Morgunblaðið - 04.09.1968, Blaðsíða 13

i
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. SEPT. Id68
13
„SÝNDU OG SEGÐU ÖLLUM HEIMI...
Ótti og hatur í hernuminni borg
4. grein Magnúsar Sigurðssonar blaða-
manns frá Prag
Á ÖÐRUM degi eftir ininrásina
var hernámið algjört. Á öllum
aðalgötum Prag, við ai'lar mik-
ilvægar opinberar byggingar
og við allar brýr yfir Moldá
stóðu raðir rússneskra skrið-
dreka og annarra hervagna.
Allt samband við útiönd var
•slitið. Samgöngur jafnt til út-
landa sem innanlands lágu
niðri.
Hernumin borg er óhugnan-
l*g. Alls staðar ríkti ótt-
inn. Hvarvetna þar sem
fó'k átti leið framhjá rússn-
esku hermönnunum eða her-
vögnum þeirra, tók það á sig
krók, En jafnframt óttanum
mátti greina aðra tilfinningu á
hverju andliti. Hatrið. Fólk
htrækti á eftir skriðdrekunum,
þar sem þeir fóru um, steytti
hnefana og hrópaði ókvæðis-
orð. Hvergi sáust börn. Pað
virtist áberandi, að fó’lk reyndi
að forðast að fara um hliðar-
göttur en hélt sig mest á aðal-
göúinum, enda þótt þar væri
alls staðar sægur af skriðdrek-
um. Skýrintgin var sú, að fólk
var miklu öruggana, þar sem
þúsund manns voru á ferli,
enda þótt skriðdrekar yrðu á
vegi þeirra, heldur en að fara
um Miðargötur, þar sem mað-
ur stóð kannski aleinn and-
spænis röð af skriðdrekum.
Rússnesku hermönnunum var
einnig greinilega ljóst, að þeir
voru staddir í fjandsamlegu
landi. Peir yfirgáfu brynvagna
sína sjaldan og þá aldrei öðru
vísi en margir saman.
Hrottaskapur sá, sem ein-
kenndi hérnámið, gat ekki far-
ið fram hjá nokkrum manni og
sjá'lfum fannst mér 'hann raun-
ar furðulegur, vegna þess að
vita mátti fyrirfram, hve óskyn
saimlegur hann var og hann
hlaut aðeins að margfalda þá
andúð og það hatur, sem inn-
rásin skapaði. Víst var, að rúss
nes’ku hermennirnir léku sér
ekki að því að skjóta á fólk.
Mér var sagt, að þeir beittu
skotvopnum aðeins samkvæmt
beinum skipunum frá liðsfor-
ingjum sínum hverju sinni.
Engu að síður þekktu rússnesku
hermennirnir ekkert annað en
byssuna, ef þeim var sýndur
mótþrói. Hvergi sá ég þá t.d.
beitá táragassprengjum, þar
sem mannfjö'ldi safnaðist sam-
an og ögraði þeim, en táragas-
Báðum megin Wenseslasstrætis stóðu rússneskir brynvagnar í röðum.
tók báðar þessar myndir.
Greinarhöfundur
sprengjur eiga að vera mein-
lausar en virkar í því skyni að
dreifa mannfjölda, sökum þess
hve óþægilegt gasið er. En það
drepur engan. Þegar það mikill
mannfjöldi safnaðist að rúss-
nesku skriðdrekunum, að her-
Frá öðrum degi hernámsins í Prag. A hádegi efndu þúsundir ungs fólks til setuverkfalls á
W ensesl asst ræti.
mönnum fanmst þeiir þurfa að
drei'fa honum, var gripið til
vélbyssunnar. Fyrst var skotið
upp í loftið og venjulegast
naegði það, því að flestir flýðu
þá, sem mest þeir máttu. En
stundum nægði þetta ekki.
Unga fólkið var einkum fljótt
að átta sig á því, að vélbyssu-
skothríð upp í loftið var hættu
merki en í sjálfu sér ekki hættu
leg. Það stóð því of't kyrrt og
hélt áfram heitingum sínum við
hermennina. Ástandið var þá
samt engu að síður orðið stór-
hættulegt. Hivenær sem var
mátti búast við því, að taugar
einhvers hermannsins biiuðu
og hann sendi mamnþrönginni
kúlnagusu. Ég tel ekki ólík-
legt, að margir þeir, sem skotn-
ir voru, hafi orðið fyrir byssu-
kúlu einmitt við þessar kring-
umstæður.
