Morgunblaðið - 06.12.1969, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. DESEMBER 1969
3

Móralskir meistarar
Ný bók eftir Þorstein Thorarensen komin út
BÓKAÚTGÁFAN Fjölvi gef
ur út nú fyrir jólin bókina
„Móralskir meistarar — bar-
daginn við broddana“ myndir
úr lífi og viðhorfum þeirra,
sem uppi voru um aldamótin.
Höfundur er Þorsteinn Thor
arensen rithöfundur og er
þetta fjórða bókin í þessum
flokki. Bókin er í sama broti
og fyrri bækumar, sett í
Prentstofu G. Benediktssonar
en prentuð í Prentsmiðjunni
Viðey. Myndir og myndatext
ar eru unnir í Lithoprenti og
Amarfell sá um band bókar
innar. Káputeikningu gerði
Halldór Pétursson.
Morgunblaðið átti í gær við
tal við -Þorstein Thorarensen
og sagði hann þá:
— Bókin fjallar um árekst
ur tveggja hugmyndaheima
eins og þeir urðu hér á landi.
í rauninni er hér ekki rætt
um neitt ákveðið tímabil sem
slíkt, heldur um vissar kennd
ir þjóðlífsins — hvernig hin
ar lýðræðislegu frjálsræðis-
stefnur koma inn í landið.
Áður en þessi nýja stefna
fer sem eldur í sinu um land
ið, er hér ríkjandi einvalds-
stjórnarfar. Ég lýsi þessu á
þann veg, að fyrst segi ég frá,
hvernig hið gamla valdstjórn
ariar var og reyna að lýsa á
hvaða hugmyndafræðilegum
grunni það byggist. Kirkju-
valdið er allsráðandi og þjóð
félagið kemur fyrir sem væri
það kalkað, hugsjónasnautt
— valdhafarnir eru til fyrir
valdið, og áður en vaurir, er
komið svokallað klíkuþjóð-
félag. Engar hugsjónir — að
eins auður og völd. — Árið
1885 er mjög einkennandi og
ég lýsi þessu mjög ítarlega.
Magnús Stephensen er þá enn
ekki orðinn landsihöfðingi, en
er sterkastur allra og sækir
mjög fram. Þegar ég svo leita
að hinum nýju hugmyndum
leita ég útlendra áhrifa. Þær
eru eins konar tízkufyrir-
brigði erlendis og ég geri
grein fyrir þróuninni erlend-
is. Ég er þeirrar Skoðunar, að
við ritun sagnfræðilegra bóka
hafi allt of lítið verið gert
úr einmitt erléndum áhrif-
um.
Þá lýsi ég persónugerð Jó
hanns Sverdrup, frelsisleið-
toga Norðmanna, sem skyndi
lega varð forsætisráðherra
Noregs 1884, og hrundi þá ein
veldið. Þetta var þá kölluð
vinstri stefnan. Einnig lýsi ég
Georg Brandes og tel ég að
honum hafi aldrei verið gerð
slík skil í ritum okkar. Um
hann er ítarleg greinargerð
og reynt er að skýra áhrií
hans.
— Þeir, sem komu heim
með þessar stefnur voru ungu
stúdentarnir. Fremstur þar í
flokki var Finnur Jónsson,
sem síðar varð prófessor.
Hann var bráðlyndur og öfga
Þorsteinn Thorarensen
fullur, varð fyrir áfalli og dró
sig í hlé. Arftaki hans var
Páll Briem og er hann höfuð
persónan og eitt mesta nafn
í sögu okkar. Hans er ekki
getið í kennslubókum, nema
ef til vill fyrir það, að hann
kom sem amtmaður á fót
kláðaböðunum, en áhrif hans
voru gífurleg. í þessari sögu
legu endurskoðun lyfti ég
Páli upp. Það sýnir sig, að
það er ekki sá, sem völdin
hefur, sem er hið hreyfandi
afl í þróuninni. Við byggjum
ekki á kenningum Magnúsar
Stephensen, heldur Páls
Briem og hans samherja.
Og þá verður hinn mikli á-
rekstur milli þessara tveggja
tíma — hins gamla og hins
nýja. Lítið sýnishorn af bar-
áttunni er Latínuskólinn. —
Björn Olsen gerist þar um-
sjónarmaður nemenda og í
ljós kemur, að hann er al-
gjör fulltrúi gamla tímans.
