Morgunblaðið - 24.11.1957, Blaðsíða 8

8
MORCVWTiT 4 Ðffí
Sunnudagur 24. nóv. 1957
Kristmann Guðmundsson skrifar um
BÓKMENNTIR
Jónmessunætur Martröð
á Fjallinu Helga.
Eftir Loft Guðmundsson.
Bókaforlag
Odds Björnssonar.
SATÝRISKAR eða gráglettnar
sögur eru sjaldgæf fyrirbæri í
bókmenntum vorum og er því
líklegt, að bók sem þessi geti
orðið bögglað roð fyrir brjósti
sumra manna. En það eitt verður
að teljast mikið hugrekki að
leggja út í samningu hennar og,
fyrir það ber höfundi hennar
hrós.
Það skal strax tekið fram að
sjóveikt, bílveikt og loftveikt
fólk ætti að fá sér pillu áður en
það byrjar á sögunni, því þetta
er engin lognmollusigling um
rómantíska polla íslenzkrar
sveitamenningar, heldur „Súp.
erhímennska", jippí og hallelúja
allt frá byrjun. Aðalpersónan er
íslenzkur hestageldingasérfræð-
ingur, sem boðið hefur verið til
Vesturheims. En flugvélin ferst
með hann á leiðinni og hann
kemst af, ásamt þremur öðrum:
gömlum manni gráskeggjuðum,
gapandi heimskum kvikmynda-
fríðleiksmanni og súperjippíjippí
kynsprengju, sem snakar sér úr
kjólnum á fimm mínútna fresti.
Fyrsti kaflinn, er fjallar um sam-
skipti hinna eftirlifandi farþega
í gúmmibát úti á reginhafi slær
alveg í rot helztu glæparitin okk-
ar, hvað viðvíkur blóðugri efnis-
meðferð, háspennu og lífshættu,
enda grimmilegasta skopstæling
af þeim. Kvikmyndafríðleiks-
maðurinn er drepinn, með sigur-
bros á vör; gamli maðurinn grá-
skeggjaði uppgötvar fánýti lífs-
ins, og mátti ekki seinna vera;
hleypur hann þá fyrir borð, en
kynsprengjan rífur sig úr kjóln-
um. Síðan rekur bátinn á land
og skötuhjúin, sem eftir lifa,
labba af stað til næstu stórborg-
ar. Á miðri leið kemur á móti
þeim sköllóttur hámenningarfor-
stjóri, sem tekur þeim með kost-
um og kynjum — raunar sökum
þess að hann heldur að þau séu
hinir heimsfrægu trúðar Tipp og
Topp. Það er farið með þau á
dýrindis hótel og um kvöldið eru
þau boðin í partí hjá hámenn-
ingarfulltrúa, en þar er heldur
en ekki líf í tuskunum. Húsið er
samkvæmt nýjustu tízku, þar
sem allt snýr öfugt: tröppurnar
eru uppi á þaki, gólfábreiðurnar
neðan í loftunum, Ijósakrónurn-
ar upp úr gólfunum o. s. frv.
Þarna er eitt hið fullkomnasta
barnaherbergi, sem um getur, en
að vísu eiga hjónin engin börn.
í partíinu er gnægð hinna feg-
urstu kvenna, er allar segja: Já,
já, alveg dásamlegt. Sá smágalli
er þó á þeim, ef galla skyldi
kalla, að þær eru aðeins gínur,
og þarf því að trekkja þær upp
Loftur Guðmundsson
öðru hverju. — Mú er höfundur-
inn kominn að efninu. Hinar grá-
glettnu lýsingar hans á hámenn-
ingarfulltrúunum og bræðra-
lagi þeirra, eru skemmtilegar
skopstælingar af ýmsu, sem mað-
ur þekkir úr heimahögunum, og
fær alls konar ,,snobbismi“ þar
hressilega á baukinn.
