Morgunblaðið - 19.11.1963, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
þriðjudagur 19. nóv. 1963

■te
Á myndinni eru talið frá vinstri: Vilhjálmur Þ. Gíslason, Hallgrímur Helgason, Jón Þórarinsson, dr.
Páll ísólfsson og Giis Guðmundsson.
Verk íslenzkra tónskálda
yefin út af Menningarsjóði
8 heíti með verkum 6 tónskálda þegar
komin á markaðinn
MENNINGARSJÓÐUR hefur gef
ið út 8 nótnahefti með verkum
6 íslenzkra tónskálda. Þau eru
Helgi Pálsson, Árni Björnsson,
Páll ísólfsson, Jón Þórarinsson,
Hallgrímur Helgason og Karl
O. Runólfsson. Fleiri nótnahefti
verða gefin út á næstunni, en
útgáfan er kölluð Musica Is-
landica.
Tónlistarnefnd á vegum
Menntamálaráðs annast útgáfu
nótnaiheftanna, en í henni eiga
sæti dr. Hallgrímur Helgason,
formaður, dr. Páll ísólfsson og
Jón Þórarinsson.
Tildrögin eru þau, að með
nýjum lögum um Menningar-
sjóð og Menntamálaráð frá
1957 var þessum aðilum falið
að vinna að eflingu og útbreiðslu
íslenzkrar tónmenntar.
Eftir setningu laganna skip-
aði Menntamálaráð fyrrgreinda
menn í nefnd, sem skyldi hafa
þessi mál með höndum í sam-
ráði við Menntamálaráð. Fyr-
ir 2 árum var hafizt handa með
undirbúning að útgáfu íslenzkra
tónverka og þá fyrst og fremst
þeirra, sem ekki höfðu birzt áð-
ur.
Varðandi prentun tónverk-
anna var leitað tilboða heima og
erlendis og var tekið boði frá
fyrirtækinu Waldheim-Eberle í
Vínarborg. Fyrsta verkið kom
fullprentað til landsins fyrir 1%
ári og hafa þau verið að berast
allt til síðustu daga.
Af þessum 8 nótnaheftum eru
2 með verkum eftir Helga Páls-
son, 2 með verkum eftir Pál
ísólfsson. Hin eru með verkum
eftir Karl. O. Runólfsson, Jón
Þórarinsson, Hallgrím Helgason
og Árna Björnsson.
Á döfinni er útgáfa á verkum
eftir Þórarin Jónsson, Leif Þór-
arinsson, Karl O. Runólfsson,
Pál ísólfsson, Hallgrím Helga-
son og Jón Þórarinsson. Tón-
listarnefndin áætlar að gefa út
ca. 10 nótnahefti á ári. Verður
fyrst og fremst miðað við út-
gáfu verka, sem ekki hafa áður
verið gefin út. Menningarsjóð-
ur greiðir höfundum fyrir verk-
in, sem eru prentuð í því formi,
sem höfundar skila þeim frá sér.
Má nefna, að í bígerð er útgáfa
íslenzkra alþýðulaga og Jón Þór
arinsson mun annast útgáfu ís-
lenzkra einsöngslaga.
Samvinna hefur verið höfð við
Ríkisútvarpið varðandi þessa
útgáfustarfsemi og hefur það
sent um 100 erlendum útvarps-
stöðvum fyrrgreind tónverk og
nokkrar þeirra hafa fengið verk
in leikin á segulbönd. Meðal
þeirra útvarpsstöðva, sem sýnt
hafa mikinn áhuga eru stöðvarn-
ar í Teheran, Tokyo og Ham-
borg.
Nótnaheftin verða til sölu hjá
hljóðfæraverzlunum, nokkrum
bókabúðum svo og Bókaútgáfu
Menningarsjóðs og fá félags-
menn þau seld með venjulegum
afslætti.
Loks verða heftin til sölu hjá
ýmsum músikforlögum erlendis.
Frágangur og prentun á heft-
unum er mjög góður og talinn
fyllilega sambærilegur við það
sem bezt gerist annars staðar.
