Morgunblaðið - 21.06.1958, Blaðsíða 8

^ 8
MORCT’Nnr 4 T)1Ð
Laugarclagur 21. iún' 1.958
otg.: H.f. Arvakur, Rey kjavlK.
í'ramkvæmdastjón: öxgfus Jónsson.
Aðairitstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá V!<«xr
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Ola, simi 33045
Auglýsingar: Ami Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýs’ngar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480
Askriftargjaia kr. 30.00 á mánuði innaniands.
J lausasólu kr. 1.50 eintakið.
„ÓÁNÆGJAN" í DAGSBRÚN OG
KOMMÚNISTAR
*
Ifyrrakvöld var haldinn
fundur í verkamannafélag-
inu Dagbrún í Reykjavík,
en þar ráða kommúnistar ennþá
lögum og lofum. Eins og kunn-
ugt er hafði félagið sagt upp
samningum við atvinnurekendur
og var búizt við að kommúnista-
stjórnin legði nú fram ýtarlegar
tillögur um þær kröfur, sem gera
skyldi og aflaði sér heim-
ilda til vinnustöðvunar, eins og
ýmis önnur félög hafa nú gert,
þar sem kommúnistar ráða. En
þetta fór nokkuð á annan veg en
háttur kommúnista er, því að
engar kröfur voru nú lagðar
fram nema sú, • að krefjast þess
að samningar verði uppsegjan-
legir með eins mánaðar fyrir-
vara. Jafnframt báru svo komm-
únistar fram tillögu um að
„fundurinn lýsi andstöðu" við
„bjargráðin" og „telur að verka-
lýðshreyfingin verði að vera vel
á verði til að fyrirbyggja kjara-
skerðingu“. í tillögunni um „and-
stöðu við efnahagslögin" var lýst
yfir óánægju verkamanna út af
aukinni verðþenslu og verð-
hækkunum, sem fari í bága við
„stöðvunarstefnuna".
★
Aðferðir kommúnista í Dags-
brún eru býsna athyglisverðar.
Þeir vilja láta verkamenn lýsa
yfir „andstöðu“ og „óánægju", en
samt gera kommúnistar ekki nein
ar tillögur til breytinga á samn-
ingunum aðra en þá, að með
mánaðar fyrirvara sé hægt að
segja upp. Verkamenn eiga að
vera óánægðir, segja kommún-
istar, en það erum við sem
stjórnum óánægjunni og ráðum
því hvenær hún verður látin í
ljós. Til þess að geta notað Dags-
brún þannig sem eins konar póli-
tíska svipu, þurfa samningar að
vera uppsegjanlegir með sem
stytztum fyrirvara. Dagsbrún —
það erum við — segja kommún-
istar. Hér verður ekki stunið eða
hóstað nema við leyfum og það
erum við, sem stjórnum óánægj-
unni og andstöðunni. Hún er
pólitísk eign kommúnistaflokks-
ins og tæki hans, en um annað
varðar okkur ekki.
★
Síðan kommúnistar náðu völd-
um í Dagsbrún hafa þeir jafnan
notað félagið sem pólitískt tæki.
Þetta hefur þó sjaldan orðið ljós-
ara en nú eftir Dagsbrúnarfund-
inn í fyrrakvöld. Framkoma
kommúnistanna í Dagsbrún er
líka ljóst tákn þeirra óheilinda,
sem ríkja í stjórnarherbúðunum.
Vegna ástandsins þar, ráðleysis-
ins og ósamkomulagsins, telja
kommúnistar sér nauðsynlegt að
geta haft verkfallssvipu Dags-
brúnar á lofti, þannig að þeir
geti beitt henni hvenær sem er,
með sem stytztum fyrirvara. —
Verkamenn eiga að vera „óánægð
ir“ en þeir eiga bara ekki að
sýna óánægjuna fyrr en komm-
únistaflokknum þykir það hent-
ugt fyrir sig.
VERÐBÓLGUSTEFNA RÍKISSTJÓRN-
ARINNAR OG REYKJAVÍKURBÆR
Ifyrradag lauk síðari um-
ræðu um reikninga Reykja
víkurbæjar fyrir árið 1957.
Var þá einnig nokkuð rætt um
fjárhag bæjarins almennt og út-
litið í málefnum hans.
