Morgunblaðið - 09.02.1975, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. FEBRUAR 1975
37
Kveðja:
Guðrún Finnbogadótt
ir frá Fögrubrekku
HINN 20. des. s.l. lést á Landa-
kotsspítala Guðrún Finnboga-
dóttir frá Fögrubrekku við Hrúta-
fjörð, síðast til heimilis að Löngu-
hlíð 19 hér í borg. Hún var fædd
8. maf 1899 á Fjarðarhorni í
Hrútafirði. Foreldrar hennar
voru þau Sigríður Ölafsdóttir og
Finnbogi Jakobsson, þjóðkunnur
járnsmiður og hestamaður.
Beislisstengur og hestajárn eftir
Finnboga á Fögrubrekku voru
fallegustu smíðisgripir, sem ég
hefi séð af þeirri gerð, en svo var
allt, sem Finnbogi lagði hönd á,
allt bar það skýlausan vott um
hagleik og vandvirkni hans. Finn-
bogi var tvigiftur, og hét fyrri
kona hans Herdís Jónsdóttir
Tómassonar á Kollsá, sem var afi
minn. Finnbogi missti Herdlsi
eftir stutta sambúð. Fyrsta barn
þeirra frú Sigríðar og Finnboga
hét Herdís, sem er nafn fyrri
konu hans. Eftir tveggja ára dvöl
á Fjarðarhorni fluttu þau frú Sig-
riður og Finnbogi með dætur
sinar, sem þá voru orðnar þrjár:
Herdis, Guðrún og Ölafia, að
Fögrubrekku, sem er næsti bær
fyrir sunnn Fjarðarhorn, og þar
var heimili þeirra meðan þau
lifðu og stunduðu búskap. Þau
hjónin frú Sigriður og Finnbogi
tóku þrjár stúlkur til fósturs og
ólu upp með dætrum sínum.
Þessar fósturdætur voru: Margrét
Stefánsdóttir, bróðurdóttur Sig-
ríðar, Signý Stefánsdóttir og Guð-
rún Blöndal, sem lika var náskyld
Sigríði. Allar voru systurnar og
fóstursysturnar friðar og myndar-
legar konur. En enginn vandi var
samt að segja, hver var fríðust;
það var Guðrún. Hún var meira
en meðalkona á hæð, iturvaxin, og
fylgdi tign og virðuleiki
hreyfingum hennar. Hárið var
mjög ljóst, mikið og fór vel; i
sólskini var það lfkast því, að gull-
slæða væri yfir höfði meyjar-
innar. Augun voru blá, athugul,
með mildu brosi, sem gaf andlit-
inu bjartan og töfrandi blæ.
Persónuleiki Guðrúnar var svo
mikill, að þó hún væri stödd í
stórum hópi af fólki, þá sá maður
hana strax. Hún vakti ávallt
athygli og aðdáun. Á skemmtun-
um var hún eftirsótt vegna glæsi-
leika, virðulegrar og frjálslegrar
framkomu við alla. Ungir menn
fóru ánægðari heim, ef þeir höfðu
náð að dansa við Guðrúnu á
Fögrubrekku.
Skapgerðin örugg og styrk, og
man ég ekki til, að ég hafi séð eóa
heyrt, að Guórún hafi ekki haft
fulla stjórn á tilfinningum sínum
í sorg eða gleði. Þessi mikla skap-
ró og sálarþrek Guðrúnar mun
vera arfur frá föður hennar, sem
var mjög greindur og athugull
maður. Allir, sem muna Finnboga
Jakobsson frá Fögrubrekku,
minnast prúðmennsku og hóf-
látrar framkomu hans. Þessi góði
arfur kom Guðrúnu vel, er fram i
lífið sótti, en að þvi kem ég síðar.
