Morgunblaðið - 01.09.1959, Blaðsíða 13

12
MORCUNTtLAÐlÐ
Þriðjudagur 1. sept. 1959
Þriðjudagur 1. sept. 1959
MORCr\BLAÐIÐ
13

j
Utg.: H.Í. Arvakur Reykjavlk.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsscn.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6 Sími 22480.
Askiiftargald kr 35,00 á mánuði innamands.
1 lausasölu kr. 2.00 eintakið.
FYRIR FRAMAN
r
]DAG er eitt ár liðið síðan
reglugerð um hin nýju 12
mílna fiskveiðitakmörk
við strendur fslands tók gildi. —
Að baki þeirri ákvörðun lá löng
®g þrautseig barátta þessarar
þjóðar. íslendingar hafa áratug-
um saman gert sér Ijóst að rán-
yrkjan á fiskimiðum þeirra
stefndi afkomu þeirra i stórkost-
lega hættu. Um og yfir 97% af
útflutningsframleiðslu þeirra
hafa verið sjávarafurðir. Og
landsmenn hafa verið mjög háð-
ir utanríkisverzlun sinni Sprett-
ur það fyrst og fremst af því, hve
fábreyttir atvinnuvegir okkar
hafa verið. Við höfum orðið að
kaupa r.reginhluta nauðsynja okk
ar frá útlöndum.
Fyrsta stóra sporið, sem segja
má að stigið hafi verið til vernd-
unar íslenzkum fiskimiðum eru
lögin um vísindalega verndun
fiskimiða landgrunnsins árið
1948. Með þeirri löggjöf var
grundvöllur lagður að þeim frið-
unarráðstöfunum, sem síðar hafa
verið gerðar.
Verndun
veiðiþjófanna
En þrátt fyrir það, að skiln-
ingur umheimsins á nauðsyn frið
unarráðstafana á íslarvdsmiðum
hafi aukizt, hefur íslenzka þjóðin
síðastliðið ár staðið fyrir framan
fallbyssukjafta einnar nágranna-
þjóðar sinnar, sem sent hefur
herskipaflota sinn til þess að
brjóta niður þessa lífsnauðsyn-
legu ráðstafanir. Bretar hata
einir allra þjóða neitað að við-
urkenna 12 mílna fiskveiðitak-
mörkin í verki. í heilt ár hefur
brezki flotinn haldið uppi hern-
aðaraðgerðum gagnvart íslenzku
þjóðinni. Hann hefur hindrað hír.
litlu íslenzku varðskip í að koma
lögum yfir veiðiþjófana, sem fisk
að hafa samkvæmt fyrirskipun-
20.
r
IDAG eru 20 ár liðin síð-
an síðari heimsstyrjöliin
hófst. Að morgni hins 1.
sept. 1939 hóf Hitler innrás í Pól-
land. Þar með var hafinn harm-
leikur, sem stóð í hálft sjötta ár.
Aðdragandi heimsstyrjaldar-
innar hefur nýlega verið ræddur
hér í blaðinu. Með griðasamningi
Hitlers og Stalins þóttust þýzku
nazistarnir hafa fengið frjálsar
hendur til þess að hefja styrjóld
í Evrópu. Hitler taldi að af sér
væri létt óttanum við tvennar
vígstöðvar. Sovétstjórnin hafði í
raun og veru samið við nazista
um skiptingu Póllands. Ái'ás
Hitlers hafði aðeins staðið
skamma hríð þegar Sovétríkm
hófu sjálf árás á Pólland úr
austri. Póllapd hafði þannig enn
einu sinni orðið landagírugum
ofbeldisseggjum að bráð.
En útreikningar Hitlers og
Stalins brugðust þeim. Póllands
styrjöldin varð ekki einangrað-
ar smáskærur, eins og þeir höfðu
reiknað með, heldur heimsstyrj-
öld, sem innan skamms tíma
brann á baki alís heimins, einn-
ig Rússa, sem héldu sig hafa satt
græðgi Hitlers með griðasáttmál
anum fræga.