★
Þegar ljóst var að ríkisstjórnin
mundi koma fram með tillögur
í efnahagsmálunum, sem haft
gæti víðtæk áhrif á hag bæjar-
ins, var sýnilegt að fresta yrði
að ganga frá fjárhagsáætlun
hans. Það var ljóst, að það hlyti
að hafa hin mestu áhrif á fjár-
inál bæjarins hvernig þær tillög-
ur yrðu sem ríkisstjórnin legði
fram.
En biðin varð löng og ekki
var unnt að ákveöa fjárhags-
áætlunina fyrir yfirstandandi ár
fyrr en i maímánuði eða
mörgum mánuðum síðar en
venjulega. Það kom líka í ljós
þegar bjargráðin höfðu verið
lögð fram, að þau mundu hafa
mikil áhrif á afkomu bæjarfé-
lagsins. Allur tilkostnaður bæði
vegna lögboðinna kauphækkana
og annars, hlaut að hækka. Bæj-
aryfirvöldin komust að þeirri
niðurstöðu að hækkun útgjalda
mundi nema um 11—12 millj. kr.
Var nú nauðsynlegt að gera ýms-
ar breytingar á fjárhagsáætlun-
inni, frá því er hún var upphaf-
lega lögð fram. Til að jafna hall-
ann er ,bjargráðin‘ hlutu að hafa
í för með sér varð að gera ráð
Ifyrir lántökum til óhjákvæmi-
legra framkvæmda, svo sem
skólabygginga, og lækka nokkuð
ýmsar fjárveitingar auk ýmissa
annarra breytinga frá því sem
fyrirhugað var. Þegar svo kom
til einstakra stofnana, svo sem
rafmagnsveitu og hitaveitu, var
ljóst, að hinn aukni tilkostnaður,
sem bjargráðin hlutu að leiða af
sér, yrði það óhjákvæmilegt að
hækka gjöldin fyrir hita og raf-
magn. Þetta voru staðreyndirnar
sem blöstu við þegar fjárhags-
áætlunin var tekin til endurskoð-
unar eftir að „bjargráðin" voru
komin fram.
★
Það er ljóst að fjár-
mál Reykjavíkurbæjar hljóta á
hverjum tíma að bera mjög svip
af því sem gerist almennt í efna-
hagsmálum landsins. Mjög mikill
hluti af útgjöldum allra bæja- og
sveitafélaga er einnig beinlinis
bundinn með löggjöf á Alþingi.
Það var vitaskuld útilokað að
rekstur Reykjavíkurbæjar og
stofnana hans yrði ósnortinn af
því þegar stofnað er til almennra
verðhækkana í landinu. Almenn-
ingi er þetta vitaskuld ljóst og
hann skilur að þær hækkanir,
sem nú verða á gjöldum raf-
magns og hitaveitu eru aðeins
ein afleiðingin af þeirri stefnu
sem ríkisstjórnin tók, þegar hun
stefndi á ný út í meiri verðbólgu
á öllum sviðum en þekkzt hefur
áður í sögu landsins.
„Maðurinn minn dó í vissu þess,
að börnin hans gætu horft til
frjálsrar framtíðar sem banda-
rískir borgarar, — það liefur
áreiðanlega verið honum styrk-
ur“, sagði kona Pal Maleters á
fundi við fréttamenn í New York
17. júní en fundurinn hafði ver-
ið boðaður af frelsisnefnd Ung-
verja í Bandaríkjunum. Á mynd-
inni, sem var hraðsend til Evrópu
sést frú Maleter með börn sín,
Paul 12 ára, Mary 10 ára og
Jsidith 8 ára ásamt mynd af hetj-
unni. Móðirin flúði með tvö eldri
börnin frá Ungverjalandi í nóv-
ember 1956 þegar uppreisnin var
bæld niður. Þau dvöldust í flótta-
mannabúðum í Austurríki þang-
að til Judith litlu var smyglað
úr landi til þeirra. í marz fékk
systir Maleters tækifæri til að
heimsækja hann í fangelsið, og
gat þá sagt honum að fjölskylda
hans væri komin heiiu og höldnu
til Bandarlkjanna. Þóttl honum
vænt um að heyra það. Frú
Maleter hefur gert allt sem í
hennar valdi stóð til að bjarga
manni sínum, m. a. snúið sér til
framkvæmdastjóra S. Þ., sendi-
herra Indverja hjá S. Þ. og síð-
ast í desember 1957 í bréfi til
Búlganins, þar sem hún minnti
á börnin og fyrri afrek manns
síns. Frúin mun nú setjast að í
Kaiiforníu og vinna fyrir sér
með ljósmyndun.
