Morgunblaðið - 09.06.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. JÚNl 1973
Útgefandi hf. Arvakur, Reykjavlk.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthlas Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúl Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóri og afgreiðsla Aðalstræti 6, simi 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, slmi 22-4-80.
Askriftargjald 300,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasðlu 18,00 kr. eintakið.
C'regnir, sem berast frá
* Brússel, benda til þess,
að æðstu forsvarsmenn At-
lantshafsbandalagsins vinni
nú ötullega að því að fá Breta
til þess að hverfa á brott
með flota sinn af íslandsmið-
um. Vitað er, að Joseph Luns,
framkvæmdastjóri Atlants-
hafsbandalagsiris, hefur mjög
beitt sér í málinu síðustu
daga með margvíslegum
hætti og talið er, að hann
muni næstu daga eiga mikil-
vægar viðræður við háttsetta
stjómmálamenn í aðildar-
ríkjum bandalagsins í því
skyni að skapa skilyrði til
lausnar landhelgisdeilunni.
Ljóst er, að í höfuðstöðvum
Atlantshafsbandalágsins ríkir
skilningur á stöðu íslands í
landhelgismálinu og vilji til
þess að reyna að leysa deil-
una.
Á fundi varnamálaráð-
herra bandalagsríkjanna í
fyrradag kvöddu vamamála-
ráðherrar Noregs og Dan-
merkur sér hljóðs utan dag-
skrár í byrjun fundarins og
skoruðu á brezka vamamála-
ráðherrann að kalla brezku
herskipin heim án skilyrða.
Utanríkisráðherra Noregs
heldur því fram, að Luns,
framkvæmdastjóri, ré þeirr-
ar skoðunar, að fyrsta skref-
ið eigi að verða heimköllun
brezka flotans.
Af fyrstu viðbrögðum í
Brussel er ljóst, að vinsam-
leg afstaða ríkir þar í garð
íslands og íslenzks málstað-
ar. En að sjálfsögðu verður
að gefa Atlantshafsbandalag-
inu nokkurt svigrúm til þess
að athafna sig í málinu. Það
er vissulega alveg rétt, sem
sagði í forystugrein Tímans í
fyrradag: „Gangur mála hjá
alþjóðastofnunum er yfirleitt
þannig, að meðferð þeirra
tekur sinn tíma, jafnvel þótt
um aðkallandi mál sé að
ræða. Glöggt dæmi um þetta
eru vinnubrögðin hjá Örygg-
isráði Sameinuðu þjóðanna.
Þess vegna er ekki ósann-
gjamt, þótt Nato sé ætlaður
einhver tími til að koma fram
þeirri kröfu íslendinga að
fjarlægja brezku herskipin
úr íslenzku fiskveiðilögsög-
unni, en fyrr geta íslending-
ar ekki tekið þátt í neinum
viðræðum um bráðabirgða-
samninga við Breta.“
Það er, Þórarinn Þórarins-
son, formaður utanríkismála-
nefndar Alþingis, sem með
þessum orðum vill vara við
of miklu bráðlæti í garð At-
lantshafsbandalagsins og ber
að fagna því, ekki sízt vegna
þess, að af hálfu einstakra
talsmanna ríkisstjórnarinnar
hafa verið settar fram ósann-
gjarnar kröfur um, að At-
lantshafsbamdalagið fái því
framgengt innan örfárra sól-
arhrimga að Bretar komi sér
á brott.
Sá stuðningur, sem fram
hefur komið innan Atlants-
hafsbandalagsins við rétt-
mætar kröfur íslendinga um
að brezku herskipin hverfi á
brott, sýnir svo ekki verður
um villzt, að mikil vinsemd
ríkir í garð okkar innan
bandalagsins. Og við skulum
heldur ekki gleyma því, að
þótt brezk stjómvöld og tog-
araeigendur svo og togará-
sjómenn, séu okkur andsnún-
ir í landhelgismálinu, hefur
stuðningur við málstað fs-
lands einnig komið fram í
Bretlandi. A.m.k. þrír brezk-
ir þingmenm hafa tekið upp
hanzkann fyrir íslendinga og
ráðlagt brezku stjóminni að
kalla herskipin heim. Svip-
aðar kröfur hafa komið fram
frá einstaklingum í Bret-
landi í lesendabréfum brezkra
blaða. Vinátta og stuðningur
í okkar garð í Bretlandi er
mikið ánægjuefni. Atlants-
hafsbandalaginu og brezku
ríkisstjórninni verður að
vera það ljóst, að fslendingar
standa einhuga að baki þeirri
kröfu, að floti hennar hátign-
ar verði kallaður á brott. Það
voru hörmuleg mistök hjá
brezku stjóminni að senda
flotann inn fyrir 50 milna
mörkin og þau mistök þarf
að leiðrétta hið allra fyrsta.
