Morgunblaðið - 06.10.1972, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6. OKTÓBER 1972
IiögTegluvörður var þegar í stað settur upp í kringiun áningarstað Sigaunanna i Norður-Noregi.
Vítahringur Sígaunanna
Osló í september.
ALLT FRÁ því ég heyrði Sí-
gauna nefnda á nafn hef ég
ósjálfrátt tengt þá við ferða-
lög, litadýrð og leyndar-
dóma. Sígaunamir mínir
komu í hestvögnum, dvöldust
í stuttan tírna á hverjum
stað, seldu hesta, sungu, döns
uðu og hurfu síðan. — Það
var ekki fyrr en í sumar að
ég sá Sígauna með ei-gin aug-
Eftir
Sigrúnu
Stefánsdóttur
um og þá gerði ég mér grein
fyrir því, að tilvera þessa
fóiks nú er engan veginn eins
litrik og leyndardómsfull og
ég hafði haldið. Sígaunarnir
eru hraktir og hrjáðir og ahs
staðar óvelkomnir.
Segja má að hver sé sinn-
ar gæfu smiður, en þegar hóp
ar fólks hætta að eiga sér til-
verurétt, er sannleiksgildi orð
taksins orðið rýrt. Sígaunam-
ir eiga ekki lengur tilveru-
rétt. Að minnsta kosti eiga
þeir ekki tilvemrétt í velferð-
arþjóðfélagi. Múr af fordóm-
um skilur þá frá „siðuðu“
fólki og mörg þúsund ára göm
ul menning þeirra og sérein-
kenni hjálpa þeim ekkert við
að lækka þann múr.
HVERJIR ERU ÞEIR?
En hverjir eru Sígaunamir
og hvaðan koma þeir? 1 raun
og vera veit það enginn með
vissu. Sumir álíta þá vera
uppranna í Ungverjalandi, eða
Egyptalandi. Þeir eru einnig til
sem halda að Sígaunar og
Tatarar séu eitt og hið sama
og séu komnir frá Rússlandi.
Enn aðrir telja þá Gyðinga-
ættar. — En eitt er vist. Þeir
tala sitt eigið mál. Mál þeina
er samsett úr orðum víða að
komnum, en vísindalegar
rannsóknir hafa leitt í ljós að
engu að síður er hér um mjög
gamait mál að ræða. Jafn-
framt hefur komið í l'jós að
einhvem tíma fyrir þúsund-
um ára hafa Sigaunamir dvai
izt á indverska málasvæðinu.
Styður það þá kenningu að
þeir séu upprunnir i Indlandi.
En ekki er vitað, hvað hrakti
þá á flakk. Leið þeirra lá í
vestur. Fyrst um Persíu og
Litki-Asíu, síðan um Palest-
ínu og Egyptaland og loks inn
í Evrópu. Til Norðurlanda
komu þeir fyrst í byrjun 16.
aldar.
Allt frá þvi Sigaunamir
komu fyrst til Evrópu hafa
þeir mætt fordæmingu og jafn
vel ofsóknum. Víða vora jafn
vel sett sérstök lög, sem mið-
uðu að því að útrýma þeim.
En lög eru oft strangari á
pappímum, en í raunveruleik-
anum og Sígaunamir fengu
víða að ferðast nokkum veg-
inn óáreittir. Og það var ekki
fyrr en í heimsstyrjöldinni síð
ari að Sigaunum var útrýmt
í stóram stil. Þá voru þúsund-
ir af þeim drepnir af Þjóð-
verjum. Útrýmingarlögum
þessum er ekki beitt liengur,
en í þess stað nota hin sið-
menntuðu Evrópulönd mjög
ströng bönn við að hlieypa Sí-
gaununum inn í lönd sín og
þeim reynist mjög erfitt að
fá landvistarleyfi. Nú hrekj-
ast þeir frá einum stað til
annars, lamaðir af fátækt,
þekkingarleysi, atvinnuleysi
og húsnæðisleysi. Enginn vill
hafa þá.
ÓVEUKOMNIR GESTIR
í NOREGI
1 sumar var mikið skrifað
um Sígaunana i norskum blöð
um. Skrif þessi voru svo neí-
kvæð og liítilsvirðandi að ó-
sjálfrátt rak mann í roga-
stanz. Voru það virkilega
Norðmenn, sem skrifuðu
þannig. Sú þjóðin, sem ekki
fer dult með það i orðum,
hversu frjálslynd hún sé í
umgengni við aðrar þjóðir og
kynþætti. — Ástæðan fyrir
skrifum þessum, var sú að
á miðju sumri kom 65 manna
hópur Sígauna akandi frá
Finnlandi til Norður-Noregs.
Komu þeir á lélegum bílum
og voru börn og kvenfólk flutt
í aftaní-vögnum. Póstrán
hafði verið framið í Finnlandi
á sama tíma og Sígaunarnir
dvöldust þar. 1 augum almenn
ings era Sígaunar og þjófn-
aðir svo tengdir hver öðrum að
almenningsálitið dæmdi þá
þegar í stað seka. Ekki er það
mitt að dæma um, hvort þeir
frömdu það rán, en eitt er
vist að graninn fengu þeir
með sér í veganesti, þegar
þeir yfirgáfu landið. Norska
lögreglan vildi þegar visa
fólkinu úr landi og senda þá
yfir til Finnlands aftur. Neit-
uðu Sígaunamir. Sögðust þeir
vera saklausir af ákærunni og
vera á leið til Danmeirkur. Þá
upphófust blaðaskrifin. 1 ná-
kvæmum frásögnum gat öll
norska þjóðin fylgzt með því,
hvernig strangur lögreglu-
vörður var setrtur upp í kring-
um áningarstað Sígaunanna.