Fjórar afturgöngur í viðbót
UNDIR þessari fyrirsögn birti
biaðið Manchester Guardian
sl. fimmtudag grein um af-
tökur Nagys, fyrrverandi for-
sætisráðlierra Ungverjalands,
Maleters hershöfðingja og
tveggja ungverskra blaða-
manna. Fer greinin hér á eft-
ir lauslega þýdd:
Krúsjeff hlýtur að vera í mjög
slæmri klípu, úr því að hann
hefir tekið þann kostinn að
magna á sig fjórar vofur í viðbót.
Aftökur Imre Nagys, Maleters
hershöfðingja og tveggja annarra
ungverskra kommúnista benda
óhrekjanlega til alvarlegra átaka
milli sovézkra forustumanna.
Ekkert álíka hefir gerzt síðan
á fyrstu mánuðum eftir dauða
Stalíns. Þá var „samvirka for-
ustan“ ekkert að tvínóna við að
bjóða öryggislögreglunni byrginn
með því að taka Bería af lífi og
losa sig við handbendi hans.
Þetta virtist jafnvel vera eins
konar frelsun, þar sem það dró
úr valdi lögreglunanr sem hins
sínálæga dómara lífs og dauða í
Austur-Evrópu. Leiðtogar Sovét-
ríkjanna, einkum þó Krúsjeff,
höfðu síðan forðazt blóðsúthell-
ingar í þeim innanríkisátökum,
sem annað veifið hafa orðið til
þess, að riokkrir menn hafa verið
sendir í útlegð til fjarlægra
staða. Krúsjeff virtist hafa skap-
að tímamót innan flokksins með
því að snúa baki við villu Stalíns,
sem hann fordæmdi á 20. flokks-
þinginu. Allt það er nú búið að
vera. Ungversku forustumennirn-
ir hafa verið teknir af lífi, ekki
í hita átakanna fyrir tveimur
árum né heldur eftir sýndarrétt-
arhöld, heldur í laumi eins og
Bería, í flaustri, án þess að svo
mikið sem eitt orð úr ákæru-
skjölunum vitnaðist, fyrr en
dómnum hafði verið fullnægt.
Með þessum verknaði varpar
kommúníska forustan fyrir borð
allri von um að geta sýnt sig
frammi fyrir hinum hlutlausu
sem hópur skynsamra, rólegra
manna, sem hafa fylkt sér að
nýju og vaxið frá villimennsku
Stalíns; þetta kollvarpar einnig
öllum vonum kommúnista utan
Rússlands um, að þeir kynnu að
fá eitthvað frjálsari hendur til
að fara sínar eigin leiðir í sam-
ræmi við aðstæður á hverjum
stað. Þessi mikla fórn er færð
fyrir aftökur fjögurra manna,
einmitt þegar sovézkir forráða-
menn leggja áherzlu á vinsam-
lega utanríkisstefnu. Ákvörðun
um að færa slíka fórn hefðu þeir
menn einir tekið, er sáu, að völd
þeirra voru í veði og ákváðu að
fórna öllu öðru til að missa ekki
tökin á flokknum. Enn er hulið,
hvert næsta skrefið verður, en
furðulegt yrði það að teljast ef
fleiri vofur birtust ekki innan
skamms við borð Kremlverja.
Fljótt á litið virðist tilgangur-
inn með aftökuna vera að skelfa
alla „endurskoðunarsinna“ innan
flokksins, einkum ef „endurskoð-
unarstefna" þeirra kemur fram
í því að reyna að laga stefnu
flokksins eftir þjóðernistilfinn-
ingu. Þessu er augljóslega beint
gegn Tító marskálki; og næsti
maðurinn, sem draga á sínar á-
lyktanir af atburðunum, mun
Frh. á bls. 15.