Forsætisráðherra og utanrík-
isráðherra hafa lýst yfir því,
að tilboð þau, sem íslending-
ar hafa gert Bretum, standi.
Þessar yfirlýsingar hafa báð-
ir þessir ráðherrar gefið,
þrátt fyrir andstæð ummæli
Lúðvíks Jósepssonar. Ljóst
er, að orð forsætisráðherra
og utanríkisráðherra hljóta
að standa í þessu efni. En það
geta engar samningaviðræð-
ur hafizt á ný fyrr en her-
skipin eru á brott. Það verða
Bretar að gera sér ljóst og
þeir verða að fjarlægja her-
skipin án nokkurra skilyrða.
íslendingar láta ekki kúga
sig til hlýðni eða að samn-
ingaborðinu. Hins vegar fer
ekki á milli mála, að í síðustu
samningaviðræðum bar svo
lítið á milli, að góð von ætti
að vera um samninga, þegar
menn taka á ný til við samft-
ingaviðræður. En forsenda
þess, að svo megi verða, er
skilyrðislaus heimköllun
brezka flotans.
Fyrstu viðbrögð Atlants-
hafsbandalagsins í málinu
lofa góðu. Nú vænta íslend-
ingar þess, að viðleitni banda-
lagsins beri árangur og að
herskipin brezku hverfi á
braut.
ATLANTSHAFSBANDALAGIÐ
0G FLOTAÍHLUTUN BRETA
Ingólfur Jónsson:
Fáum ekki notið góðærisins
sem skyldi vegna verðbólgu
Segja má, að góðasri hafi
verið hér á landi sl. 3 ár og
einnig það, sem liðið er af
þessu ári. Þótt þorskafli hafi
minnkað að undanfömu, hafa
aðrar fisktegundir bœtt það
upp, sérstaklega loðnu-
afli, sem hefur aukizt mikið.
Verðlag á sjávarafurðum fer
stöðugt hækkandi og er nú
næstum því þrefalt hærra
en það var fyrir fáum misser
um. Otfiutningsverðmæti
sjávarafurða hefur aukizt
milli ára um 11—13% siðustu
ár. Er líklegt, að aukning
verði talsvert meiri á yfir-
standandi ári, vegna mikillar
hækkunar á sjávarafurðum.
Það mætti því ætla, að af-
koma sjávarútvegsins sé góð,
ef miðað er við ytri aðstæð-
ur. En skoðanir manna munu
vera skiptar um það, og skal
ekki að þessu sinni rætt frek
ar um afkomu sjávarútvegs-
ins.
Iðnaður er ung at-
vinn'Ugrein á Islandi, en hef
ur eflzt í seinni tið, og veit-
ir nú þúsundum manna at-
vinnu. Hefur verið ánægju-
legt að fylgjast með því,
hvemig ýmsar iðngreinar
hafa þróazt á stuttum tima.
Má meðal annars nefna skipa
smíði, ullar- og skinnaiðnað,
fisk- og kjötiðnað, húsgagna-
smiði og margt fleira. Islenzk
ar iðnaðarvörur hafa farið á
erlendan markað og lík-
að þar mjög vel. Hefur út-
fiutningur iðnaðarvara farið
vaxandi í seinni tið, en grund
völlur að auknum útflutningi
var lagður sérstaklega árið
1970 með aðgerðum fyrrver-
andi iðnaðarráðherra,
Jóhanns Hafstein. Iðnaðarvör
ur voru fluttar út í auknurn
mæli 1971 og 1972, með sæmi
lega hagstæðu verði. Útflutn
ingsverðmæti iðnaðarvara
var 1164 millj. króna án áls
á s.l. ári.
Vegna kostnaðarverðbólgu
hefur samkeppnisaðstaða iðn
aðarins versnað bæði innan-
lands og á erlendum mörkuð
um. Nú ríkir ekki lengur sú
bjartsýni í iðnaðinum, sem
var almenn árið 1970, og hélzt
aðeins stuttan tíma eftir það.
Það verður mikið tjón fyr-
ir þjóðarbúið ef iðnaðarfram
leiðslan dregst saman, og ef
íslenzkar iðnaðarvörur, sem
uppfylla gæðakröfur, eru
ekki seljanlegar fyrir kostn
aðarverð.
Fjölbreytni í atvinnulifinu
er nauðsynleg til þess að at-
vinna geti verið trygg og Mfs
kjörin góð. Á undanförnum
árum hefur mikið áunnizt í
þvi að auka fjölbreytni at-
Vinnulífsins. Segja má, að
nýjar atvinnugreinar hafi
fest rætur í þjóðfélaginu, sem
veita mikla atvinnu og auka
þjóðartekj urnar. Það er nauð
synlegt að halda þannig á
málum að ekki verði aftur-
för í þeim efnum, heldur
verði áfram unnið að þvl að
efla atvinnuvegina og koma
upp nýjum arðbærum at-
vinnurekstri.