FALLBYSSURNAR
um innan hinna nýju fiskveiðitak
marka.
Það hefur verið sagt, og vissu-
lega með réttu, að þetta framferði
Breta væri hnefahögg í andlit
alþjóðlegrar samvinnu. Eitt
stærsta og voldugasta herveldi
heimsins hikar ekki við að beita
minnstu þjóð heimsins, sem
einnig er gersamlega vopnlaus,
vopnuðu ofbeldi. Á sama tíma jg
Bretar hafa virt 12 mílna fisk-
veiðitakmörk, er stærri þjóðir
hafa ákveðið við strendur sinna
landa, senda þeir herskipaflota
sinn til þess að brjóta niður
hliðstæðar ráðstafanir hjá íslend-
ingum.
Þetta ofbeldi er svo kaldrifj-
að, að undrun sætir að jafnvel
gamlir nýlendukúgarar ems
og Bretar skuli gera sig seka
um það á miðri 20. öld.
Islendingar
munu ekki hopa
Það er rétt að nota þessi tíma-
mót til þess að láta það enn emu
sinni koma fram, að ofbeldis-
aðgerðir Breta hafa hvorki sundr
að íslendingum í afstöðunni til
þessa mikla hagsmunamáls síns
né heldur hrakið þá frá þeirri
ákvörðun að halda fast við rétt
sinn. Á Genfarráðstefnunni um
landhelgismálin á síðastliðnu án
kom það greinilega í ljós, að
meirihluti þeirra þjóða, sem rað-
stefnuna sóttu voru fylgjandi 12
mílna fiskveiðitakmörkum enda
þótt aukinn meirihluti fengist
ekki til stuðnings við þá stefnu.
En margt bendir til þess að 12
mílna fiskveiðitakmörkunum hafi
síðan aukizt fylgi. Óhugsandi er
að Bretum haldist það til lengd-
ar upp að beita íslendinga slík-
um fantatökum.
Á mestu veltur nú fyrir ís-
lenzku þjóðina að kynna sem
bezt málstað sinn og gera om-
heiminum ljóst atferli Breta á
íslandsmiðum.
ÁR
Segja má að ekki skipti nú
mestu máli að rifja upp atburði
liðins tíma. Hitt er þýðingar-
meira, ..vað mannkynið getur
lært af hinum skelfilegu mistök-
um fortíðarinnar. Hvernig á að
tryggja frið og öryggi í veröld-
inni og útrýma djöfulæði styrj-
aldanna?
Að heimsstyrjöldinni lokinni
eygðu þjóðirnar það ráð helzt til
bjargar, að sameinast um upp-
byggingu víðtækra og voldugra
alþjóðasamtaka, sem standa
skyldu vörð um frið og mann-
réttindi í heiminum. En reynsla
þess hálfs annars áratugs, er lið-
inn er síðan síðari heimsstyrjöld
inni lauk hefur sannað að jafn-
vel slík samtök fá ekki rönd við
reist.
í dag, þegar heimurinn
minnizt þess að 20 ár eru liðin
frá því að skelfilegasta styrj-
öld veraldarsögunnar hóist
eiga ,jóðirnar þá ósk heitasta
og einlægasta að styrjöldum
og mannvígum verði á kom-
andi árum með öllu útrýmt úr
heiminum.
skipið Ægir nálgaðist brezka
togarann Vascama, sem var að
ólöglegum veiðum, kom her-
skipið Palliser á mikilli ferð
og sveigði í veg fyrir Ægi frá
bakborðshlið. Varðskipinu
tókst með naumindum að
forða árekstri.
skotum. Togaramenn hótuðu
að sigla á fullri ferð á Óðin,
ef hann léti ekki af eftirför-
inni — og heyrðist sú fyrir-
ætlun hljóta samþykki hjá
herskípinu Scarborough, sem
brátt kom á vettvang og hindr
aði frekari aðgerðir varðskips-
ins. i
Þeir voru fangar um borð í brezka herskipinu Eastbourne í hálfan mánuð. — Brezkir sjóliðar
beittu ofbeldi, tóku þá með valdi og fluttu um borð í herskipið. — Bretar kölluðu þá „gesti
brezka flotans".