Fagrabrekka fannst mér fal-
legasta bæjarnafnið i sveit-
inni, og ekki má gleyma því, að
gott var að heimsækja Finnboga
og ræóa við hann, það fór
alltaf vel á með okkur. Þegar
Finnbogi kom inn í búðina
á Borðeyri, rétti hann mér
baukinn sinn yfir búðarborðið, og
var ég kominn vel á veg með að
læra að taka i nefið. Ég ber held-
ur ekki á móti því, að gaman hefði
ég af að sjá W dús. af fallegum
stúlkum, og svo hefur vist verið
með fleiri, því oft var gestkvæmt
á Fögrubrekku. Margur hafði það
erindi að fá Finnboga til að járna
hesta sína, og margur leitaði til
hans með unga hesta, er byrjað
var að temja. Finnbogi var allra
manna færastur að sjá, hvað bjó í
ótömdum hestum og þekktur
tamningamaður, sem allan sinn
búskap átti þekkt góðhestakyn. Á
Fögrubrekku var í þá daga ril-
orgel, sem systurnar spiluðu á,
og allar sungu þær vel. Þegar
maður nálgaðist Fögrubrekku-
heimilið, heyrði maður oft fagran
„Svana söng á Heiði". tjuðrún og
Björn Sigvaldason, frændi þeirra
systra, munu hafa verið sterkustu
skemmtikraftar, er þau sungu
dúett.
Þann 6. júli 1922 giftist Guðrún
Halldóri Ólafssyni, frænda sinum
frá Kolbeinsá í sömu sveit. Hall-
dór var kennari frá Flensborgar-
skóla og kenndi við Heydalsá-
skóla í nokkra vetur, en vann við
heyskap á sumrin. Halldór var
greindur maður og ágætur kenn-
ari, kappsfullur að hvaða starfi,
sem hann gekk, og mátti vænta
alls góðs frá honum. Þegar
Guðrún og Halldór giftust, byrj-
uðu þau búskap á Fögrubrekku
sama ár, og eldri hjónin voru hjá
þeim. En árið 1931 skall heims-
kfeppan mikla yfir og þar með
allir möguleikar til bættra lífs-
kjara, og skammt var að biða
næsta ólags, er fjárstofn bænda
stráféll í svokallaðri mæðiveiki.
Þessi stórkostlegu áföll urðu
bændur að bera bótalaust, og
voru því iskyggiiegar horfur hjá
bændum í þeim sveitum, sem
þessi vágestur herjaði. Á þessum
árum hættu margir bændur
búskap og leituðu til borgarinnar
eða annarra staða, sem vinnu var
að fá. Nú voru tvær bárurnar
brotnar á Fögrubrekku-heimilinu
og nú reis sú þriðja og hæsta, og
brotnaði. Halldór veiktist og varð
að fara á Vífilsstaðahælið og
dvelja þar langdvölum. Guðrún,
húsfreyja á Fögrubrekku, stóð nú
Fæddur 14. febrúar 1874.
Dáinn 12. maf 1936.
Að nýliðnu þjóðhátiðarári 1974
fæddist drengur að Laufási við
Eyjafjörð, sem þekktur varð, er
ár liðu, undir nafninu „Halldór á
Hvanneyri". Nú hundrað árum
seinna, að liðnu öðru þjóóhátíðar-
ári, munu margir vilja minnast
hans, bæði sem manns og vegna
þeirra djúpu áhrifa, er starf hans
beint og ekki síður óbeint hefur
át't i framförum landbúnaðarins
og raenningar í sveitum landsins
meira en helming þessarar fram-
faraaldar, er liggur milli þjóð-
hátiðaráranna.
Halldór Vilhjálmsson gerðist
skólastjóri á Hvanneyri vorið
1907 og gegndi því starfi þar til
hann var allur árið 1936. Um
tveggja ára skeið áður en hann
gerðist skólastjóri var hann fyrst
leiðbeinandi rjómabúanna á
Suðurlandi og siðan ráðunautur
hjá Búnaðarsambandi Austur-
lands og kennari á Eiðum. Var
hann áður búinn að ljúka námi
frá Möðruvallaskóla, lýðháskóla
og mjólkurskóla i Danmörku og
landbúnaðarháskólanum í Kaup-
mannahöfn. Þeir, er seinna
kynntust honum i ævistarfi hans,
fundu, að honum hafði tekist að
safna sér forða af þvi besta, sem
af Dönum mátti læra í þessum
skólum og aðlaga það islenskum
anda og staðháttum. Hann var
aldrei dansklundaður, en mat
Dani mikiis og virti þá.
