Morgunblaðið - 16.12.1966, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ
Fðstuctagur 16. des. 1966
Halldór í Háteigi
IVIinning
HALLDÓR Kr. Þorsteinsson
skipstjóri í Háteigi andaðist hinn
0L þ.m. á nítugasta aldursári.
Með Halldóri er hniginn einn
merkiistu íslendingum sinnar
samtíðax.
Halldór var brautryðjandi í
%ogaraútgerð sem skipstjóri og
útgerðarmaður. Hann var meðal
stofnenda margra merkra fyrir-
iteekja, svo sem Alfianoe h.f., sem
9ét byggja fyrsta nýja togarann,
er íslendingar eignuðust, Jón
íorseta. Hafði Haildór á hendi
eftirliit með smíði togarans og
var fyrsti skipstjóri hans.
Halldór var og meðal stofn-
•nda hl'vttafélaganna Eimskipafé-
íags ídlands, Sjóvátryggingafié-
lags íslandis, Hvals og fleiri fé-
laga. Hann var i stjórn þessara
Ééiaga um áratuga skeið og
Btjórnaipfiarmaður Sjóvátrygg-
tryggingarfélags íslands í 26
ér. Þá stofnaði hann t»l útgerðar
éogarans Max Pemlbertons og
var formaður og aðaleigandi sam
nefnds fiélags.
Ekki var auðnum fyrir að fara
f fiöðurtwásum Hafldórs og syst-
teina hans, en hann var næst
jmgstur 13 barna merkishjón-
anna Þorsteins Helgasonar og
6-uðnýjar Bjamadóttur. Ekki
teomust tíl fuflorðins ára nema
á<tta sif þrettán börnum þeirra
hjóna.
Fjórir iþeirra bræðra urðu
þjóðkunnir menn: séra Bjarni
Þorsteinsson tónskáld og þeir
tog a ras kipstj óra r n ir Hafldór,
Þorsteinn í Þórslhamri og Kol-
Ibeinn, Hin systkinin voru og
góðkunn öllum, sem þeim kynnt-
ust en þau voru: Ófötfi, fyrri
kona Benónýs Benónýssonar
kaupmanns, Einar verkstjóri og
síðar kaupmaður í Reykjarváik,
Arndís var tvígif-t, móðir Gfuð-
nýjar fyrri konu séra Sigurðar
Einarssonar og Fanneyjar konu
Jóns Oddgeirs Jónssonar erind-
reka, Guðríður, systir Halldórs
giftist í Skotfandi norskum
manni Cbristiansen að nafiri.
Ætt þeirra systkina og afkom-
enda þeirra er rakin í Ættar-
skrá séra Bjarna Þorsteinsson-
ar, sem hann gaf út árið 1930.
Halldór hét fullu nafni Hall-
dór Kristján Þorsteinsson og
var skírður í höfuðið á frænda
sínum Halldóri Kr. Friðrikssyni
yfirkennara við Latínuskólann
í Reykjavík og þingmanns
Reykjavíkur um langt skeið.
1 Hávamálum segir svos
„Byrði betri
berr-at maðr brautu at
an sé mannvit mikit.
Auði betra
þykkir þat í ókunnum stað.
Slíkt er váilaðs vera.“
Hjá Haldóri fór saman „mann
vit mikit“ og karlmennska, en
um leið prúðmennska svo að af
bar.
—0—
Halldór fæddist hin 24. júll
1877 að Mel í Hraunhreppi 1
Mýrasýslu, fluttist með foreldr-
um sínum til Skutulseyjar á
Mýrum hálfs annars árs, síðar
að Prestshúsum á Kjalarnesi á
fjórða ári og loks tif Reykja-
víkur árið 1892.
Halldór lauk prófi frá Stýri-
mannaskólanum árið 1895 með
ágætri einkunn og var þó yngst-
ur þeirra, er gengu undir próf-
ið, aðeins tæpra 18 ára. Hann
var tvö næstu ár á þilskipum.
Haustið 1897 fór Halldór i sigl
ingar með Englendingum. Var
hann háseti á stóru seglskipi,
sem sigldi suður fyrir Eld-
landið, Cape Horn, suðurodda
Suður-Ameríku, á leið til San-
Fransisco. Þar réðist hann á gufu
skip, sem var í siglingum á
Kyrrahafi. Margir sóttu um starf
ið. Gekk stýrimaður skipsins
fram með hópnum á ráðningar-
skrifstofu nokkurri, lagði hend-
ina á öxl Halldórs og sagði
„Come, you are one of the Vik-
ings.“
Halldór var í siglingum á
Kyrrahafi og Beringshafi um
fjögurra ára skeið, mest með
Bandaríkjamönnum og lengst
af sem stýrimaður. Hann sigldi
á fljótapramma upp Yukónfljót
í Alaska. Um tíma vann hann
sem gullgrafari á föstu kaupi í
Nome í Alaska. Halldór sneri
heim árið 1902. Á heimleiðinni
fór hann þvert yfir Bandarík-
in á járnbraut, en þá voru hest-
vagnar aðal samgöngutækin í
stórborgum Ameríku.
