Morgunblaðið - 21.05.1960, Qupperneq 3

Laugardagur 21. maí 1960
MORGVTSBJ.4Ð1Ð
3
Krómosóm
og kynbætur
ÍSLENDINGUR nútímans fer
víða um heim og leitar sér
margvíslegrar menntunar og
er gott til hess að vita, að ein-
staklingar þessarar fámennu
og um sumt fátæku þjóðar
skuli leita sér beztu fáanlegr-
ar menntunar meðal ann.arra
þjóða— sem þeir síðan miðla
þjóð sinni af eftir föngum.
— ★ —
Nýlega frétti blaðamaður
Mbl. að Björn Sigurbjörnsson,
erfðafræðingur væri köminn
til landsins, en hann hefur
undanfarin 8 ár stunöað nám
við háskóla í Norður-Ameríku
fyrstu 5 árin við háskóla í
Manitoba í íslendingabyggð-
um í Kanada og síðastliðin 3
ár við Cornell-háskólann í
íþöku í New York, þar sem
hann lauk doktorsprófi 5.
apríl sl. í erfðafræði og jurta-
kynbótum og varði doktors-
ritgerð um íslenzka melgresið.
Dr. Björn starfar nú við bún-
aðardeild Atvinnudeildar Há-
skólans við jurtakynbætur og
skyld efni, ásamt Sturlu Frið-
rikssyni, magister, og hitti
blaðamaður Mbl. hann þar að
máli.
— Hvað geturðu sagt les-
endum Morgunblaðsins um
doktorsritgerð þína?
— Það stendur til að hún
verði gefin út hér á landi eða
erlendis, annárs staðar en í
Bandaríkjunum, en þar hefur
hún þegar komið út. Ritgerðin
heitir á frummálinu, ensku:
„Studies of the Icelandic
Elymus" og er 163 síður að
stærð og skrýdd myndum Að
þessu hef ég unnið undanfarin
3 ár, hér heima á sumrin á
vegum Atvinnudeildar Há-
skólans og Sandgræðslu ís-
lands, en við Cornell-háskól-
ann á veturna. Hér heima hafa
farið fram tilraunir og ýmiss
konar rannsóknir á tilrauna-
svæðinu að Gunnarsholti. Efn
inu til rannsóknanna var
safnað víðs vegar að á land-
inu, en í íþöku fóru svo fram
frumufræðilegar rannsóknir.
Mikill hluti rannsóknanna var
á sviði flokkunarfræði grasa-
fræðinnar. Talið var að ís-
lenzka melgresið væri af
tveimur tegundum: Elymus
arenarius L. og E. mollis Tnn.,
en rannsóknir þessar leiddu í
ljós, að einungis önnur þess-
aru tegunda vex iíér á landi,
E. arenarius, og auk þess
studdu rannsóknirnar þá skoð
un, að íslenzka melgresið hef-
ur vaxið hér fyrir landnáms-
tíð.
— ★ —
— Hvernig verða þessar teg
undir þekktar sundur?
— Þær eru ákaflega líkar
fljótt á litið, en þó er hægt
að greina þær að með ná-
kvæmri athugun á ýmsum
jurtahlutum, auk þess er
greinilegur munur á litninga-
fjölda þeirra: E. arenarius nef
ur 56 litninga (Krómosóm),
en E. mollis aðeins 28.
— Hvað hefur maðurinn
marga litninga?
— Maðurinn hefur 10 færri
litninga en íslenzki melurinn,
nema sænski drengurinn, sem
nýlega var sagt frá í blöðun-
um, en hann hafði 69 litninga,
sem er afar merkileg uppgötv-
un.
— Hvað hafa litningarnir að
segja í manninum og oðrum
lífverum?
— Litningar eru í næ'r öllum
frumum líkamans og í litning-
unum eru erfðavísarnir, sem
ráða útliti og öðrum eiginleik-
um lífverunnar. Vi,ð myndun
einstaklingsms sameinast tvær
frumur, sín frá hvoru for-
eldri, og með þvi sameinast
eiginleikar beggja foreldranna
í einni frumu, Sem siðan skipt-
ir sér og margfaldast til að
verða að nýjum einstaklingi.