Halldór var höfðingi í sjón og
raun. Ekki meira en meðalmaður
á hæð, þrekinn og karlmannlegur,
fríður maður. Skapmikill en þó
ljúfmenni, réttsýnn og vildi hvers
manns vandræði leysa. Nemend-
um sinum var hann flestum vinur
og ráðgjafi og gott til hans að leita
í erfiðleikum. Hann var glaðsinna
og hafði mikla ánægju af söng og
ærslum og tuski skólapilta. Hann
kenndi sjálfur söng og reyndi að
efla hreysti nemenda meó líkams-
rækt. Mun Hvanneyrarskóli hafa
verið með fyrstu skólum, er lét
nema stunda leikfimi daglega,
glimu og knattspyrnu stöðugt, og
fleiri íþróttir. 1 skólahúsinu var
ein uppi með heimilið, ásamt
dóttur sinni 14 ára og fóstursyni
þeirra hjónanna, sem var þremur
árum eldri. Það skýrir sig sjálft,
að nú voru erfiðleikar framundan
á Fögrubrekku. En enginn hafði
frá því að segja, að húsfreyjan
hafi látið bugast. Hún sýndi nú,
að hún hafði erft sálarþrek og
hugarró föður síns, og með höfð-
ingsskap og hjartahlýju tók hún á
móti gestum, sem að garði bar, og
enginn heyrði æðru orð frá
hennar vörum.
Þegar Haildór kom heim af
Vifilsstaðahæli og sýnt var, að
hann næði ekki heilsu, sem dygði
honum til að stunda búskap, þs
var það ákveðið, að fjölskyldar
hætti búskap og flytti til Borð-
eyrar. Halldór fékk starf við bók-
hald hjá Kaupfélagi Hrútfirðinga
og Sigríður dóttir hans afgreiðslu-
starí.
A Borðeyri dvaldi fjölskyldan i
þrjú ár, en þá flutti hún hingað til
borgarinnar. Þegar fjölskyldan
salur, kallaður forsalur, úr hon-
um var gengið i skólastofur. Gólf-
bitar voruþarsérstaklega styrktir
til að þola átök skólapilta. Kom þá
fyrir að þeir notfærðu sér „veik-
leika“ skólastjóra fyrir snörpum
átökum þeirra á milli, ef þeim
fannst að gjarnan mætti fresta
tima og hófu glímu eða áflog
þegar von var á skólastjóra, ef
vera kynni að hann gleymdi sér
við að horfa á. Hann hafði þó göða
stjórn á skólapiltum og starfsliói
og var virtur vel af báðum hópun-
um.
Stjórn skólans og yfirstjórn um-
fangsmikils búreksturs var ærið
starf, en hann lét það ekki nægja,
heldur kenndi líka margar um-
fangsmiklar námsgreinar. Hann
var skemmtilegur kennari og batt
sig þá ekki alltaf við bókstafinn,
en kom viða við.
Erfiðleikar við kennslu bú-
greinanna voru miklir, fyrir þá
sök að i mörgum greinum vantaði
hæfar kennslubækur. Var stuðst
við erlendar bækur, aðallega
danskar. Það var þó takmarkað,
sem þær komu að notum við
íslenska staðhætti og urðu
kennarar að endursemja og frum-
semja margt. Skortur var þá á að
tilraunastarfsemi og önnur undir-
staða væri fyrir hendi. Reyndi
Halldór að bæta þar úr með því að
gera ýmsar tilraunir, ekki síst i
fóðurfræði og áveiturækt. Hann
samdi sjálfur umfangsmikið rit
um fóðurfræði, er Búnaðarfélag
Islands gaf út árið 1929. Stuðlaði
hann einnig að útgáfu fleiri náms-
bóka. Auk þessa birtust greinar i
blöðum og timaritum eftir hann
um ýmsa þætti búnaðarmála.