Lausaskuldir iðnaðarins
Á FUNDI Neðri deildar í gær
gerði Sveinn Guðmundsson (S)
grein fyrir frumvarpi um að
lausaskuldum iðnaðarins verði
breytt í föst lán, en frv. flytur
hann ásamt Jónasi G. Rafnar
(S). Nokkrar umræður urðu um
afstöðu Framsóknarflokksins til
málefna iðnaðarins á undanförn-
um árum og tóku 4 þingmenn
til máls. Upplýsti Gylfi Þ. Gísla-
son viðskiptamálaráðherra við
þetta tækifæri að reglur Seðla-
bankans um kaup á afurðavíxl-
um væru í endurskoðun og
kvaðst vona að hægt yrði að
leggja fram frumvarp um það.
Sveinn Guðmundsson sagði að
hliðstæðar aðgerðir eins og nú
væri lagt til með þessu frum-
varpi hefðu verið gerðar á und-
anförnum árum til þess að bæta
fjárhagsaðstöðu sjávarútvegsins
og landbúnaðarins. Gerði fram-
sögumaður síðan grein fyrir
irumvarpinu en með því, er Iðn-
lánasjóði heimilað að gefa út
sérstakan flokk vaxtabréfa í
þeim tilgangi að bæta fjárhags-
aðstöðu iðnfyrirtækja sem ekki
hafa fengið
nægilegt fjár-
magn til langs
tíma, í þær
framkvæmdir
sem þau hafa
ráðist í á árun-
um 1957—61. —
Hér væri átt við
þau iðnfyrir-
tæki sem skylt
er að greiðá iðnlánasjóðsgjald.
Gert væri ráð fyrir í frumvarp-
inu að ríkissjóður ábyrgist þær
skuldbindingar sem Iðnlánasjóð-
ur stofnar til í þessu sambandi og
að hámarkslánstími verði 15 ár
með fasteignaveði en 7 ár með
veði í vélum. Vaxtakjör þessara
lána' verði ákveðin af stjórn
Iðnlánasjóðs í samráði við ráð-
herra. Einnig er lagt til í frum-
varpinu að lán skuli aðeins veitt
gegn veði í fasteign og vélum
iðnfyrirtækja. Hér væri eingöngu
átt við þær fasteignir sem iðn-
fyrirtæki notar til eigin þarfa og
er eigandi að. Að öðru leyti
væri lagt til í frumvarpinu að
framkvæmd lánveitinga færi
eftir ákvæðum laga um Iðnlána-
sjóð.
Varðandi framkvæmd á breyt-
ingu lausaskulda iðnaðarins í
föst lán sagði Sveinn Guðmunds-
son, að það yrði að hafa í huga,
að þessar lausaskuldir væru í
flestum tilfellum hjá fleiri en
einum banka eða lánsaðilja. —
Væri því nauðsynlegt að koma á
fót skipulegri samvinnu milli
þeirra aðilja sem hér kæmu aðal
lega til með eiga hlut að máli
eða hagsmuna að gæta.
Sveinn Guðmundsson minnt-
ist á þingályktunartillögu sem
• Konunglegt
brúðkaup
Aþenu, 11. nóv. (NTB).
OPINBER talsmaður grísku
hirðarinnar skýrði frá því í
dag, að Konstantín krónprins
Grikkja og unnusta hans,
Anna María Danaprinsessa,
myndu ganga í hjónaband
síðari hluta næsta árs. Anna
María verður 18 ára 30. ágúst
n.k.
hann hefði flutt árið 1958 um
endurkaup Seðlabankans á fram-
leiðslu og hráefnavíxlum iðnað-
arins og samþykkt hefði verið.
Enda þótt þessi tillaga hefði
ekki enn verið framkvæmd,
hefði samþykkt hennar leitt til
þess að þáv. iðnaðarmálaráðherra
hefði skipað nefnd til athugun-
ar á lánamálum iðnaðarins.
Hefði nefnd þessi skilað ítarleg-
um tillögum um eflingu iðnlána-
sjóðs sem síðan urðu uppistaða
í nýjum lögum um sjóðinn, sem
samþykkt voru á síðasta AI
þingi. í þessu sambandi kvaðst
Sveinn Guðmundsson fagna
þeim áhuga sem Þórarinn Þór-
innsson 5. þ.m. Rvíkinga hefði
sýnt á málefnum iðnaðarins með
því að endurflytja tillögu sína
frá 1958 á þessu þingi. Kvað SG
hér um ótvíræða stefnubreyt-
ingu að ræða hjá Framsóknar-
flokknum sem sýnt hefði lítinn
áhuga á samþykkt þessarar fram
angreindu tillögu árið 1958.