Brezkir sjóliðar ráðast um borð í togarann Northern Foam, þar sem þeir hindruðu starfsmenn íslenzku landhelgisgæzlunnar með
iraldi í að framkvæma skyldustörf sín og fluttu þá sem fanga um borð í herskipið Eastbourne.
★
23. aprn — Annar landhelgis-
brjóturinn tekinn. — Ægir
kom að togáranum Montgo-
mery að veiðum nær 9 mílur
innan fiskveiðitakmarkanna
nálægt Vestmannaeyjum. Eft-
ir^ nokkurt þóf var sam-
þykkt í skeyti frá Englandi,
að togarinn skyldi svara til
saka fyrir íslenzkum dóm-
stóli. Var þá farið með hann
til Vestmannaeyja. Skipstjór-
inn, George Harrison, hlaut
þunga sekt, enda bárust á hann
23 kærur við réttarhöldin.
Albert fylgdi honum eftir, en
þar sem herskipið Barrosa var
einnig í þeirri för, varð Albert
brátt að hætta eftirförinni.
☆
22. mai — xJm nokkurra daga
skeið hafði herskipið Ghaplet
leikið svipaðan leik við Óðinn
og tundurspillirinn Contest
hafði áður gert við Maríu
Júlíu, en þennan dag, 22., olli
þessi „leikur“ árekstri milli
skipanna. Brotnaði björgunar-
bátur Óðins og nokkrar aðrar
skemmdir urðu. Herskipið
um. Komdu þessu inn í þinn
íslenzka haus — og geymdu
það þar.-----Láttu brezku
skipin í friði, annars skaltu
fá þá meðferð, sem þú verð-
skuldar. — Góða nótt“
☆
23. júii — Anderson, flotafor-
ingi, sendi brezku togurunum
kveðju, þar sem hann sagðist
vera að láta af störfum sínum
hér við land. — Þakkaði hann
togaramönnum „prýðilega sam
vinnu og skilning" og sendi
þeim sínar beztu óskir — en.
utanríkisráðuneytisins og
fleiri aðila. Höfuðtílgang-
urinn með heimboðum þess
um hefir verið sá, að leyfa
hinum erlendu fréttamönn-
rnn að sjá með eigin aug-
um, hvað hér er að gerast
í landhelgismálinu og
kynna þeim málstað okkar
sem bezt. — Eítir heim-
koinuna hafa margir þess-
ara manna skrifað allýtar-
Iega um málið og tekið
svari okkar að meira eða
minna leyti — einnig hinir
brezku.
☆
2. scpt- — Varðskipið Þðr stóð
ember togarann Northern
Foam að veiðum 7,5 mílur frá
landi. Settir voru menn um
borð í togarann, og skyldi
hann færður til hafnar. Her-
skipið Eastbourne kom á vett-
vang, og skipherrann, Barry
Anderson, krafðist þess, að ís-
lenzku varðskipsmennirnir
yfirgæfu þegar togarann. Þeg-
ar þeirri kröfu var hafnað,
voru vopnaðir sjóliðar settir
um borð í togarann, og færðu
þeir íslendingana burt með
valdi — og yfir í herskipið.
Annáll þess
árs markast af
ofbeldi og yfir
gangi Breta á
Islandsmidum -
og einhuga
samstoðu Is-
lendinga um
lífshagsmuna-
mal sitt
ríkisstjórnin skipaði þá svo
fyrir, að honum skyldi sleppt,
til þess að ekki væri hægt að
segja, að vér hefðum haft með-
aumkun með sjúkum manni
að yfirskyni — til þess að fá
tækifæri til að taka brezkan
togara. — Mæltist þessi ráð-
stöfun mjög misjafnlega fyrir.
☆
6. oktð- — María Júlía kom
ber að togaranum King-
ston Emerald að veiðum inn-
an „línu“. — Togarinn sinnti
ekki stöðvunarmerkjum, en
skipsmenn stóðu við borð-
stokkinn, vopnaðir löngum
hnífum, og létu ókvæðisorð
dynja á varðskipsmönnum. —
Togarinn reyndi að valda á-
rekstri við varðbátinn.
