessu meginmáli.
Framsóknarmenn tala raun-
ar um „breytt viðhorf“ í al-
þjóðamálum og vitna í „Genf-
arandann,“ en sjálfur hafði
utanríkisráðherrann lýst þeim
anda svo sem „almennum
vonbrigðum“ um lausn þeirra
mála, sem heimsfriðurinn er
kominn undir. Enda höfðu
hinir nýju bandamenn Fram-
sóknar í utanríkismálum,
kommúnistar, tæpri viku áður
en ályktun Alþingis var gerð,
látið Þjóðviljann skýra frá
þvi, að ísland væri orðið eitt
af þermur löndum, sem „lxer-
stjórn Sovétríkjanna myndi
telja þýðingarmesta verkefni
sitt að gera innrás í.“
Þegar haft er í huga hversu
undirstaðan er veik, er sízt að
furða, þótt J’firbyggingin hall-
ist í öllu þessu hrófatildri
Hræðslubandalagsins.
FRAMKOMA
UTANRÍKISRÁÐHERRANS
Eða iivernig fær það staðizt,
að veita samþykki sitt til bygg-
ingar hafnarmannvirkja fyrir
a. m. k. 200 millj. króna handa
því liði sem losna á við hið
bráðasta, samtímis og ákvörðun
er tekin um brottrekstur þess?
Og ekki batnaði þegar Tíminn
brást reiður við yfir, að hætt
skyldi við þessar framkvæmdir
í bili, og þótti það hart, að slík
ákvörðun væri tekin áður en
hin margrædda ályktun Alþing-
is væri „formlega tilkynnt“, eixxs
og blaðið segir.
Enn aumari verður þó leik-
urinn, þegar utanríkisráð-
herra styður það á Alþingi,
„að herinn hverfi úr landi“,
en frestar síðan hinni „form-
legu tilkynningu“ um nær
Z'/z mánuð, og lætur hjá líða
að taka málið upp á fundi
Atlantshafsráðsins, sem liáld-
inn var á miðju þessu tíma-
bili. Þar var þó sannarelga
gullið tækifæri fyrir hann til
þess að gcra grein fyrir hinni
nýju stefnu íslands. Ráðherr-
ann segist hafa verið við því
búinn, en þagatf.
Af hverju?
Að eigin sögn af því „þess
var eindregið óskað af fram-
kvæmdastjóra og fundarmönn-
um, að málinu yrði ekki hreyft."
Eitt sinn var kveðið: „Útlendra
gerir flesta bón." Það má hér
um segja. Svo eru þeir, sem slíka
frammistöðu hafa sýnt, að núa
öðrum því um nasir, að þeir séu
of tillitssamir við útlendinga!
En utam-íkisráð'herrann lét sér
eklci þögnina nægja í París. í
fundarlokin sendi hann ásamt
14 öðrum utanríkisráðherrum
umheiminum og þar á meðal ís-
lendingum ávarp. Þar segir orð- .
rétt:
.Vestúrveldin geta ekki slakað
á varðgæzlu sinni. —
Það eru því öryggismálin, sem
eru grundvallaratriðið og At-
lantsliafsríkin veiða framvegis
að meta það mest af öllu að
viðhalda samheldni sinni og
styrkleika.“
Og því er bætt við, að þau
muni „af kappi“ „viðhalda“
vörnunum, sem upp hafi verið
komið.