Morgunblaðið - 05.08.1961, Blaðsíða 11

Laugardagur 5. ágúsí 1961
MOR'GVNnr. AÐ1Ð
li
Sovét-Rússlond
Stærsta nýlenduveldi fyrr og síðar
VIÐ fslendingar ættum að eiga
aiuðvelt með að setja okikur í
6por undirotoaðra þjóða, vegna
6Ög,u okikar. — íslendiinigiar gleðj
ast því í hvert sinn er þeir heyra
að gomliu nýleaiduveldin hafa
losað um töikin,, og að nýtt sjálf
etætt ríki hafi bætzlt í hóp þeirra,
: sem fyrir voru. — Og undanfarin
I ár höfðum við oft getað tekið
þátt í gleði þjóða, sem hlotið
haf,a sjálfstæði.
Hér er einkium um að ræða
, Siandssvæði, sem áður hafa lotið
stjórn ýmissa ríkja Vestur-
Evrópu. — Yfirleitt hefur þessi
■ iþróun farið friðsaimlega og vin-
saimlega fram, þóft uindantekn-
ángar finnist, þar sem mannvíg
og ógnaretjórn hafa tekið við,
• oft að beinní eða óbeinni til-
hlutan kommúnista.
f í í mörgum tilfelluim hatfia hin
íiýju rí'ki tekið upp náið sam-
hand við hið gamla nýlenduveldi
Og eru brezku og fröneku rí'kja-
samveidin þess skýr dæmi. —
3>asisi tvö ríki hafa bæði lagt á
[það milkla áherzlu að þjálfa inn
’ íædda menn 1 þeim stjórnarhátt
uim sem menning nútímans
fcrefst, og háekólar og aðrar
menmtaetofnanir þeirra hafa um
langt árabil staðið opnar stú-
dentum úr nýlendum og fyrr-
verandi nýlendum og koma ríf-
legir námsstyrkir þeim víða til
hjálpar. Nú er svo komið, að
flest lönd og landssvæði, sem
áður lutu hinum gömlu nýlendu-
veldum V-Evrópu hafa hlotið
sjálfstæði eða eru í þann veg-
inn að öðlast það.
En heyrir þá nýlendustefnan
tfortíðinni til? — Er séð fyrir
endann á undirökun þjóða og
þjóðfLokikia? >ví miður verður að
svara þessum spumingum neit-
andi. — Á sama tíma og Bret-
ar, Fralfekar o. fl. veita nýlendum
BÍnum fullt frelsi og sjálfstæði,
mennta unigmenni landanna og
hjálpa til að byggja upp atvinnu
vegi þeirra, er til nýlenduveldi,
sem ekki einungis virðir að vett
ugi þesaa þróun og heldur sínum
gömlu nýlendum í helviðjum and
legrar og efniahaigslegrar kúgun-
ar ófrelsis og arðráns, heldur hef
ur það á síðustu árum undirokað
mörg þjóðlönd til viðbótar og
hneppt íbúa þeirna í fjötra.
i Allir sem eiltthvað hafa fylgzt
með gangi heimsmálanna vita að
hér er átt við Sovét-Rússland.
(Rauða-Kína hefur einnig unn-
ið sér verðugan sess í þessu til-
liti). Allir vita hvemig fór fyrir
Baltneslku löndunum þrernur —
eða Finnlandi, Rúmeníu, Pól-
Oiandi og Téklkóslóvaikíu. — Færri
vita uoi nýlendurnar í Asíu og
Evrópu, sem um liangan aldur
hafa lotið Rússum. — Margir
hafa gleymt eða e. t. v. kæra
sig ekki um að muna baráttu
(þessana þjóða fyrir frelsi sínu.
Sáraifáir hugðu að því, að Rúss-
land vafið dýrðarljóma hins sig-
ursæla eftir lolk heimsstyrjaldar-
innar síðari, bældi niður á hinn
grim'in ilegasta hátt uppreisnir á
meðal Múhammeðstrúarmanma í
Asíunýlendum sínum eða fram-
kæmi hreinsanir í Úkraníu
og víðar, er hundruð þúsunda
•— jafnvel milljónir manna voru
drepnar eða herleiddar til freð-
mýra N orður-Rússlands og
Bíberíu (að þessar hreinsanir
hafi átt sér stað, hefur sannazt
svo að um munar af síðustu
manntalsskýrslum Sovétveldis-
ins ).