— Er mikill munur á litrnng
um einstakra lífvera?
— ★ —
— Það er lítill sjáanlegur
munur. Margar lífverur hafa
sama fjöida litninga og maður
inn, t. d. teplantan, og þeir
eru líkir að stærð í flestum
lífverum og hegða sér svipað.
Munurinn liggur því í erfða-
vísunum sjálfum og þeim eig-
inleikum, sem þeir framkaila.
— Hvað koma litningar
jurtakynbótum við?
— Eins og ég sagði áðan eru
erfðavísarnir í litningunum og
með því að greina að hina
ýmsu eiginleika plantnanna,
sem erfðavísarnir stjórna í
sérstaka stofna og afbrigði og
sameina þá síðan eftir vild
með víxlun hinna betri stofna,
er leitazt við að framleiða
betri plöntuafbrigði, sem hafi
betri skilyrði hér á landi og
gefa meira af sér, t. d. var
mikill hluti rannsókna minna
fólginn í mælingum a breyti-
leika melgresis með það fyrir
Dr. Björn Sigurbjörnsson með stærsta melgresi, sem hann
hefur fundið á íslandi. —
anlegt, og kemst engin önnur
planta til jafns við melgresið
í þeim efnum. Þó eru ýmsir
vankantar it melnum, sem ger
ir erfitt fyrir um notkun hans.
Væri óskandi, að þessar rann-
sóknir gætu orðið grundvöll-
ur að kynbótum, sem losuðu
tegundina við þessa ágalla.
— Hverjir eru þessir ágall-
ar?
— ★ —
— Stærsti gallinn við mel-
gresið er hvimleiður vöxtur
þess í stóra hóla, hina svo-
nefndu melgíga. Þá er spírun
fræs og vöxtur plöntunnar
mjög hægfara, en mikið velt-
ur á því að melgresið komist
fljótt á legg, þar sem sandfok
er í algleymingi.
ir t. d. einkennilegt að hugsa
til þess að þegar ég vann á
skurðgröfu 15 ára gamallhafði
ég svipuð laun og ég mun nú
hljóta eftir 8 ára háskólanám,
en til samanburðar má geta
þess, að byrjunarlaun fyrir
sams konar störf við banda-
rískar rannsóknarstofnanir
eru um þrisvar sinnum hærri
en hér. En vonandi stendur
þetta allt til bóta . framt-ðmni
í svo ört vaxandi þjóðfélagi
sem okkar.
— ★ —
— Að lokum langar mig til
að spyrja þig hvað þér finnst
um framfarir í búnaðarháttum
hér sl. áratug.
— Framfarir hafa orðið
geysimiklar á flestum sviðum
Rætt við dr,
Sig ur björnsson
augum að flokka villtar plönt-
ur eftir jákvæðum eiginleik-
um þeirra til þess að geta síð-
ar sameinað beztu kosti teg-
undarinnar í nýju afbrigði.
— Hefur nokkur árangur
náðst með þessum mæling-
um?
— Já, mælingarnar leiddu í
ljós að geysi-munur er milli
einstakra plantna og auk þess
skiptist hinn villti gróður í
mjög ákveðna hópa eftir söfn-
unarsvæðum, og reyndist unnt
að flokka plönturnar í sér-
staka stofna (Ecotypes). Stofn
inn frá Háfstorfu í Þykkva-
bænum virtist bera af plönt-
um frá öðrum landshlutum.
— ★ —
— Hvaða gagn er af mel-
gresi á Islandi?