☆
12. nðv- — Þór kom að togar-
ember anum Hackness 2,5
mílur undan landi með ólög-
legan umbúnað veiðarfæra.
Stöðvunarmerkjum var ekki
sinntj og togarinn reyndi að
komast undan. Er Þór hafði
skotið fjórum lausum skotum
að honum, án árangurs, var
skotið einu föstu skoti, og
stanzaði þá Hackness. Her-
skipið Russell kom á vettvang,
og eftir nokkur orðaskipti,
kvað brezki skipherrann upp
úr: „Ef þið skjótið að togar-
anum, mun ég sökkva ykkur“.
☆
"----------------------------fehr- — Fyrsti brezki tog-
1959 arinn tekinn eftir út-
— Var þess nú óskað, að menn færslu fiskveiðitakmarkanna.
imir yrðu aftur teknir um Þór stóð togarann Valafell að
borð í Þór, en skipherrann, veiðum um 3,2 mílur út af
Eiríkur Kristófersson, neitaði Loðmundarfirði. Tvö brezk
því og krafðist þess, að þeim herskip, Agincourt og Cor-
yrði skilað aftur um borð í unna, komu þegar á vettvang
Davíð og
Golíat
11 H I N N I hvítu bók um
^ landhelgismálið, sem ís-
S lenzka utanríkisráðuneyt-
) ið gaf út í sumar og dreift
; hefur verið víða erlendis
S til kynningar og styrktar
) málstað okkar, er m. a.
^ gerður eftirfarandi sam-
\ anburður á „flota“ Land-
'í helgisgæzlunnar (6 smá-
| skip, auk gæzluflugvélar-
S innar Ránar) og skipa-
) kosti þeim, sem Bretar
■ nafa beitt til „verndar"
S lögbrotum sínum á Is-
S landsmiðum:
• „Hver varðbátanna er
( vopnaður einni lítilli fall-
S byssu, en áhafnirnar eru
• óvopnaðar. Flugvélin er
( alls engum vopnum búin.
S Til þess að hindra, að
1 þessi litli eftirlitsfloti geti
^ gegnt skyldustörfum sín-
S um hafa Bretar gripið til
‘. þess að nota stór orrustu-
\ skip og tundurspilla.---
s Ef miðað er við stærð
S skipshafna og * rúmlesta-
j fjölda, hafa mörg herskip-
J anna verið stærri en öll
S skip Landhelgisgæzlunn-
S ar til samans, svo ekki sé
| minnzt á aflsmuninn. —
S Auðsætt er, að hér á fylli-
S lega við samlíkingin um
■ Davíð og Golíat".
29. apríi — Tundurspillirinn
Contest brýtur allar siglinga-
reglur, hringsólar kringum
varðbátinn Maríu Júlíu og
dregur á eftir sér vírdræsu.
Lá hvað eftir annað við á-
rekstri af þessum sökum. Dag-
inn eftir, 30. apríl, lék herskip
ið enn þennan sama leik.
29. apríl gerðist það einnig,
að varðskipið Albert reyndi
að taka togarann Ashanti, sem
var að veiðum 8,7 mílur innan
„línu“. Herskipið Barrosa við-
urkenndi staðarákvÖrðun Al-
berts, en varnaði honum eigi
að síður að færa togarann til
hafnar. Stóð þarna í þófi
nokkra daga, en síðan lagði
Ashanti af stað til Bretlands.