Landið, sem aðalpersónan er
komin til, er einhvers staðar mitt
á milli „stáldrekans vestur á
sléttunni" og „þess marghausaða
austur í Rauðuskógum“. Það
Vel þegin
jólagjof
af eldri sem
yngri
er falleg
svunta
saumuð eftir
BUTTERIC'K
sniði
Austurstræti
eru hvort tveggja karlar í krap-
inu og hafa sífellt í hótunum
hvor við annan, en ausa gulli í
landið mitt á milli og fulltrúa
sína þar. Nú er skáldið komið út
í stóru stjórnmálin og rífur af sér
brandara, sem raunar sumir
hverjir eru allbitrir. Einn megin-
þáttur í menningarlífi landsins og
sá langvinsælasti er trúðleikar.
en tilkomumestur leikendanna,
enda elskaður af háum sem lág-
um, er frumskógaapi nokkur,
ægilegur ásýndum, skapstyggur
og snakillur. Höf. gerir sér sér-
staklega mikinn mat úr þessum
apa, og það fer ekki hjá þvi að
lesandinn kumri nokkrum sinn-
um yfir lýsingunni á honum. En
það getur líka gerzt, að hann
hætti að hlæja og finnist hann
bera kennsl á apaskrattann. Það
er nefnilega alveg óhugnanlegt
hvað sú skepna rifjar upp fyrir
manni hitt og þetta úr þjóðlífinu,
sem kemur ónotalega við mann.
Takið þið vel eftir þegar hag-
fræðingarnir fara að reikna út
eftir honum vísitöluna og fleira;
það er anzi laglega gert.
Höf. hefur tekið vel eftir ýmsu
skemmtilegu í þjóðfélaginu. Það
úir og grúir af bráðsnjöllum
títuprjónsstungum. Tökum t. d.
brandarann um heiðursmerkin:
„Þú ert annars déskoti við-
kunnanlegur náungi, sagði
Strand útgerðarmaður. Viltu
heiðursmerki?
Heiðursmerki?
Við útveguðum Henderson
heiðursmerki. Hann hafði gaman
að því. Það hafa allir gaman að
heiðursmerkjum. Betri kerlinga-
klúbburinn, sem mín starfar í,
efndi til happdrættis á dögunum.
Þær vanhagaði um fé til kaupa
á skóm og sokkum handa snjó-
tittlingum. Það var aðeins einn
vinningur, æðsta heiðursmerki
ríkisins, en miðarnir tífallt dýr-
ari en venjulega. Þeir runnu út“
Ágæt persóna er þernan í
hótelinu, hún hefur lært mikið
af alls konar slagorðum og for-
múlum og gegnir athyglisverðu
hlutverki í sögunni.
Líður nú að því, að mikil hátíð
er haldin á torginu fyrir framan
hótelið. Hámenningarráðið setur
hátíðina og heimsfrægir söng-
hundar spangóla Ave María eftir
Schubert. En um leið byrjar
ýmislegt dularfullt að gerast, m.
a. er unga stórskáldið Bróðir
Dauðans (svartadauðans) tekið
og hengt í allri ljósadýrðinni. Að
vísu er áhorfendunum talin trú
um að þetta sé allt upp á grín.
skáldið sé aðeins að skemmta
fólkinu. Skáld þetta er heims-
frægt um allt landið, þótt það
hafi aðeins ort tvær ljóðlínur, en
í þeim spáir það tilkomu og
heimsyfirráðum þursans mikla
austan úr ^" ’ðuskógum. Nú er
það hins veg„ 'ar'* "ð «>fast um
mikilleik þursar ’ látið
skemmta fólkinu —.n sér-
kennilega hátt. Hátíðin á torg-
inu er nefnilega ekki öll þar sen
hún er séð, þar er heimspóltik
komin í spilið. Hámenningarráð-
ið er orðið verkfæri í höndum
voldugra afls, einhver utanað-
komandi aðili stjórnar, og af við-
brögðum þernunnar má ráða, að
alþýðan sé að taka völdin. í borg-
inni ríkir algjört stjórnleysi og á
torginu eru menn bæði hengdir
og skotnir hópum saman. Fólk-
inu er reyndar enn talin trú um
að þetta séu allt skemmtiatriði,
og það dáist að því hvað mönn-
unum tekst fimlega að láta
hengja sig. —
Hátíðin á torginu er hápunkt-
ur bókarinnar, þar tekst skáld-
inu verulega upp og verkið nær
tilgangi sínum, hið almenna rena
ur saman við hið einstæða,
heimsviðburðir gerast á litlu
sviði, harmleikurinn gægist nak-
inn undan grímu skopstælingar-
innar, gráglettni og meinglettni
blandast aðvörun hins glögga sjá-
anda: „Fyrirgef þeim ekki, þeir
vita hvað þeir gera“.