Enginn þarf heldur að halda,
lað mjög ýktar frásagmir af
„hagstæðum" lánum Rússlands
til þjóða A»íu og AfrJku séu
sprottki af mammkærleilk eða
hjálpfýsi — öðru nær — þar
é bak við leynist vandlega hugs-
uð sitefna í þá átt að ná tang-
arhaldi á þe«sum þjóðum. — í
þessu sambandi skyldu menn og
minnast þess, sem segir um ann
an stað, að öllu auðveldara er
að fá þar innigöngu en komast
aftur í burtu. — Þeir sem einu
sinni kjósa eða fá á annan hátt
yfir sig kommúnistastjórnarfar,
fá ekki að söðla um aftur. —
Ef þörf er á námari rökum til
að sanna þær fullyrðimgar, sem
tæpt er á hér að framan, að
Sovét-Rússlamd reki hreinrækt-
aða nýlenduetefnu, eru liítil vand
kvæði að finna þeim stað í rúss-
neskum verzlunarskýrslum, og
skýrslum frá fylgirílkjum þeirra.
En lestur þeirra staðfestir full-
komlega, að nýlendusitefna Rússa
sé að vísu frábrugðin stefnu
Vestur-Evrópuríkjanma í þeim
efnum eins og hún var en jiafn-
framt mun ómannúðlegri.
Við skuilum þá líta nolklkru
nánar á viðskipti Moskvu við
lepprJkin.
Skýrslur sýmia, svo að ekiki
verður um villzt, að leppríkin fá
minma fyrir þær vörur. sem þau
selja til Rússlands, en heims-
markaðurinn býður — gildir
þetta bæði um hráefni alls.
komar og vélar. — Hið sama gild
ir um vörukaup leppríkjanna
frá Rússlandi — þau verður að
greiða hærra verði en vestræn
lönd þurfa að greiða fyrir vör-
ur, sem þau flytja inn frá Rúss-
landi.
Þannig greiddu lepprJkin á ár
imiu 1958 að jafnaði 12% meira
fyrir vörur frá Sovótrikjunum
en vestræn rJki þurftu að borga
fyrir samskonar vörur þaðam. —
Svipaða sögu segja skýrslur frá
árunum 1956 og 1957. — Dálítið
eru fylgiríkin misjafnlega með-
höndluð. Verst er farið með
Ungverjaland, Búlgaríu og Al-
baníu, sem þurfa að greiða 16
—24% yíirverð. Póiland slepp-
ur með 5%, en Rúmenía og
Tékkóslóvakía með 10-—11%.
ÖUu óhagstæðari eru útflutn
ingsmál þessara landa. Á árinu
1957 munidu lepprJkin hafa néð
21% hænra verði fyrir vörur
’símar á mörkuðum vestræmna
landa en það sem Rússar borg-
uðu.
Skýrslur þessar sýna einn-
ig, að jafnvel Finnar og Egyptar
nutu óhagstæðra kjiara í viðskipt
um sínum austur á bóginm — þ. e.
fengu minma fyrir útflutning
Þetta er nýja áætlunarbifreiðin, sem Norðurleið hf. hefur
fengið og er sérstaklega útbúin til þess að ekki þurfi að
stanza neins staðar á leiðinni milli Reykjavíkur og Akur-
eyrar. Salerni er í bílnum og bílfreyjur geta borið fram mat.
(Ljósm.: St. E. Sig.)
sinn þangað og þurftu að borga
innflutninig sinaii þaðam hærra
verið en ríkti á heimsmarkaðn-
um.
Rússiar ráða yfir nær 40 ný-
lendum, auik fylgiríkjanna. Alls
nær þetta veldi (fylgiríkin með-
talin) yfir tæplega 17 milljónir
ferkílómetra lands og um 190
milljónir íbúa og er því eitt hið
stærsta sem sögur fara af í heim
inum. Heimsveldi (imperium)
Rússa er því í dag enn stærra
en á dögurni hins hataða Zars.
