Morgunblaðið - 27.09.1967, Page 10
10
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. SEPT. 1967
Kirkjuhátíð á Kálfafellsstað
ÞANN 23. júlí sl. minntust Suð-
ursveitungar þess, að þá voru
liðin 40 ár frá því að vígð var
kirkja þeirra á Kálfafelsstað.
Pór sú vígsla fram 31. júlí 1927.
Var hún framkvæmd af prófast-
inum í Bjarnarnesi, sr. Ólafi
Stephensen að viðstöddum sókn-
arpresti Öræfinga, sem þá var sr.
Eiríkur Helgason. Við þá athöfn
steig í fyrsta sinn í predikunar-
stól Kálfafellsstaðarkirkju Jón
Péturssun, en tæpu ári síðar
vígðist ’hann sóknarprestur til
Kálfafellsstaðar, eftirmaður föð-
ur síns, sem látizt hafði 28.
apríl 1926.
Hátíðarguðsþjónusta þessi, var
sótt af flestum safnaðarmönn-
um auk utansóknarfólks, enda
veður hið fegursta. Þar voru
þrír prestar viðstaddir. Sr. Jón
Pétursson fyrrv. próf. á Kálfa-
fellsistað steig í stólinn en. próf.
á Bja'rnarnesi, sr. Skarphéðinn
Pétursson og sóknarpresurinn,
sr. Fjalar Sigurjónsson, þjónuðu
fyrir altari. Að guðþjónustunni
lokinni var haldið að samkomu-
húsi Suðursveitar á Hrolllauigs-
stöðum og setzt þar að kafliborði
1 boði Kvenfélags sveitarinnar.
Var þar í ræðurn minnst þessara
tímamóta í kirkjulífi Suður-
srveitar.
Kálfafellsstaður í Suðursveit
hefur jafnan þótt farsælt brauð,
og flestum farnast þar vel. Þar
hafa setið kynsælir klerkar. í
sóknarlýsingu frá 1855 er þess
getið, að það sé sögn manna, að
meir en helminigur allra sókn-
armanna séu afkomendur prest-
anna sr. Brynjólfs Guðmunds-
sonar og sr. Vigfúsar Benedikts-
G. Br. skrifar
sonar. Þeir voru préstar á Kálfa-
fellsstað í 3 aldarfjórðurnga
(árin 1726-1802) og urðu báðir
háaldraðir, sr. Brynjólfur 86 ára
en sr. Viðfús 91 árs. Hann dó á
Hnausum í Meðallandi hjá sr.
Jóni bróður Steingríms biskups
15. fe’br. 1882. Sr. Vigfús var
skáldmæltur ag hann kemur
mjöig við hjátrú og galdrasagnir.
Hefur hann sjálfsagt notið sín
vel á Kálfafellsstað, því að það
hefur Þorv. Thor. eftir Suður-
sveitungum, að „þar verði menn
oft varir við huldufólk og að þar
væru margar álfabyggðir í borg-
um oig klettum".
Á Kálfafellsstað hafa setið
þrír prófastar. Einn af þeim var
sr. Jón Þorsteinsson, sem sat
staðinn í 38 ár, vildi ekki fara
þaðan þótt hann fengi annað
brauð betra, Kolfreyjustað. Hann
dó árið 1848, 73 ára og hafði þá
verið prestur í 46 ár. Hann var
„búmaður mikill, aðsjáll, orð-
gífur frekar, þó allvel liðinn,
söngmaður mikill", segir Sig-
hvatur.
Sr. Þorsteinn Einarsson Högna
sonar frá Skógum hélt Kálfa-
fellsstað 1848-71. Hann var fyrst
kapilán hjá frænda sínum, sr.