Einstaka sinnum gripu rúss-
nesku hermenninnir til hríð-
skotabyssunnar sem stendur
ofan á skriðdrekunum. Þá tóku
undantekningarlaust allir til
fótanna eins og þeir frekast
gátu, því að þessar byssur
voru ekki notaðar til þess að
'hræða fólk, heldur til þess að
s'kjóta á það. I þessum byssum
heyris't laegra en vélbyssumum
og því ekki eins heppi'legar að
því leyti til þess að skapa
ótta. En það lærðist fljótt, að
þá var virkilega áistæða til þess
að vera hræddur, þegar þessar
byssur fóru í gang. Þær eru
enn hraðvirkari en vélbyssurn
ar og með þeim má miða miklu
nákvæmar.
Á öðrum morgni hemámsins
var þegar tekið að skipuleggja
brottflutning útlendiinga úr
landinu og voru það yfirleitt
viðkomandi sendiráð, sem að
því stóðu. Mikill fjöldi erlendra
ferðamanna var í ÍPrag. Voru
það bæði hópar á vegum ferða-
sfcrifstofa eða einstaklingar og
fjölskyldur á bílum síinum.
Flestir vildu forða sér sem
fyrst í burtu, en það var hæg-
ar sagt en gert. Emginn þorði
að hætta sér út á þjóðvegina
upp á eigin spýtur.
Þennan morgun var þegar
skipulögð mikil bSIalest, sem
átti að fara til Áusbuxríkis. Á
hótelinu, sem ég bjó á, var uppi
fótur og fit. Nær allir hugsuðu
um það eitt að reyna að kom-
ast brott en hvernig? Þeir, sem
voru á sínum eigin bílum,
höfðu að vísu farartækið, en
þá var það benzínið. Enginn
vissi, hvernig fara myndi, ef
hann sæti uppi benzínlaus á
miðri 'Ipið. Ef til vill var alveg
eins gott að bíða og sjá hverju
fram yndi, þvi að þetta var löug
leið.
Þá voru hinir, sem voru með
ferðahópum. Benzínið virtist
vera minna vandamál, að því
er langferðavagna handa þessu
fólki snerti. Svo var að heyra
sem einhver loforð, óljós að
'vísu, hefðu verið gefin um að
sjá þessum vögnum fyrir nægi
legu éids'neyti. Vandinn var
hins vegar sá að útvega slíka
vagna.
Frammi í anddyrinu á hóteli
mínu stóðu tveir hópar ferða-
fólks, annar sænskur, 'hinn
bandarí'skur og biðu tilbúnir
með allan farangur sinn í þeirri
von, að langferðavagnar, sem
lofað hafði verið, birtust
úti fyrir. Tíminn leið og smám
saman urðu allir úrkula vonar.
um nokkra lausn. Skyndilega
birtist gljáfægður sænskur
vagn fyrir framan. Svíarnir
hrópuðu húrra. Á örstuttri
stund voru þeir búnir að koma
faramgri sínum fyrir og horfnir
burt. Eftir sátu þeir banda-
rísku enn hnípnari en áður.
I/oks eftir langa bið ók forn-
aldarleg langferðabifreið upp
að hóteldyrunum. Einn úr hópn
um, ungur maður, kraup á kné
og krossaði sig. — My God, I
thank you. Aðrir brostu. Eng-
lendimgur nokkur hljóp fram
og til baka og tautaði. — Hvað
á ég að gera? Hvað á ég að
gera? Ég er með rándýra Jag-
úarbifreið í bílskúr hér í Prag,
en á aðeins 4 lítra af benzíni.
Það þýðir, að ég kemst ekki
einu sinni út úr borginni, 'hvað
þá heldur til Austurríkis. Ég
þori ékki að treysta á það að
fá 'benzín á leiðinni. Það vita
allir, að Rússar eru farnir að
stöðva einkabíla unnvörpum
og tappa af þeim benzínið
handa skriðdrekum sínuim. En
ég get ékki beðið. Það er ekk-
ert samband við London, svo
að konan mín og böm hafa
ekki hugmynd um, hvernig
mér 'hefur reitt af. Ég verð að
fara. Ætli Rússar steli bílnum
Framhald á bls. 23