Líf eða
dauði
SVO segir m. a. á einum
stað í hinni hvítu bók rík-
isstjórnarinnar um land-
helgismálið:
„Skýra má það í örfáum
orðum, hvers vegna ís-
lenzka þjóðin er svo ger-
samlega háð fiskveiðum,
með því að líta til þeirrar
staðreyndar, að nær allar
lífsnauðsynjar verður að
flytja inn erlendis frá
vegna þess hve landið
sjálft er hrjóstugt og ó-
frjótt. Allur þessi inn-
flutningur verður að greið
ast með því, sem fæst fyr-
ir útflutningsvörurnar, en
97% þeirra eru fiskur eða
fiskafurðir. — Af þessu
leiðir, eins og svo oft hef-
ur verið á bent, að það
veltur bókstaflega á fisk-
veiðunum, hvort íslenzka
þjóðin skal lifa eða deyja
— því að án þeirra væri
landið ekki byggilegt. Svo
einfalt er málið, og engar
frekari útskýringar gætu
nokkru bætt við þessa
ótvíræðu sögu“.
og beindu byssum sínum að
Þór. Eftir nokkurt þóf játuðu
Bretarnir, að staðarákvörðun
Þórs væri rétt — og ákváðu þá
að leita fyrirmæla hjá yfir-
mönnum sínum um, hvað gera
skyldi. Eftir fjögurra daga bið
kom loks skeyti frá eigendum
togarans, þar sem lagt var
fyrir, að hann skyldi halda
til íslenzkrar hafnar. Var þá
farið með hann til Seyðisfjarð-
ar, og skipstjórinn þar dæmd-
ur í venjulega sekt fyrir l^pd-
helgisbrot. Skipið hafði raun-
ar áður hlotið 10 kærur fyrir
ólöglegar veiðar, en umrædd-
ur skipstjóri var nú með það
í fyrsta skipti — og því ekki
hægt að dæma hann fyrir
nema eitt brot.
☆
25. marz — Þór stöðvaði tOg-
arann Carella, sem var að
veiðum 8,5 mílur innan fisk-
veiðimarkanna nálægt Vest-
mannaeyjum. Brezka herskip-
ið Palliser skarst í leikinn,
neitaði að viðurkenna staðar-
ákvörðun Þórs og sagði tog-
aranum að halda áfram veið-
um, hvar sem væri milli 4 og
12 mílna. ^
14. aprii — Togarinn Swanella
staðinn að veiðum 3,5 mílur
undan Jökli. Togarinn sigldi
til hafs og stanzaði ekki fyrr
en varðskipið Óðinn hafði skot
ið að honum tveim föstum
Tveir brezkir skipstjórar
hafa orðið að svara til saka
fyrir landhelgisbrot fyrir
islenzkum dómstól: Roland
Pretious, skipstjóri á Vala-
felli (til v.), var dæmd-
ur á Seyðisfirði 7. febr. sl.
— og George Harrison (að
neðanf, skipstjóri á Lord
Montgomery, hlaut dóm í
Vestmannaeyjum 29. apríl
síðastliðinn.
togarann svo að þeir gætu
haldið áfram að sinna skyldu-
störfum — Niðurstað-
an: íslenz,,a varðskipsmenn-
irnir voru fangar um borð í
Eastbourne í hálfan mánuð,
þar til herskipið laumaðist í
skjóli náttmyrkurs, án leyfis,
inn til Keflavíkur og skaut
peim þar á land í báti.
i
Það varð þegar ljóst á þess-
um fyrstu dögum 12 mílna
fiskveiðilandhelginnar, að ís-
lenzku varðskipin gátu ekki
beitt sér gegn ofurefli herskip-
anna, að öðru leyti en því að
vera sífellt að ónáða landhelg-
isbrjótana við iðju þeirra. —
Þann hátt hafa þau háft á jafn-
an síðan og oft valdið hinum
mesta taugaóstyrk meðal Bret-
anna með þeirri „hernaðarað-
ferð“. — Tvisvar í mánuðin-
um gerðist það, að herskip
fékk leyfi til að leita íslenzkr-
ar hafnar með veika menn. í
síðara skiptið náðu varðskips-
menn brezkum togara á sitt
vald meðan herskipið var í
ferðinni, og skyldi hann nú
færður til hafnar. En íslenzka
1F| i Z"'1 er eitt ár liðið
frá J»ví reglu-
gerðin um 12 mílna fisk-
veiðilandhelgi við Island
gekk í gildi. Þessi ráðstöf-
un átti í grundvallaratrið-
um einhuga fylgi þjóðar-
innar að fanga, og ofbeldis-
aðgerðir Breta innan fisk-
veiðitakmarkanna hafa
þjappað Islendingum enn
fastar saman um þetta lífs-
hagsmunamál sitt. — Allar
þjóðir, aðrar en Bretar,
hafa virt hin nýju fiskveiði
takmörk, þótt þær hafi mót
mælt útfærslunni — Bret-
ar einir hafa látið sér sæma
að beita okkur ofbeldi í
þessu máli og látið togara
sína stunda skipulagðar, ó-
löglegar veiðar í fiskveiði-
landhelginni undíir her-
skipavernd.