Jóni Þorsteinssyni, en fékk síð-
an brauðið eftir hann. Hann var
mikið gefinn fyrir smíðar, smíð-
aði sjálfur skip, sem ihann lán-
aði Öræfingum endurgjalds-
laust til bjargar sér. í harðind-
unum 1869 tóku þau hjón þrjá
þurfandi Öræfinga til sjóróðra
og kostuðu þá að öllu leyti og
gáfu þeim síðan hlutina. Þetta
segir Sighvatur og má vel rétt
vera, því að sr. Þorsteinn var
hagleiksmaður mikill eins og
fyrr segir. Um skipasmíðar og
útgerð sr. Þorsteins hefur sr.
Jón Pétursson ennfremur sagt
þeim, er þetta ritar, að systir
sr. Þorsteins, Guðný 'hafi verið
gift Þorsteini skipasmið frá
Breiðuhlíð í Mýrdal. Fyrir áeggj-
an séra Þorsteins fluttust þau
þau austur í Suðursveit, að
Borgarhöfn. Þar hélt Þorsteinn
áfram bátasmíðum sínum og
lærðu aðrir af honum. Bætti
þetta aðstöðu sveitarmanna til
sjósóknar. Varð hún vaxandi
þáttur í lífsbjargarafkomu fólks-
ins. Nutu allir góðs af og sjálfur
auðgaðist sr. Þorsteinn á sjávar-
afla, því að hann átti skip og
skiphluta og lét vinnumenn
sína róa. Var stundum farið í
hákarlalegur, lifrin brædd heima
og lýsið reitt í belgjum austur
á Djúpavog. Þegar bátarnir
lentu, kom prestur oft fram á
fjöru til að forvitnast um afla-
föng. Og þegar hlað afli var,
sagði hann gjarna: „Já, þetta
væri gott ef það kæmi oft fyrix“.
Kona sr. Þorsteins var Guðríð-
ur Torfadóttir, Jónssonar pró-
fasts á Breiðabólstað í Fljóts-
hlíð. Hún vair ekki búkona talin,
heilsuveil en guðhrædd, góð og
mild. Þau áttu tvær dætur: Torf-
hildi skáldkonu Hólm og Ragn-
hildi Briem á Höskuldsstöðum.
Sr. Jóhann Knútur Benedikts-
son, faðir frk. Ólafíu, fékk
Kálfafellsstað 1874. Hafði hann
áður verið prestur í 4 brauðum:
Þykkvabæjarklaustri, Mosfelli
syðra, Lanigholti í Meðallandi og
Einíholti á Mýnum. Sr. Jóhann
var kvæntur Ragnheiði, systur
þjóðmálaskörungsins Benedikts
Sveinssonar sýslumanns. Eins og
kunnugt er, ólst Ólafía dóttir
þeirra upp í Viðey og hjá frænku
sinni Þorbjörgu Sveinsdóttur í
Reykjavík. Þegar hún var um
tvítugt fékk hún að fara austur
að heim.sækja foreldra sína. Hún
dvaldi hjá þeim sumarlangt. Þau
vopu þá nýbúin að missa Jó-
hann son sinn uppkominn oig yndi
augna sinna. Frá dvöl sinni þar
eystra bregður frú Ólafía upp
mynd af móður sinni, maddöm-
unni á Kál'fafellsstað:
„Mamma var lengst af í eld-
húsinu, meðan á slættinum stóð.
Þar sat ég ihjá henni á hlóðar-
steininum, meðan hún var að
baka kökur á glóðinni. Einn
morgun sat óg þar hjá henni,
það var komið fram á engjaslátt
og farið að halla að heimferð
minni. Þá var það í fyrsta sinni,
að hún mínntist á lát Jöhanns
og hvað hann hefði verið sár.