Lœknisráð vikunnar
Practicus ritar um:
GALLSTEINAR eru tíður sjúk
dómur, en um 90% þeirra
koma ekki í ljós. Áætlað er, að
um 10% allra karlmanna og
20% allra kvenna yfir 25 ára
séu með gallsteina. Þeir eru
tíðastir hjá eldra fólki. En eins
og áður er sagt, aðeins eínn
tíundi hluti manna fær ein-
kenni.
Steinarnir eru af mörgum
tegundum, sumir þeirra eru
nokkrir stórir steinar í gall-
blöðrunni, en aðrir fjöldi
smárra steina (mesti steina-
fjöldi, sem fundist hefur, eru
um 14.000 í einni gallblöðru.
Orsakir steinamyndunarinn
ar er ekki fullljós, og vert
er að minnast þess, að gallið
inniheldur svo mikið af upp-
leystum efnum, að ekki þarf
þó afar sjaldgæft. Sumir kyn-
flokkar fá sjaldan gallsteina,
t.d. svertingjar og Japanir.
Helztu einkenni sjúkdóms-
ins er „gallsteinaköstin". Þau
geta komið eftir fituríkar og
stórar móltíðir, mikla líkam-
lega áreynslu og tíðir. Köst-
in korna oftast á nóttunni. Þau
byrja yfirleitt sem magaverk
ur, og sársaukinn flyzt síðan
til gallblöðrunnar og eykst um
leið. í köstunum leggur sárs-
aukann stundum í átt að
hægri öxlinni, öfugt við sárs-
auka af völdum blóðtappa í
hjartanu; hinn síðarnefnda
leggur upp í vinstri öxl. Þegar
verkirnir eru mestir, eru þeir
nær óþolandi. Sjúklingarnir

milli.
Algengustu fylgisjúkdómar
eru bólga í gallblöðrunni, gall
ganginum og briskirtlinum. Ef
bólgan í gallblöðrunni er á
háu stigi er hætta á að hún
springi og valdi lífhimnubólgu.
Ef stórir steinar komast niður
í þarmana, stífla þeir stund-
um garnifnar. Talið er vera
samhengi milli krabbameins í
gall’blöðru og gallsteina, 70—
90 af hundraði þeirra, sem
hafa krabbamein í gallblöðru
hafa haft steina áður. Yfirleitt
er reiknað með, að 3—14%
sjúklinga með gallsteina eigi ■
eftir að fá krabbamein í gall-
blöðruna, hafi hún ekki verið
tekin áður.
1SP' Mliil

Sl

Nokkrar gerðir gallsteina.
Gallsteina
miklar breytingar á styrkleika
þess, til að steinar falli út.
Bólgur í gallblöðrunni ýta und
ir steinamyndun. Steinarnir
eru oftast í gallblöðrunni, sem
er staðsett rétt undir eða bak
við hægra rifjabogann. Þeir
finnast einnig oft í gallgangin-
um. Fyrir kemur, að þeir finn
ast inni í sjálfri lifrinni, en þar
myndast gallið. Gallsteinar
íylgja stundum offitu, barn-
eignum, sýkursýki, bráðri
briskirtilsbólgu og æðakölk-
un. Algengustu orsakir eru
taldar: truflanir á efnaskipt-
um, truflun á gallrennsli og
bólgur. Gallsteinar geta fund-
izt 1 börnum, jafnvel ó-
fullburða fóstrum, en það er
eru oftast órólegir, andstuttir
og þjáðir. Köstunum getur
stundum fylgt smávegis gula,
einnig getur þvag orðið dökkt
og hægðir ljósar. Kviðurinn er
oftast aumur á bletti undir
hægri rifjaboganum meðan á
kastinu stendur og á . eftir.
Lengd kastanna er breytileg,
allt frá nokkrum mínútum
upp í margar klukkustundir,
eða jafnvel daga.
Það er einkennandi, að milli
kastanna eru sjúklingamir
lausir við allan sársauka.