En þá rís gegn honum mikil
alda og allt er í uppnámi í
skólanum um 10 ára skeið.
LatínuSkólinn er mjög ein-
kennandi fyrir þennan árekst
ur, sem verður í þjóðlifinu.
Páll er foringi þeirra, sem
öllu vilja bylta og öllu breyta
og þótt hann hafi ekki komizt
á toppinn, hefur hann gífur-
leg áhrif. Eitt lítið dæmi er,
að setningin: „Gjör rétt, þol
ég órétt“ er úr ræðu Páls og
hún er nú einkunnarorð Sjálf
stæðisflokksins, þótt ég leggi
engan dóm með þessu á gerð
ir þess flokks, sagði Þorsteinn
að lokum.
Bók Þorsteins er 544 blað-
siður, prýdd fjölda mynda.
Hverfisslökkvi
stöð í Árbæ
Forseti SVFÍ
tekur
áskoruninni
f BLAÐI yðar 28. nóvember sl.
birtið þér áskorun til mín frá
Baldvin Þ. Kristjánssyni, félags
málafulltrúa Samvinnutrygginga
Um að mæta sér á opinberum
vettvangi til rökræðna, að því
er virðist um afskipti SVFÍ af
máletfnum Varúðar á vegum.
Bið ég yður því að koma því
á framfæri, að ég tek áskorun
hans og er reiðubúinn til að
mæta honum til rökræðna um
nefnt málefni, þegar hann óskar
þess.
Ef hann kýs að umræðurnar
fari fram í sjónvarpsþætti, verð
ur hann eðlilega sem áskorandi
að útvega rúm í dagskránni fyr
ir þær.
Hins vegar vil ég láta þess get
ið, að ég tel aðalfund Varúðar á
vegum eðlilegri vettvang fyrir
umræður um þetta efni.
Gunnar Friðriksson.
- NATO
Framhald af bls. 1
uppbyggingar rússneskra
flotaeininga á Miðjarðar-
hafi. (Þeir fyrirskipuðu
nýja rannsókn á ástandinu
þar, sem bendir til að þeir
telji það ógna öryggi NATO
ríkjanna).
3. Algera samstöðu um að
minnka ekiki heildar hernað
armátt NATO, fyrr en samn
ingar nást við Austur-Evr
ópu-ríkin um samræmdar
aðgerðir á því sviði.
4. Nauðsynlegt væri að bæta
upp brottflutning kanad-
iskra herdeilda úr norður
sveitum NATO m. a. með
því að í stað þeirra kæmu
herdeildir frá Bretlandi, V-
Þýzkalandi og Hollandi.
— á næsta ári
Á NÆSTA ári verður væntan-
lega tekin í notkun hverfis-
slökkvistöð í Árbæjarhverfi. Er
þá talið nauðsynlegt að fjölga
í slökkviliðinu um 4 og verða
þá starfandi 56 slökkviliðsmenn
en voru 40 fyrir fjórum árum.
Geir Hallgrímisson, borgar-
stjóri, beruti á það í ræðu sinni
á borgarstjórmarfundi í fyrradag,
að hafa yrði í huga að á þessu
tímabili hefur slökkviliðið einn-
ig annazt eJdvarnir í Kópavogi,
Seltjarnarnieshreppi og Mosfe'lls
sveit. Jafnframt sagði borgar-
stjóri, að athuga þyrfti, hvort
slökkviliðið væri ekki orðið svo
styrkt að mannaflia, að ekki
þyrfti að koma til frekari fjölg-
unar á næstunni. Benti borgar-
stjóri á, að slökkviliðið hefði nú
verið búið mun betri tækjakosti
en einnig hefði útkölilum fækk-
að. Árið 1965 voru þau 534, árið
1968 422 og það sem af er þessu
ári aðeinis 301.
Keflavík
Sjálfstæðiskvennafélagið Sókn,
Keflavik, heldur aðalfund mánu-
daginn 8. des. kl. 9 í Æskulýðs-
húsinu. Að loknum aðalfundar-
störfum verðux spilað Bingó. —
Góðir vinninigair.