Ég fann, að með honum hafði
hún treyst sér til að framkvæma
æskuhugsjón sínar í búskap og
atorku. Pabbi hafði aldrei bú-
maður verið — 'hún sagði mér
það ekki, en það vissi ég, ég var
búin að sjá og hafði skilið sumt,
sem í því lá, en hann lét Jóhann
ráða sínum ráðum, og því gat
mamma, sem var búforkur að
eðlisfari, komið öllu sínu fram
með honum. Hún talaði hægt og
stillt um sonarmissinn, svo ekki
sá henni bregða. „Þú ert í sumu
svipuð Jóhanni bróður þínum og
hefðir getað gengið mér í sonar-
stað, væri þú hér“, sagði hún
við mig. Ég hugsaði ekki um
neitt nema hvað mig langaði til
að geta verið henni ofurlítil
sonarbót og sagði: „Ég er viss
um, að fóstra lofar mér að vera
hérna, í öllu falli eitt eða tvö
ár, ef ég bið hana um það“. Það
kom ekkert hik á mömmu: „Þor-
björg hefur fóstrað þig og haft
allt fyrir þér og hún á að njóta
þín, það er útrætt rnál“. Við
minniust heldur aldrei oftar á
þetta. Og ég fór suður um haust-
ið“.
Árið 1892 kom sr. Pétur Jóns-
s>on, dómstjóra Péturssonar, norð
an frá Hálsi að Kálfafellsstað.
Voru þeir feðgar, hann og sr.
Jón prófastur sonur 'hans, prest-
ar Suðursveitunga í meira en
bálfa öld. Kona sr. Péturs var
Helga Skúladóttir frá Sigrúnar-
stöðum í Ljósavatnsskarði. Sr.
Pétur var 'fastur fyrir í trúmál-
um, ekki breytingagjarn, mjög
Sr. Fjalar Sigurjónsson
1963 og síðan.
fróður og góður heim að sækja
og fróðleiksfýsn hans ósejandi,
eða svo skildist a.m.k. þeim er
þetta ritar á Hannesi á Núps-
stað, er hann var að segja hon-
um frá heimsóknum sínum að
Kálfafellsstað, en þar, gisti
hann jafnan á sínum fjölmörgu
póstferðum austur yfir Breiða-
merkursand,
Um minni sr. Péturs gengu
hinar ótrúlegustú sögur, eins og
t.d. að hann hefði í höfðinu dýr-
leika hverrar jarðar á landinu,
bæði að fornu og nýju mati, að
hann vissi skil á öllum em'bætt,-
ismönnum í veldi' Danakonunigs
o. fl. þess háttar. En eins og
hann sjálfur hafði ríka nautn af
að afla sér hins fjölbreyttasta
fróðleiks um menn og málefni,
þannig hafði hann líka y.ndi af
gð fræða aðra, enda vax hann
löngum talinn barnafræðari
góður.
Búskapur stóð m.eð blóma á
Kálfafellsstað í tíð þeirra prests-
hjónanna. Var þar jafnan
stærsta bú sveitarinnar og gagn-
samt. Ekki gekk sr. Pétur að
vinnu — „snerti aldrei lá verki“.
Hins vegar var frú Helga mikil
búkoina, sem stjórnaði af skör-
ungsskap utanbæjar oig innan.
Og hjúsæl voru þau. Þá var líka
jafnan nóg af vinnu'fólki til
sveita.
Kálfafellsstaður var miðstöð
svéitarinnar oig mjög í þjóðlbraut.
Þar fóru fram veizlur og funda-
höld, mannfagnaðir og erfis-
drykkjur og allir nutu þar góðr-
ar fyrirgreiðslu prestahjónanna.
Öllum ferðamönnum, erlendum
og innlendum, háum sem lágum,
var tekið þar af mikilli raus.n og
fréttafróðir langferðamenn voru
aufúsugestir.
Þau sr. Pétur og frú Helga
nutu mikilla og almennra vin-
sælda sóknarbarna sinna.