Tíðni kastanna er afar breyti-
leg, stundum fá menn mörg
köst sama dag, en stundum
geta liðið mánuðir eða ár á
Nú orðið deyja menn afar
sjaldan af völdum gallsteina,
þegar það kemur fyrir hafa
þeir leitt af sér fleiri sjúk-
dóma.
í köstunum eru gefin lyf,
sem dvaga úr samdrætti vöðv
anna í veggjum gallgangs og
-blöðru. í verstu kóstunuin
neyðast nienn til að gefa mor-
fín eða önnur álíka sterk deyfi
lyf, en læknura er eðlilega illa
við þá nauðsyn, því að hætta
er á að sjúklingurinn venjist
á lyfið, ef köstin verða mjög
langvarandi. Mikilvægt atriði
í meðferðinni er, að sjúkling-
urinn liggi með heita bakstra
og neyti aðeins fitusnauðrar
fæðu.
Séu köstin tíð og slæm verð
ur að grípa til uppskurðar, er
þá gallblaðran yfirleitt tekin
burtu.
(Aktuel-press-studio — Einka
réttur Mbl.).
Að hér sé um nýlendur a8
ræða sést bezt á því, hvemig
Rússar hafa byggt efniahagskerfi
þeirra upp. í Moskvu er gjarn-
an talað um ,,lýðveldi“, en láit-
um rússnes/kiar hagslkýrslui
tala.
Samlcvæmt þeim em þessi
„lýðveldi“ eða nýlendur fyrst og
fremst skipulagðar sem hrávom-
fraimleiðendur fyrir Rússland
sjálft. Þannig koma 90% allra
baðmullarþarfa Rússa úr Mið-
Así'unýlendum þeirra, 60% al
málm- og kolafr aml ei ðslunn i,
75% úran.framleiðslunar og
meira en 50% uliarframieiðsl-
unnar.
Þegtar litið er á helztu útflutn-
ingsafurðir Rússa kemur í ljós,
að þær koma flestar frá nýlend-
unum eða leppríkjumum — nær
öll olían, mangan, baðmull o. fl.
Þammig sést ljóslega, að það eru
nýlendumar og lepprJkin, sem
sjá stærsta nýlendiuveldi heims
fyrir flestum þess hráefnisþörf-
um og afurðum til gjialdeyris-
öflunar og leggja því ómældam
sikerif til þunigaiðnaðar og hem-
aðarmált'tar þess.
Um þessi atriði þola kommún-
istar ekki að rætt sé og af þeim
sökum sýndi Krúsjeff sjálfur
hörfcu rússneskra skóhæla í sal-
arkyrmum Sameinuðu þjóðanna,
er þessi mál bar þar á góma sl.
haust.
(Tölulegar upplýsiinigar úr Neue
Zúrcher Zeitung og frá Rand
Corporation).
Enginn prestur
sækir um Bíldudal
BÍLDUDAL, 3. ágúst — Héðan
eru gerðir út 2 bátar á snurvoð
og hafa aflað sæmilega, upp í
30 körfur af kola yfir nóttina og
2 lestir af fiski. Þriðji báturiim
er að útbúa sig.
Héðan róa tvær trillur og hef-
ur afli þeirra verið ágætur.
Eitt nýtt' íbúðarhús er hér 1
smíðum. Engin vinna í matvæla-
iðjunni.
Hór er prestslaust, presturinn
fór í byrjun júní og hefur enginn
sótt um embættið enn. Eru menn
mjög óánægðir með það. Tómas
Guðmundsson prestur á Patreks-
firði hefur þjónað hér og er fólk
ið mjög ánægt með það, það er
að sjálfsögðu aðeins bráðabirgða
lausn.
Verið er sæmilegt, heyskapur
víðast hvar yrjaður og gengur
ágætlega. — Hannes.
Brú á Noruurá
AKRANESI, 3. ágúst. — Krist-
leifur Jóhannesson, brúarsmið-
ur, og flokkur hans hóf sumar-
starfið á því að fullgera brúna
á Hítará. Og núna er hann að
smíða 50—60 m langa brú yfir
Norðurá hjá Króki, sem er
framarlega í Norðurárdal. Er
hflS hAOflKrn -