— Melgresi hefur verið not-
að sem kornjurt bæði í Amer-
íku og Rússlandi auk bess
sem notkun þess til brauð-
gerðar í V-Skaftafellssýslu,
fram yfir aldamótin, er mörg-
um kunn. Vel má vera, að í
framtíðinni verði melunnn
nytjaður á þennan hátt á fs-
landi, en eins og sakir standa
settu kornræktarhugxeiðingar
okkar að mestu leyti að snú-
ast um bygg eða hafra Blaðka
af melnum er eitt ákjósanleg-^
asta fóður frá sjónarmiði
skepnunnar, en plöntuoni
sjálfri er meinilla við slíxan
ágang og þolir illa bæði beit
og slátt. Hins vegar er það
gagn, sem við höfum af meln-
um til heftingar á sandfoki og
stöðvunar á uppblæstri, ómet-
— Jæja, Björn, hvernig
finnst þér að starla við rann-
sóknir hér á landi í saman-
burði við það, sem þú ert van-
ur erlendis?
— ★ —
— Mér þykir gaman að
vera kominn heim og hlakka
til að fást við viðfangsefmn,
sem eru fjölmörg og aðkall-
andi, því að segja má að á
sviði jurtakynbóta séum við
enn á bernskuskeiði. Hins veg
ar verð ég að segja. að aðstæð-
ur til rannsókna á þessu sviði
hér á landi eru afarbágborn-
ar. Frumskilyrði erfðafræði-
legra rannsókna á jurtum og
framleiðslu á nýjum afbrigð-
um með jurtakynbótum er
gott landrými og gróðurhús,
en hvorugt er fyrir hendi eins
og stendur. Vonandi eykst
skilningur ráðamanna okkar á
þeirri staðreynd, að rannsókn
arstörf éru þjóðfélaginu nauð-
synleg og án rannsókna í þágu
atvinnuveganna geta engar
framfarir átt sér stað, enda
ættu allar meiriháttar verk-
legar framkvæmdii að grund
vallast á nákvæmum rann-
sóknum. Auk þess tel ég þá
stefnu þjóðfélagsins stórhættu
lega að bægja frá sér mönn-
um með langa skólagöngu að
baki með því að meta ekki
menntun þeirra að verðleik-
um. Þjóðfélagið ætti að gera
sitt ýtrasta til að laða þessa
menn til starfa hérlendis með
því að veita þeim laun í ein-
hverju samræmi við það, sem
þeim býðst erlendis. Mér þyk-
landbúnaðarins, sem lýsir sér
bezt í því, að miklu færra
starfslið getur nú framleitt
miklu meira af landbúnaðar-
afurðum heldur en áður fyrr
meðan fjölmenni var á hverj-
um bæ. Þó finnst mér gæta
misræmis áframförunum, sem
þyrfti að leiðréttast sem fyrst.
Bændur landsins hafa eignazt
feiknin öll af hjálpartækjum,
sem létta störfin og má þakka
þessum nýju tækjum mest-
an hluta þessara framfara.
Hins vegar er þekking bænd
anna á grastegundum, sem
þeir framleiða, sorglega lítil
og oft virðist sem þeir hafi
ekki hugmynd um hvað þeir
eru að slá, nema stundum
heyrast nefnda'r tegundirnar
sambandsblanda eða mjólk-
urfélagsblanda, en einstaka
menn aðgreina það, sem þeir
kalla ýmist túngresi, sáðgresi,
punt eða því um líkt. Það
má líkja þessu við, að sjó-
mennirnir vissu ekkihvaðþeir
væru að draga yfir borðstokk-
inn. Ég vil leyfa mér að full-
yrða, og oft mundi betur tak-
ast um nýsáningar og afrakst-
ur aukast af túnunum, ef
bændur landsins hefðu meiri
þekkingu og skilning á því
fóðri, sem þeir eru að afla. —
Svipaða sögu mætti segja um
áburðarnotkunina, en ég ætla
ekki að fara út í þá sálma.
i.ejs.
STAKSl
Dregur úr á"irifum
kommúnista?
Enn er að verða kunnugt itn
ný afbrot Olíufélagsins hf. Nýj-
asta afrek þessa dótturfyrirtækis
SÍS er stórfeldur flutningur á
dollurum af leynireikningi fyrir-
tækisins í Ameriku yfir til Sviss.