Framsögumaðurinn ræddi nokk
uð um tollamálin og sagði að
þeir væru íslenzkum iðnaði fjöt-
ur um fót. Nauðsynlegar úrbæt-
ur þyrftu að koma til. Nú væri
hin nýja tollskrá frá sl. vori
endurskoðun eins og ráð hafði
verið fyrir gert og kvaðst Sveinn
Guðmundsson vonast til að tekn
ar yrðu til íhugunar þær ábend-
ingar sem fram koma frá sam-
tökum iðnaðarins og benti sér-
staklega á nauðsyn þess að toll
ar á hráefnum iðnaðarins yrðu
lækkaðir.
Að lokinni 1. umræðu var
frumvarpinu vísað til 2. umræðu
og fjárhagsnefndar.
f ^
Attatíu ára í dag
Guðrún Tðmasdóttír
GUÐRUN er fædd að Reyðar-
vatni á Rangárvöllum 19. nóv.
1883. Foreldrar hennar voru
Tómas Böðvarsson frá Reyðar-
vatni og Guðrún Árnadóttir frá
Reynifelli í sömu sveit.
Heimilið að Reyðarvatni var
rómað austur þar. Húsfreyjan
stóð með myndugleik fyrir bú-
sýslu innanstokks. Af Tómasi
bárust sögur um héraðið. Tilsvör
hans og viðbrögð urðu héraðs-
fleyg. Öll voru þau á eina lund,
snögg, meitluð og ótvíræð. Eng-
inn þótti Tómas meinlætamaður,
en þó allt með fullri gát. Minn-
ist ég fárra manna úr minni
bernsku, sem standa mér jafn
skýrt greyptir í minni sem Tóm-
as á Reyðarvatni — og það af
frásögn einni.
Heimilisbragur var með mikl-
um menningarbrag 19. aldar að
Reyðarvatni. Heimilið var fjöl-
mennt og umsvif mikil. Gestum
var fagnað af rausn. Húsráðend-
ur og hjúalið lögðust á eina sveif
að lifa glöðu starfsömu lífi. Börn-
in fimm skárust heldur ekki úr
leik, þegar þeim óx fiskur um
hrygg. Söngvin voru systkinin
öll, enda áttu þau til slíkra að
telja.
Systkinin á Reyðarvatni voru
sessi:
Tómas byggingarmeistari í
Reykjavík, látinn.
Guðrún, sem hér verður getið.
Böðvar útgerðarmaður á
Stokkseyri.
Árni hreppstjóri á Stokkseyri.
Ingibjörg kaupkona í Vest-
mannaeyjum, látin.
Tvær dætur, sem létust í
bernsku.
Voveiflegum viðburðum var
mætt með kjarki, en þeirra var
skammt í milli á Reyðarvatni á
búskaparárum þeirra Guðrúnar
og Tómasar. Hart árferði og sand
fok um 1880 reyndu á þolrif'bú-
andanna svo og jarðskjálftarnir
1896, sem jöfnuðu öll hús við
jörðu á bæ þeirra, svo að heim-
ilisfólk varð að hafast við í tjöld-
um vikum saman. Strax og ósköp
unum linnti, var gengið að því
með harðfylgi að reisa bæjarhús
að nýju.
í fornum sögum hefði Guðrún
verið kölluð væn kon, og raunar
hefur hún verið kona væn að
fornum og nýjum skilningi.
Árið 1906 giftist húrí Geir,
yngsta syni hjónanna á Kana-
stöðum í Landeyjum, þeirra Sig-
ríðar Árnadóttur og ísleifs Magn
ússonar. Var þá veizla góð að
Reyðarvatni. Brúðurin skartaði
hvítu. Dökkt hár og mikið skipti
vel litum við hvítan kirtil, aug
un frán og vöxtur tígulegur. Var
hinnar forkunnar fögru brúðar
lengi minnzt.