Kennslan og námsefnið i
Hvanneyrarskóla var ekki
einskorðað við búfræði-
greinarnar. Bæði var þaó
að marga nemendur skorti
naubsynlega undirstöðuþekkingu
og svo var það stefna Halldórs að
ala upp me'nn, sem færir væru um
að hafa á hendi forystu alhliða
mála heima i sveitunum. Var tak-
mark námsins þannig miklu víð-
feðmara, heldur enn búvísinda-
námið eitt. Arangur kennslunar
hefur sjálfsagt verið misjafn, eins
og i öllum skólum, en þó alltaf
Halldór á Hvanneyri
— Aldarminning
kom hingað til borgarinnar giftist
Sigríður dóttir þeirra Páli Axels-
syni, strætisvagnastjóra og öku-
kennara. Ungu hjónin mynduðu
svo heimili með foreldrum og
tengdaforeldrum sinum og fljót
lega var heimilisfang þeirra
Langahlíð 19. Þar dvöldu þau
Halldór og Guðrún til dauðadags.
Á þessu heimili dóttur sinnar áttu
þau Halldór og Guðrún sérstakri
umhyggju og alúð að mæta hjá
þeim ungu hjónunum og börnum
þeirra. Hjá fjölskyldunni í Löngu-
hlíð 19 rikti friður og hamingja.
Ég kom oft i Lönguhlíð 19 meðan
Halldór lifði og get því um þetta
sagt af eigin sjón og reynd. Frú
Sigriður Halldórsdóttir hefur erft
þá góðu og farsælu hæfileika
móður sinnar aó koma fram við
alla samferðamenn sína með hlý-
leik og virðuleik.
Bárna-börn Guðrúnar og Hall-
dórs eru: Halldór, símvirki, Páll,
garðyrkjumaður og Guðrún
Margrét, nemi I landsprófsdeild.
Hún hefur frá því hún byrjaði í
skóla verið dúxinn i sinum bekk,
geri ég ráð fyrir, að afi hennar
hafi átt þar góðan hlut að, hann
var mjög góður kennari og
áreiðanlega hefur hann látið
barnabörnin njóta þess. Öll eru
þessi systkini vel gerð og farsæl,
enda af sterkum og góðum ættum
komin.
Guðrún Finnbogadóttir var
aldamótakona, og hika ég ekki
við, að telja hana i fremstu röð af
þeim árgangi, sem hún er úr. Sú
styrka skapgerð og hugprýði, sem
hún sýndi i öllum erfiðleikum,
lýstu hetjulund. Minningin um
Guðrúnu Finnbogadóttur frá
Fögrubrekku mun geymast i huga
samferðafólksins, sem hún alla
tið var að gefa hluta af gleðinni
og fegurð lifsins, sem hún sá i
öllum gróðri og lifi í náttúrunnar
ríki.
Nú er ég rifja upp minningar
liðinna ára, þá kemur þetta ljóð
fram:
Þeir hvftu svanir syngja
f sárum ljóð sfn hlý,
þó bjartar fjaórir fef)li
þeir fleygir veróa á ný.
Já, nú eru fjaðrasár hennar
gróin eins og heiðasvananna, og
er isa fer að leysa á heiðavötnun-
um og ilmur heiðagróðursins
berst með vestanblænum niður í
dali og byggð, þá munu hvítu
svanirnir hefja flugið inn til
heiða og hún mun fylgjast með
ferðum þeirra; því nú er hún
fleyg sem þeir og getur notið
þeirra djúpu þagnar og kyrr.ðar,
sem ríkir inn við heiðavötnin. Allt
svo bjart og broshýrt minnir mig
á Guðrúnu. Allar minningar um
Guðrúnu Finnbogadóttur frá
Fögrubrekku eru bjartar og
fagrar.