Má þannig segja, að allra bragða
hafi verið leitað til þess að
koma fé undan af hálfu þessa
braskfyrirtækis.
Það vekur nokkra atliygli, að
Þjóðviljinn í gær gerir síður en
svo mikið úr þessu nýjasta af-
broti Olíufélagsins. Áður hefur
kommúnistablaðið verið vant að
nota stærsta fyrirsagnaletur sitt
á forsíðu til þess að segja frá
braski og afbrotum Olíufélags-
ins. Nú bregður allt í einu svo
við að fregninni um flutning
dollara í stórum stíl frá Ameríku
yfir í svissneskan banka er holað
niður á öftustu síðu og lítið látið
fyrir henni fara!
Um það þarf ekki að fara í
neinar grafgötur, hvað hér er að
gerast. Kommúnistar og Fram-
sóknarmenn hafa gengið í banda
lag undir kjörorðinu: Rífa verð-
ur niður viðreisnarráðstafanir
núverandi ríkisstjórnar. Og þá
finnst kommúnistum ekki sæm-
andi að halda áfram að hamast
á dótturfyrirtæki SÍS, eins og
þeir hafa gert undanfarið, enda
þótt Olíufélagið verði stöðugt
sannara að sök um einstakt
brask og fjárglæfra!
Minnimáttarkennd
og hroki
Einn af ritstjórum Morgun-
blaðsins, Matthías Johannessen,
var staddur í París meðan á hin-
um stutta fundi æðstu manna
stóð. Mætti hann m. a. á blaða-
mannafundinum fræga með
Krúsjeff og ritaði skemmtilega
og fjörlega grein um fundinn
hér í blaðið í gær. Komst hann
þar m. a. að orði á þessa leið:
„Byrjun fundarins líktist
einna helzt sirkus, bæði fram-
koma Krúsjeffs, sem brosti og
gretti sig á víxl, benti á ennið á
sér, gerði hring og benti síðan
á blaðamennina þegar þeir pú-
uðu, til að gefa til kynna að þeir
væru eitthvað ekki almennileg-
ir. Það dró ekki úr sirkusnum að
Malinovsky var í fullum skrúða
með orður niður fyrir nafla.
Krúsjeff lagði mikla áherzlu á
að hylla kommúnismann, bylt-
inguna og Lenin, en minntist
ekki á Stalin. Hann benti á sjálf-
an sig og sagði: „Þið hljótið að
vita hver stendur hér, það er
fulltrúi hins volduga Rússlands!"
Þessi þjóðernisandi var sterk-
ur undirtónn í öllu, sem hann
sagði. Ég held þetta sé sambland
af mikilli minnimáttarkennd og
hroka, sem virðist óskaplegur,
þegar hann kreppir hnefana og
lætur röddina bylja á mönnum
eins og haglél".
Jú, það er vissulega ekki laust
við að framkoma Krúsjeffs á
Parísarfundinum hafi mótazt af
hrokagikkshætti!
Deilur um dragnótina
Miklar deilur hafa undanfarið
staðið yfir á Alþingi um það,
hvort leyfa skuli dragnótaveið-
ar innan fiskveiðitakmarkanna
að nýju. Allmikils kapps kennir
í ræðum manna um þetta gamla
deilumál. Fleiri hafa orðið til
þess að styðja málstað dragnóta-
veiðanna en mæla gegn þeim.
Má segja að Jón Pálmason hafi
verið í fararbroddi þeirra, sem
mótfallnir eru dragnótaveiðum
innan fiskveiðitakmarkanna á
þessu stigi málsins. Ekkert skal
um það fullyrt, hver úrslitin
verða á þingi i málinu, en skoð-
anir eru þó meira skiptar meðal
þingmanna um það, hvort drag-
nótaveiðar skulu leyfðar en þált-
taka í umræðunum hefur gefið
til l.>nna.