Til marks um það heiðurs-
samsæti, sem þeim var haldið
eftir'messiu á Kálfafellsstað 22.
sept., 17 sunnud e. Trin 1918, er
sr. Pétur hafði þjónað brauðinu
í aldarfjórðung. Steinþór á
Hala (snemma mælskur oig til
margskonar trúnaðar valinn)
Sr. Sváfnir Sveinbjarnarson
prófastur 1952-1963
flutti aðalræðuna og afhenti
þeim hjóinum gjafir friá söfnuð-
inum, sr. Pétri vandaðan iben-
holtsstaf, silfurbúinn með gull-
plötu, áletraðri: Með þökk fyrir
26 ára starf frá sóknarbörnun-
um 1918. Frú Helgu afhenti hann
armband og brjóstnælu, hina
vönduðustu gripi og var letrað
á þá nafn hennar með þökk frá
sóknarbörnum.
Hér skal ekki fleira rakið um
liðna Kálfafellsstaðarpresta,
Hönefoss, 15. sept. NTB.
Þúsundþjalasmiðurinn Thor-
björr. Egner (höfundur Karde-
mommubæjarins og fleiri barna-
leikrita, sem sýnd hafa verið á
íslandi) hefur skrifa'ð nýjan gam
anleik fyrir börn, sem frumsýnd-
ur var í Hönefoss á fimmtudags-
kvöldið. Leiknum, sem á norsk-
unni nefnist ,Musikantene kom-
mer til byen“ var afbragðs vel
tekið, börnin í leikhúsinu hrifust
með frá fyrsta augnabliki, hlógu
og sungu, klöppuðu og stöppuðu
í takt við tónlistina.
Egner skrifaði leikinn að
beiðni þjóðleikhússins norska.
Sr. Jón Pétursson
prófastur 1928-1944.
enda þótt af nóigu sé að taka,
ekki sízt því, sem sá gagnfróði
maður, sr. Jón Pétursson kann
frá þeim að segja. Þetta rifjaðist
upp í sambandi við kirkjuhátíð-
ina á Kálfafellsstað.
Suðursveit á mikla framtíð
fyrir sér eins og fleiri byggðir
landsins. Þar er blómlegur bú-
skapur í góðri fram-för, vænt
fólk og félagslynt, sem tileink-
ar sér tækni og umbætur á sviði
landbúnaðarins ekki síðux en
bændur a-nnars staðar. Samgöngu
bætur hafa verið miklar í Aust-
ur-Skaftafellssýslu hin síðustu
ár og nú í sumar er lokið þar
einum stærsta áfanga í sam-
göngumálum, þar sem er brúki á
Jökulsá á Breiðamierkursandi.
Með henni opnast bílleiðin að
austan til Öræfa og hún er jafn-
framt einn stærsti áfangi.nn í
hringveginum um landið. Þá er
Skeiðarársandur með sínum
stórfljótum einn eftir.
Þótt sá kafli verði erfiður og
torsóttur þarf ekki að efa, að
hann verður sigraður innan
fárra ára. Og þegar fólkið fer að
ferðast á bílum sínum umhverf-
is landið, þá ætti það ekki að
sj'á eftir þeim tím.a, sem fer til
að staldra við og skoða sig um
í hinni fögru og sérkennilegu
Suðursveit.
GBr.
Hann hefur líka samið lögin,
teiknað búninga og leiktjöld og
sjálfur var hann leikstjóri í
Hönefoss.
Lundúnum, NTB.
Innanríkisráðuneytið í Lund-
únum tilkynnti í dag, að stúik-
ur, sem ráða sig sem matvinn-
ingar (au pair) í Englandi eftir
1. janúar 1968, verði að hafa
náð 17 ára aldri. Aldurstakmark
þeirra 16.000 stúlkna, sem
streyma til Englands ár hvert,
að hjálpa brczkum húsmæðrum,
hefur til þessa verið 15 ár.
Kálfafellsstaður.
Kálfafellsstaðarkirkja.
Nýtt barnaleikrit
Thorbjörns Egner
— vekur hrifningu í IMoregi