Ég vil þakka þeim hjónunum
Sigriði og Páli, hve vel þau
bjuggu að foreldrum og tengda-
foreldrum sínum. Slík umhyggja
og nákvæmni er sérstök og
ómetanleg. Sú langa og mikla
hjúkrun, sem Halldór naut á
heimili þeirra svo árum skipti, er
aðeins framkvæmanleg, ef kær-
leikur og fórnarlund er fyrir
hendi. Ennfremur vil ég þakka
þeim hjónunum fyrir þann hlý-
hug og vináttu þeirra, sem ég
naut hvert sinn er ég kom á
heimili þeirra Lönguhlíð 19, en
þangað kom ég oft meðan Halldór
lifði. Ég fann það glöggt, að þar
var ég velkominn. Ég vil votta þér
Sigríður Halldórsdóttir og manni
þínum, Páli Axelssyni, og börnum
ykkar dýpstu samúð mina.
Brandur Búason.
verulegur. Um þriðjungur
nemendanna mun hafa gert önn-
ur störf að ævistarfi en beina
búfræðimenntun þurfti til. Hygg
ég þó að fáir þeirra hafi talið
námsárunum á glæ kastað og
flestir þeirra og ekki siður þeir,
sem helguðu landbúnaðinum
krafta sina, talið sig standa í
óbættri þakkarskuld við skólann.
Það sýndi sig, þegar stofnað var
til minningarlundar um Halldór
Vilhjálmsson. Allir er til náðust,
að ég held, voru þátttakendur og
létu margir með fjárframlagi
fylgja hlý orð um sinn gamla
skólastjóra, auk þess, sem sumir
þeirra hafa sýnt hug sinn til
skólans við önnur tækifæri.
Ekki gaf Halldör sig mikið að
opinberum málum. Hygg ég að
áhrifa hans hafi samt gætt rneira
er skráð er. Hann og Tryggvi Þór-
hallsson voru mágar og Tryggvi
um skeið prestur i Borgarfirði.
Var hann mikill áhugamaður um
málefni bændastéttarinnar og lík-
legt að þeir mágar hafi oft um þau
rætt. Vissi ég að Halldóri féllu vel
i geð jarðræktarlögin frá 1924,
enda skiptu þau sköpum um þró-
un landbúnaðarmála.
Halldór rak skólabúið á Hvann-
eyri fyrir eigin reikning. Var búið
með stærri búum á landinu að
Framhald á bls. 38
SVAR MITT
EFTIR BILLY GRAHAM
Ég verð lostinn skelfingu, f hvert sinn sem ég er beðinn að
gera eitthvað opinberlega. Hvernig get ég sigrazt á þessu?
Sjálfsvitund er eölilegur hemill, og þér ættuð ekki
að taka það nærri yður. Yður þykir sjálfsagt fróðlegt
að vita, að allir þeir, sem tala opinberlega, verða að
takast á við þessa sjáfsvitund. Þegar þér hlustið á
mig tala í útvarpi, sjónvarpi eða á samkomu, hafið
þér ekki hugmynd um þá glímu, sem ég verð að
heyja við þennan sameiginlega óvin allra ræðu-
manna. Ég hef aldrei talað, án þess að finna til
óstyrks og vanmáttar.
En eitt geri ég: Ég læt þetta ekki aftra mér frá því
að gera skyldu mina og vegsama Krist. Ég veit, að
kviði minn er að mestu á ímynduðum rökum reistur,
þó að þau virðist vera raunveruleg. Ein ritningar-
grein er mér sérstaklega til hjálpar: „Allt megna ég
fyrir hjálp hans, sem mig styrkan gjörir“. (Filippí-
bréfió 4, 13). Það er hægt að beina augum sinum til
Guðs í stað þess að hugsa sífellt um sjálfan sig, og þá
lifum við það undur, að kraftur hans, ekki okkar,
kemur fram í persónu okkar og skapandalíf streymir
um okkur. Látið óttann ekki lama yður. Sigrið hann
með því að snúa hug yðar frá yður sjálfum og til
Guðs. Smám saman lýtur þessi eðlilegi ótti i lægra
haldi.