ROBERT
ií i:\vi: i»v
Honn slefndi morkvisst oð því oð verða
forseti Bondoríkjanno, ekki oðeins til
oð feta í fótspor bróður síns og rétta
hlut hons, heldur fyrst og fremst til oð
gera hugsjónir nýrrar oldor.að veru-
lciko. í þcssori bók er rokin soga Ro-
berts og hinnor óvenjulegu Kennedy-
fjölskyldu, sem hófst of eigin rammleik
til ouðs og æðstu metorða með þjóð
sinni. — Hér er lýst þeim atburðum,
sem dýpst hofo snortið íbúa heimsins
ó vorum dögum. I bókinni er einnig
fjöldi myndo.
Gylfi Gröndol hefur
undanfarin ór hoft
veg og vonda of út-
gófu timaritsins Úr-
vols, og er nú rit-
stjóri Vikunnor.
STAKSTÍIMAR
Lét ekki
sannfærast
Á fundi borgarstjómar Reykja
vikur sl. fimmtudag urðu langar
umræður um það, hvaða tilboði <
skyldi taka í undirbyggingu
Kringlumýrarbrautar. Helzti tals
maður kommúnista í borgar-
stjóm, Guðmundur Vigfússon,
flutti ágæta ræðu um málið og
færði sterk rök að þvi að taka
ætti þriðja lægsta tilboðinu.
Flokksbróðir hans Sigurjón
Björnsson stóð þá upp og sagði,
að bágt væri eftir allar þessar
umræður að vsra jafnnær og áð-
ur. Lýsti hann því yfir, að hann
léti hvorki sannfærast af eigin
flokksbræðrum í þessu máli né
öðrum. Þetta voru ómakleg um
mæli af hálfu Sigurjóns í garð
Guðmundar. Það er nefnilega af
ar sjaldgæft, að Guðmundur Vig
fússon flytji jafn sannfærandi
ræðu í borgarstjórn og hann
gerði að þessu sinni. En óneitan- "■
lega voru orð Sigurjóns Björas
sonar táknræn um ástandið i
flokki þeirra beggja .
Verkafólki
í hag
I þessum ummælum lét Guð-
mundur Vigfússon orð falla, sem
sérstök ástæða er til að vekja
athygli á. Hann komst að orði
eitthvað á þá leið, að það væri
fremur í hag verkafólks að vinna
hjá sterkum og traustum verk-
takafyrirtækjum, sem gætu stað
ið i skilum með launagreiðslur
og aðrar greiðslur, en hjá veik
burða fyrirtækjum, sem ættu í
erfiðleikum. Þetta er alveg rétt
hjá Guðmundi Vigfússyni. Og
þetta á ekki afteins við um
verktakafyrirtæki heldur og at-
vinnufyrirtæki yfirleitt. Því mið
ur eru atvinnufyrirtæki hér á
íslandi alltof veikburða. Ein
meginástæða þess er einmitt sú,
að flokkur Guðmundar Vigfús-
sonar hefur um langt árabil beitt
áhrifum sínum til þess að veikja
þessi fyrirtæki. Og það er alveg
rétt, sem í þessum orðum Guð-
mundar Vigfússonar felst, að það
athæfi flokksbræðra hans hefur
orðið til þess að skaða verka-
fólk. Því miður er hann sjálfur
heldur ekki saklaus í þessum
efnum. Ár eftir ár hefur hann
flutt tillögur i borgarstjórn um
að leggja óhóflegar skattabyrðar
á atvinnureksturinn í borginnL
En kannski hefur atvinnuástand
síðustu tveggja ára orðið til þess
að opna augu Guðmundar Vig-
fússonar. Þá er væntanlega hægt
að ganga út frá því sem vísu, að
hann muni ekki flytja tillögur -
um aukna skattabyrði á atvinnu
fyrirtækin, þegar kemur að síð
ari umræðu um fjárhagsáætlun
borgarinnar.
Frumhlaup
Kristjáns
Kristján Benediktsson, borgar-
fulltrúi Framsóknarflokksins
gerði sig sekan um alvarlegt
frumhlaup er hann hóf umræður
um þessi mál í borgarstjóminni.
Þær stóðu hátt á þriðju klukku
stund, sem er út af fyrir sig al
gjörlega fráleitt. En það var mál
manna, að loknum þessum um
ræðum, að um margra ára skeið
hefði borgarfulltrúi ekki fengið
jafn háðulega útreið í umræðum
og Kristján Benediktsson fékk
að þessu sinni. Þegar hann stóð
upp til andsvara í þriðja sinn,
var hann eins og halaklipptur
hundur og svo niðurdreginn, að
áheyrendur komust ekki hjá því
að kenna í brjósti um hann.