Eftir heimkomuna var Hall-
dór í þrjú ár skipstjóri á þil-
skipum hjá útgerð Geirs Zo-
ega. Réðist hann síðan á enska
togara í tæp tvö ár til þess að
læra þá veiðiaðferð. Var hann
þá um tíma með Árna Byron
Eyjólfssyni, kunnum dugnaðar-
manni, sem gerzt hafði skip-
stjóri á enskum togurum.
Arið 1906 gerðist Halldór einn
af stofnendum Alliance félags-
ins ásamt Thor Jensen og nokkr
um skipstjórum á þilskipum og
varð skipstjóri á Jóni forseta
sem fyrr segir.
Þeir feðgar, Thor Jensen og
Ólafur Thors, létu svo ummælt;
að það Ihefði verið gæfa íslenzkri
togaraútgerð, að jafn stjórnsam-
ur maður, hygginn og yfirlætis-
laus og Halldór Kr. Þorsteins-
son, skyldi verða skipstjóri á
fyrsta togaranum og móta þann
ig öllum öðrum fremur þá stétt,
sem átti ríkan þátt í að leggja
fjárhagslegan grundvöll að full-
veldi þjóðarinnar.
Halldór hafði miklar mætur
á Elíasi heitnum Stefánssyni ein
um mesta framkvæmdamanni
hér á landi á árunum 1914-1919.
Attu þeir í félagi togarann Earl
Hareford, en urðu að selja hann
árið 1917, þegar kafbátahættan
í heimsstyrjöldinni fyrri var í
algleymingi. Voru þá tíu ís-
lenzkir togarar seldir til Frakk
lands samkvæmt kröfu Breta.
Halldór var skipistjóri á tog-
urunum Jóni forseta, Skúla fó-
geta (elzta), Earl Hareford,
Hilmi og Max Pamberton. Árið
1929 hætti hann skipstjóm, en
rak eigin útgerð ftir það í 15
ár, en átti til æviloka hlut í úf-
gerð með öðrum.
Halldór sá um smíði margra
togara. Hann þekkti betur til
smíði og útbúnaðar togara, að
því er ég hygg, en nokkur ann-
ar íslendingur og fylgdist vel
með breytingum og þróun þeirr-
ar útgerðar allt til síðustu ára.
Halldór var fyrsti maður, sem
lét setja „yfirhitun“ við gufu-
ketil í íslenzkum togara og hinn
fyrsti, sem setti sjálfvirkan og
sjálfritandi dýptarmæli í islenzkt
skip.
Það var þungt áfall fyrir Hall
Jólaskór — Jólaskór
Tökum daglega upp jólaskó á alla meðlimi
fjölskyldunnar.
Nýkomnar ítalskar og japanskar töfflur.
SKÖTÍZKAN, SNORRABRAUT 38.
Vinnufatabúðin
LAUGAVEGI 76.
Hestamenn —
Hestamenn
Amerískir reiðjakkar
Stærðir 36 til 48
Verð kr. 1875.00
Viniiufatabuðin
Laugavegi 76. __________
dór, að togari hans, Max Pamb-
erton, sem verið bafði hið mesta
afla- og happaskip undir skip-
stjórn Péturs Maack, hins ágæt-
asta manns, skyldi farast á tund
urduflasvæði við Snæfellsnes
með allri áhöfn hinn 11. jan.
1944.
Halldór keypti ekki nýjan
togara eftir styrjöldina, þótt
hann væri kominn á fremsta
hlunn með að gera það. Hann
lagði nýbyggingarsjóð togarans
sem hlutafé í Hval h.f.
Halldór var einn af þremur
heiðursfélögum í Félagi íslenzkra
botnvörpskipaeigenda, hinir eru
Thor Jensen og Þórarinn Ol-
geirsson ræðismaður.
Halldór var kvæntur Ragn-
hildi Pétursdóttur frá Engey,
hinni mestu myndarkonu, sem
var eins og Guðrún systir henn-
ar, kona Bnedikts Sveinssonar.
skjalavarðar, í fararbroddi í bar
áttunni fyrir réttindum kvenna,
fræðslu- og menningarmálum
þeirra.
Áratugum saman stóð Ragn-
hildur fyrir búrekstri þeirra Há-
teigshjóna með mikilli prýði. Á
búi þeirra voru m.a. einhverjar
beztu mjólkurkýr landsins.
Heimili þeirra Halldórs og
Ragnhildar í Háteigi var meðal
glæsilegustu heimila landsins,
ekki vegna íburðar eða ríki-
dæmis, heldur vegna heimilis-
hátta og þess anda góðvildar og
gestrisni, sem þar ríkti, enda var
þar jafnan mjög gestkvæmt.