Stoltir lögregluþjónar gáfu
blaðamönnum nákvæmar lýs-
ingar á einkatífi Sigaunanna.
Og verst þótti þeim að geta
ekki svarað spumingum
blaðamanna um hve margar
kvennanna ættu von á sér.
„Þær era nefnilega allar svo
umfangsmiklar, að erfitt er að
dæma um hver er ólétt og
hver ekki,“ sögðu lögreglu-
þjónamir afsakandi.
Sérstakri gæzlu var komið
á, þegar Sígaunamir keyptu
inn nauðsynjavörur og tjald-
stæðið þar sem þeir bjuggu
tæmdist af ferðafólki. — Þar
sem yfirvöldin hér í Noregi
sáu sér ekki fært að flytja
Sígaunana nauðuga yfir til
Finnlands, höfðu þau sam-
band við dönsk yfirvöld og
báðu þau að létta af sér hinni
þungu byrði. Þegar jákvætt
svar barst frá Danmörku
sögðu lögregluþjónarnir i
blaðaviðtölum: „Þá getum við
andað léttara." Strangur lög-
regluvörður fylgdi hópnum
suður eftir Norégi og hefði
mátt ætla að þarna væri um
að ræða flutninga á stórglæpa
mönmum, hættulegum um-
hverfi sínu, en ekki flutniniga
á bláfátækum barnafjölskyld-
um.
ÖSKUHAUGARNIR NÆSTI
SAMASTAÐUR
Þegar til Danmerkur kom
voru það öskuhaugarnir í
Kaupmannahöfn, sem urðu
aðsetursstaður þeirra. 1 nokik-
urn tíma hættu skrifin í
norsku blöðunum og hélt ég
að það benti til þess, að Dan-
ir hefðu gert eitthvað annað
fyrir hópinn en að fordæma
hann. En fyrir nokkrum dög-
um rakst ég á litla frétt í
norsku blaði. Þar segir: Sí-
gaunamir verða að fara burt
úr Danmörku. — Útlendinga-
eftirlitið mælir með þvi við
dómsmálaráðuneytið að Sí-
gauinunum 65 verði vísað úr
landi. Hefur hópurinn sótt um
landvistair- og atvinnuleyfi,
en fengið neitun. Og nú hafa
þeir sótt um landvistarleyfi
sem pólitískir flóttamenn. Að
sögn J.J. í dómsmálaráðuneyt
inu er fráleitt að þeim verði
veiitrt landvistarleyfi sem siik-
um. — Svo mörg vora þau
orð. Hrakningum þessa litla
Sígaunahóps er því ekki k»k-
ið frekar en annarra Sígauna
í vel'feirðarlöndum Evrópu.
Þeir eru lokaðir inni í sam-
eiginleguim vítahring: Þeir
hafa engar fastar tekjur og
án tekna eigmast þeir ekki þak
yfir höfuðið né fastan sama-
stað. Þei.r eru neyddir til þess
að flakka með þeim afleiðing-
um að þeir fallla ekki inn í
okkar menntakerfi. Án mennt
unar fá þeir ekki vinnu og
án atvinnu fá þeir ekki fasrt-
ar tokjur. Þar mieð lokast víta
hringurinn.
HVERNIG Á AÐ RJÚFA
VfTAHRINGINN?
Eftir að hafa l'esið blaða-
skrifin í sumar, hlýtur mað-
ur að spyrja sjálfan sig, hvert
stéfni fyrir þetta hrakita fólk.
Sígaunarnir sjálfir era þess
ekki megnugir að brjótast út
úr vítahringnum. Þvi miður
virðumst við ekki helduir hafa
vilja eða áhuiga á að veita
þeim þá aðstoð, sem þeir
þarfnast. Við iiokurn þá úti.
Og ef svo ólíktega viil til að
eitthvað bærisrt í samviziku
okkar, flýjum við þegar í
stað bak við þægilegan múr
fordóma og lagabókstafa. Þair
fáum við þegar í sitað sálar-
ró á ný, mieðan Sigaun'nn ek-
ur burt, barnmargur, pan’ngti
liaus og hrakinn.
Talið er að Sígaunarnir séu upprunnir í Indlandi.
/r---------:-----
SILDARRETTIR
Karrýsíld Súr-sætsíld
Tbmat síld MarineruösíLd
Sherry sild Sænsksíld
Sherry Herríng sild ofL
BRAUDBORG
Njálsgötu 112
Símar 18680
16513
Smurða brauóió
frá okkur
á veízluboróíó
hjá yóur
Kaiffísníttur Hcilau' og hálfar sneíóair Cocktaúlpifmaur
íbúð óskast
Einn af srtarfsanönnuan okkar ósfcar að taka á leigu
2ja tii 3ja herbergja íbúð í Reykjavík, Kópavogi
eða Hafnarfirði.
Upplýsingar í skrifstofunni og í sirna 25600.
VERK HF., Laugavegi 120.