1. sept. — Bretar sendu þegar
1958 hópa af togurum inn
fyrir tólf mílna mörkin undir
Morgunblaðið birtir í tilefni
dagsins nokkrar svipmyndir
úr „þorskstríðinu“, eins og
landhelgisdeilan við Breta er
gjarnan nefnd í erlendum
blöðum. Þá hefir blaðið átt
viðtal við Pétur Sigurðsson,
forstjóra Landhelgisgæzlunn-
ar, sem birtist á öðrum stað
í blaðinu, og loks verða hér á
eftir raktir, í eins konar ann-
álsformi, helztu atburðir árs-
ins á þessu sviði, en það verð-
ur óhjákvæmilega fyrst og
fremst saga um yfirgang
Breta:
Einstæð rödd í brezku blaði
frá fyrstu dögum landhelgis-
deilunnar: — Sökin er okk-
tlX • • • •
herskipavernd. — Þegar á þess
um fyrsta degi höfðu „vernd-
araðgerðirnar“ nær valdið
alvarlegu slysi. — Er varð-
sigldi á braut eins og ekkert
hefði í skorizt.
★
31. maí — Herskipið Duncan
hindraði Maríu Júlíu í að taka
togarann Lord Lloyd, sem var
að veiðum 8,7 mílur innan fisk
'veiðimarkanna út af Ingólfs-
höfða. Yfirmaður herskipsins
neitaði að viðurkenna staðar-
ákvörðunina, og togarinn hélt
áfram veiðum undir vernd
þess.
3. júní — Orðsending barst
frá herskipinu Russell — en
þaðan var þá „flotaaðgerðum"
Breta stjórnað — til brezku
togaranna, þar sem haft er í
hótunum út af fyrrgreindu at-
viki og sagt, að slík „heimska"
verði ekki lengur liðin. —
Sama dag heyrðu menn á Þór
eftirfarandi orðsendingu frá
herskipinu Duncan: „Ef ein-
hver fallbyssubátanna (þ. e.
ísl. varðskipin) reynir að
skjóta á brezka togara, mun-
um við einnig skjóta, hrinda
árásinni og gæta þess að hitta
í fyrsta skoti — það mun reyn
ast nóg“.
j ☆
21. júlí — Þór fékk „kveðju“
frá herskipinu Duncan (And-
erson), er hann var að eltast
við landhelgisbrjót: „— Ef þú
skiptir þér eitthvað af þessum
togara, eða einhverjum öðr-
um, mun ég hefja skothríð á
þig úr öllum mínum fallbyss-
lokaorð kveðjunnar voru:
og fjandinn hafi fallbyssubát-
ana“.
íslenzka utanríkisráðu-
neytið hefir hvað eftir ann-
að sent Bretastjórn harðorð
mótmæli vegna margvís-
legra ofbeldisaðgerða
hinna brezku herskipa í ís-
lenzku fiskveiðilandhelg-
inni. Inntakið í svörunum
við slíkum mótmælum hef-
ir yfirleitt verið það, að
Bretar viðurkenni ekki
annað en 3 mílna landhelgi.
— Þó sömdu þeir við Dani
í vor um fiskveiðilandhelgi
Færeyja, þar sem öllum
þjóðum er bönnuð veiði inn
an tólf mílna — nema Bret-
um sjálfum!
Undanfarið hefir verið
boðið hingað allmörgum er-
lendum fréttainönnum, þar
á meðal brezkum, af hálfu
eins árs i dag