Dvöldu ýmsir gestir, skyldir og
óskyldir, langdvölum á heimili
þeirra.
f meira en hálfa öld voru þau
hjón meðal hinna fremstu, sem
settu svip á höfuðborgina.
Þau hjón festu kaup á „Hús-
inu“ á Eyrarbakka — með til-
heyrandi útihúsum og görðum. —
eins af elztu húsum í landinu.
Létu þau gera svo rækilega við
„Hús?ð“, að Halldór sagði, að nú
væri því borgið í önnur 200 ár.
Höfðu þau hjón að jafnaði sum-
ardvöl í „Húsinu“ á 3. tug ára.
Stunduðu þau þar m.a. garð-
yrkju.
Ragnhildur andaðist 9. janúar
1961 á 81. aldursári.
Á síðustu æviárum sínum átti
Ragnhildur við heilsuleysi að
búa, en Halldór var mjög heilsu-
hraustur þar til heilsa hans tók
að bila fyrir tveimur árum.
Sænsk kona, Signe Ehrngren,
hefur dvalizt á heimilinu í Há-
teigi á fjórða tug ára. Hún er
kona listhneigð og hjálpsöm.
Reyndist hún þeim hjónum svo
vel, þegar heilsu þeirra fór
hnignandi, að æt.tingjar og vin-
ir fá það seint fullþakkað.
—0—
Halldór og Ragnhildur eignuð
ust þrjár dætur, Ragnhildi, gifta
Lawrenoe Skeoch hagfræðingi,
háskólakennara við Queeris Uni-
versity í Kingston, Ontario,
Kri&tónu Halldóru, gifta Þórarni
Björnssyni framkvæmdastjóra,
Reykjavík og Guðnýju Ólafíu,
gifta Teiti Finnibogasyni stór-
kaupmanni, Reykjavík.
Kristjana Benediktsdóttir,
systurdóttir Ragnhildar, ólst
að mestu leyti upp á heimili
þeirra hjóna. Hún giftist Lárusi
H. Blöndal bókaverði, en lézt 17.
marz árið 1955.
—0—
Saga Halldórs í Háteig er að
nokkru leyti hliðstæð sögu ís-
lenzku þjóðarinnar frá því í lok
19. aldar og fram á 7. tug 20.
aldar. Halldór brauzt úr sárustu
fátækt til bjargálna og velmeg-
unar. Hann átti sem einn he’zti
brautryðjandi togaraútgerðar-
innar á fslandi mikinn þátt í því,
að íslenzka þjóðin fetaði sig
áfram á sömu braut til velmeg-
unar og sjálfstæðis, sem honura
hafði sjálfum tekizt að fara,
vegna meðfædds gjörvileiks og
atorku samfara gætni og prúð-
mennsku.
Megi sem flestir fslendingar
bera gæfu til þess að líkjast hin
um látna heiðursmanni, Halldóri
í Háteigi.
Sveinn Benediktsson.
Með Halldóri Kr. Þorsteins-
syni er genginn sá seinasti af
fyrstu stjórnendum Sjóvátrygg-
ingarfélags íslands. Hann varð
stjórnarformaður félagsins árið
1938 og þartil árið 1964 að hann
baðst lausnar sökum heilsu-
brests.
Ég átti því láni að fagna að
starfa undir hans stjórn um nær
fjörutíu.ára skeið og mjög náið
frá þeim tíma er hann varð
stjórnarformaður.
Halldór mat góða starfskrafta
mikils og tel ég að bann hafi
verið mannþekkjari á því sviði.
Hann hafði ákveðnar skoðanir
á vandamálum og viðfangsefn-
um félagsins, en gat verið fastur
fyrir, enda oft nauðsynlegt.
Unni hann féiaginu mjög alla
tíð og var mikiH hvatamaður
að fjölgun tryggingagreina eftir
því sem þróun tryggingamála
gaf tilefni til. Ekki mátti hann
til þess vita að blettur félli á
nafn félagsins.
Starfsfólk félagsins mat hann
mikils, að ég nú ekki tali um
þá sem störfuðu þar um marga
tugi ára.
Hann var sterkur persónuleiki
og eftir því sem viðkynning við
hann varð lengri óx hann i
augum hvers er honum kynntist.
Ég veit að ég má óhikað f-ull-
yrða að ég mæli hér fyrir hönd
allra þeirra sem hjá félaginu
hafa starfað og starfa enn.
Hann var gæfumaður í sínu
einkalífi og sannkallaður heið-
ursmaður.
Spor hans munu lengi vara í
íslenzkri atvinnusögu.
Blessuð sé minning hans.
Blessun fylgi ástvinum hans.
Stefán G. Björnsson.