Daginn eftir er fólkið skrítið
á svipinn: Eitthvað hefur gerzt,
en auðvitað ekkert alvarlegt
Menn hengdir? Nei, það getur
ekki gerzt hér! Kona ein, sem
horft hefur á hengingarnar alla
nóttina, segist alls ekki trúa því,
sem hún hefur séð. Byltingin hef
ur misheppnazt, og þernan er nú
orðin mjög frábitin þeim blóðs-
úthellingum, sem hún stjórnaði
um nóttina — en formúlurnar og
slagorðin þylur hún enn. Þernan
er góð hjá höf., með henni tekst
honum svo glögglega að sina
áhrif áróðursins á einfeldninginn.
að teljast verður sálfræðilegt af-
rek. Einfeldningarnir ganga að
vísu stundum af trúnni, en for-
múlan blívur í þeirra einfeldn-
ingshaus, og nýr áróður dregur
þá skjótlega aftur til föðurhús-
anna.
Meira skal ekki rakið af efni
sögunnar, og fátt eitt hefur raun-
ar verið nefnt, því bókin er efnis-
rík og skáldið fer víða hamför-
um. — Ekki tekst þó alls staðar
jafnvel og því er ekki að leyna,
að sums staðar hefði meira af
heimsmannslegri fyndni verið
ákaflega kærkomið. Þetta er
fyrsta stóra skáldverkið sem höf.
lætur frá sér fara, og það er eng-
an veginn fullkomið, byrjunin er
laus í reipum og oýsna hæpin.
Alloft er tef-lt á tæpasta vað, bog-
inn spenntur fullhátt, svo að
blekkingin brestur í huga lesand-
ans. En höf. nær sér alltaf upp
aftur og bókin verður því betri
sem lengra líður. í fyrsta hlutan-
um minnist maður ýmissa fyrir-
rennara, einkum Thorne Smith
(„Topper", „Brækur biskups-
ins“), en þegar fram í sækir, fær
skáldverkið sinn eiginn svip og
gerist sérstætt. Fyrsta bók — um
„lífskvæðið“ — (sagði einhvers
lífsblóm?) er dálítið lausagopa-
leg, en önnur og þriðja bók eru
höfundi sínum til sóma.
Þegar á allt er litið, verður að
telja útkomu sögunnar merkis-
viðburð á bókmenntasviðinu. —
Hún er vel og smekklega útgefin,
prófarkalestur vandaður.
Verzlunin Humborg opnur
búsúhuldubúð í Vesturveri
í GÆR opnaði verzl. Hamborg
búð í Vesturveri með vörur sömu
tegundar oð hún hefir ætíð haft.
— Hefur verið innréttaður í Vest-
urveri nýr verzlunarsalur um 100
fermetrar og þar er verzlunin til
húsa. Er það inn af blómabúðinni
Rósinni. Salurinn er vistlegur,
Sveinn Kjarval hefur teiknað inn
réttingar og Trésmiðjan sett þær
upp. Kristján Davíðsson sá um
litaval.
Hamborg.
Verzl. Hamborg var stofnuð
1925 og hefir ætíð verzlað með
búsáhöld alls konar, má þar nefna
matar- og kaffistell, burstavör-
ur og eldhúsáhöld. Þá eru leik-
föng í miklu úrvali.
Verzlunin er stofnuð af Sigurði
Jónssyni kaupmanni og hefur til
þessa verið að Laugavegi 44. Nú
verða verzlanirnar tvær. Eigend-
ur eru samnefnt hlutafélag og «r
Sigurður Sigurðsson, sonur stofn-
andans framkvæmdastjóri og
verzlunarstjóri á báðum stöðum.
9 verzlanir.
1 Vesturveri hafa nú starfaS
verzl. í 2 ár og eru þær nú 9
talsins, Bezt, Herrabúðin, Árni B.
Björnsson, ABC sælgæti og tó-
baksverzl., Bókabúð Lárusar
Blöndal, Hljóðfæraverzl. Sigríð-
ar Helgadóttur, Rósin, Hamborg
svo og umboð fyrir DAS og happ
drætti Háskólans. Samstarfið
hefur gefið góða raun bæði fyrir
kaupmenn og viðskiptavini.
LONDON 22. nóv. — Það er nú
mikið rætt í ísrael að byggja
skipaskurð yfir þvert landið —
frá Akaba-flóa til Miðjarðarhafs.
Mundi Súez-skurðurinn þá missa
gildi sitt og einokunaraðstöðu.