Landbúnaðurinn á mik-
ið undir sól og regni og hag-
stæðu tíðarfari. Ef árferðið
er gott, verður framleiðslan
öruggari og ódýrari. Þegar
vel árar, ætti hagur bænda
að verða góður, eins og hiut-
ur þeirra hlýtur að veráina,
þegar illa árar. Á kulda og
kalárunum kom þetta greini-
lega í ljós. En viðskiptakjör
verðlags og efnahagsmála
hafa einnig mikil áhrif á af-
komu landbúnaðarins. Land-
búnaðurinn er ekki
aðeins framleiðsluatvinnu-
vegur, heldur einnig fjöl-
breytt atvinnugrein, sem er
háð aimennum viðskiptakjör
um, kaupgjaldi og verðlagi á
rekstrarvörum ekki siður en
á búvörum. Ef kostnaður við
búvöruframleiðsluna vex úr
hófi frarn, getur orðið erfitt
að fá fullt kostnaðarverð fyr
ir búvörumar.
Landbúnaðurinn býr við
óbreyttan verðgrundvöll
á búvörum frá 1. sept. 1970.
Lögum samkvæmt átti endur
skoðun að fara fram 1. sept.
1972. En því hefur verið
frestað um eitt ár, eða til 1.
sept. n.k. Þótt vel hafi ver-
ið gengið frá verðlagshlið-
inni 1970, og þótt lög um verð
lagningu á búvöru frá 1966
séu bændum góð trygging,
ber eigi síður að viðurkenna,
að verðbólgam hefur raskað
mörgu til óhagræðis fyr-
ir bændur, sem notað var til
viðmiðunar 1970.
Það er oft sagt, að bænd-
ur séu tekjulægsta stéttin í
þjóðféiaginu. Þegar þetta er
sagt, er miðað við meðaltal
yfir landið. Smábúin og bú-
rekstur við léleg skil-
yrði dregur að sjálfsögðu nið
ur meðaltalið.
Þegar viðreisnarstjórnin
komst til valda 1959, var hag
ur bænda ekki góður. Þá
báru bændur minma úr bít-
um en aðrar stéttir, sem tekj
ur bænda áttu að miðast við.
Þá fengu bændur ekki fullt
verð fyrir þær vörur, sem
fluttar voru á erlendan mark
að og seldar á lægra verði en
innanlands.
— • —
í ársbyrjun 1960 voru sett
lög um verðtryggingu á út-
fluttri búvöru. Var það mik-
iil hagur fyrir bændur og hef
ur gert fært að borga síðan
fullt verð flest ár fyrir alla
búvöruframleiðsluna. Á ár-
unum 1960—1965 og einnig
mikinn hluta árs 1966 var
góðæri. Heyfengur var mik-
ill og afurðir í meira lagi.
Þá spillti kostnaðarverðbólg
an ekki góðærinu, en hagur
bænda fór mjög batnandi.
Árið 1965 fengu bændur
sambærilegar tekjur og
verkamenn, sjómenn og iðnað
armenn, sem höfðu góð-
ar tekjur á þvi ári. Meðan
kalið og kuldinn var ráðandi
á árunum 1967, 1968 og
1969, minnkuðu tekjur bænda
af eðlilegum ástæðum. Strax
þegar árferðið batnaði árið
1970, varð mikil breyting á
hag landbúnaðarins og tekj-
ur bænda fóru hækkandi.
— • —
1 greinargerð, sem lögð var
fram á aðalfundi stéttarsam-
bands bænda árið 1971, kom
í Ijós að nettótekjur bænda
höfðu hækkað um 46% árið
1970. Var þetta að mestu að
Ingólfur Jónsson
þakka bættú Mðarfari og
einnig að nokkru leyti bætt
um verðgi-undvelii búvöru.
Á árinu 1970 minnkaði tekju
bilið mikið, sem talið var að
væri á milli bænda og þeirra
stétta, sem tekjur bænda
miðast við. Tekjur viðmiðun
arstéttanna höfðu aukizt miun
minna en tekj-ur bænda. Ár-
ið 1971 og 1972 var tíðarfar
gott, heyskapur í betra lagi
og afurðir búanna yfirleitt
miklar. Verður því að ætla,
að hagur bænda hafi
fa-rið batnandi þessi ár. En
þó virðist mikið á vanta til
þess að það sé sambærilegt
við árið 1970.
Formaður Stéttarsambands
bænda hefur sagt í blaðavið
tali að tekjubilið milli bænda
og annarra stétta, hafi ekki
minnkað árið 1972, þótt ár-
ferði haifi verið í bezta lagi.
Tæplega þarf við þvi að bú-
ast, að breyting verði til batn
aðar á þessu ári. Bru marg-
ir hræddir u-m, að kostnaðar
verðbólgan hafi -slæm áhrif á
afkomu landbúnaðarins og
dragi mjög úr þeim árangri,
sem gott tíðarfar gæti gefið.