Ungu hjónin, Guðrún og Geir,
settu saman bú á Kanastöðum,
en þar hafði móðir Geirs staðið
fyrir búi langa tíð í ekkjustandi
við auð ekki lítinn. Þeim Geir
og Guðrúnu búnaðist vel.
Hvergi hef ég kynnzt fegurra
fasi til orðs og æðis en á Kana-
stöðum. Glatt var á hjalla og and
rúmsloft óþvingað með öllu.
Vissu þó allir, börn sem full-
orðnir, hverjir réðu ríkjum, og
að ekki tjóaði að brjóta í bág
við þeirra vilja. Aldrei þurfti
að grípa til hörku. Vel kunnu
þau Kanastaðahjón skil á góð-
hestum. Geir var rómaður tamn-
ingamaður, enda lund hans ljúf,
en festa þó í skapi. Fáir sáust
sitja betur hest en þau Kana-
staðahjón — og þá jafnan í far-
arbroddi. Reiðhestamir á Kana-
stöðum voru alkunnir.
Allt virtist leika í lyndi.
• Blað Sósíaldemó-
krata í Gautaborg
hættir að koma út
Stokkhólmi, 11. nóv. (NTB)
í DAG var skýrt frá því i
Stokkhólmi, að „Ny Tid“
blað Sósíaldemókrata í Gauta
borg, hætti að koma út um
næstu áramót vegna efna
hagsörðugleika.
Sigurðar
Kristinssonar
minnzt á
Alþingi
Á FUNDI Sameinaðs Alþingis
í gær minntist Birgir Finns-
son forseti S.Þ. Sigurðar Krist
inssonar fyrrv.ráðherra sem
lézt 15. nóv. sl. í Reykjavík.
7Mun ummæli forseta S.Þ.
j verða birt síðar í blaðinu.
Skyndilega syrti þó að. Bóndinn,
Geir, féll snöggt og óvænt í val-
inn — langt um aldur fram. Guð-
rún stóð nú uppi ekkja með
fimm börn, það elzta um ferm-
ingu, en það yngsta ómálga. Efni
voru ekki mikil. Brátt brá Guð-
rún búi og fluttist til Vestmanna-
eyja. Þar lét hún reisa sér fagurt
hús, sem hún lét heita, að þeirra
tíðar sið, Kanastaði. Reisn sinni
hélt Guðrún óskertri eftir maka-
missinn. Engihn sá henni brugð-
ið. Vissu þó vinir og frændur,
að sárt saknaði hún bónda síns,
enda hafði sambúð þeirra verið
ástúðleg og jafnræði mikið á með
þeim hjónum.
Eftir rúm tuttugu ár brá Guð-
rún búi og fluttist til Reykjavík-
ur. Önnur tuttugu ár hefur hún
ráðið húsum hér.
Guðrún er gæfukona mikil.
Hún erfði góðar kynfylgjur ætta
sinna. Hún naut góðs atlætis í
bernsku og æsku svo og ham-
ingju í hjónabandi. Hún ól fimm
börn, sem öll hafa komizt vel
fram. Barnabörn hennar eru 'óð-
um að skipa sér í raðir fulltíða
manna, og fyrstu barna-barna-
börnin hafa litið dagsins ljós.
Þeim öllum fylgja fyrirbænir
ættmóðurinnar öldnu um óráðna
framtíð.
Allt frá því, er Guðrún hvarf
úr föðurgarði, hefur hún verið
mikilvirt húsfreyja. Hún hefur
ætíð kunnað á því góð skil að
blanda geði við samtíðarmenn.
Gildir þar einu, hvort það voru
menn ofanverðrar 19. aldar, eða
20. aldar. Guðrún hefur aldrei
orðið viðskila við samtíð sína.
Börn Guðrúnar og Geirs eru
þessi:
Sigríður var gift Sigurði Gunn-
arssyni, kaupm. í Vestmannaeyj-
um.
Guðrún gift Gunnlaugi Lofts-
syni, kaupm. í Reykjavík.
Tómas kaupm. giftur Dagnýju
Ingimundardóttur, Vestmannaeyj
um.
Marta skrifstofustúlka í
Reykjavík.
Geir rafvirkjameistari í Reykja
vík, kvæntur Bryndísi Jóns-
dóttur.
Dóttir, sem lézt I frum-
bernsku.
Jón Á. Gissurarson.