Morgunblaðið - 25.06.1976, Qupperneq 12

Morgunblaðið - 25.06.1976, Qupperneq 12
‘ 12 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 25. JUNÍ 1976 Skýrsla Þjóðhags- stofnunar - Síðari hluti: IIKK fer á eftir síðari hluti þess þáttar í skýrslu Þjóö- hagsstofnunar um ástand og horfur í efnahagsmálum, sem Morgunhlaöið hirtir í heild. Fvrri hlutinn hirtist í hlaðinu í gær. FJARMAL KIKISINS 1 fjárlöeiim ársins 1976 voru n'öurstörttitölur tckna rúmir 60,3 milljaröar krnna cn út«jal(la t;np ir .rS.il milljarötir krúna "ít var |>\ í Ki'tt ráú fyrir tinplcKa 1.500 m. kr. tckjuafííantíi. Knnfrcmur var rciknaú mcú um 900 m.kr. ncttú- innstrcymi í lánahrcyfinKum, liiinnií; aú i hcild var viú sam- |rykkt fjárlajta stclnt aú 2.400 nt.kr. KrciúsluafKanKÍ á þcssu ári. Aætlanir fjárlaKa voru allar miú- a.lar viú vcrúlan og kaupfíjald í dcscmhcr 1975. Viú endurskoúun tckjuáa'tlun- ar í aprfl síúastliúnum voru horf- ur á, aú tckjur f>»“tu fariú um 4 milljarúa krúna fram úr áætlun fjárlafta, cn þcssi endurskoúun fúl cinkum í scr mat á áhrifum kjara- samninfta á þrúun þjúúm útfíjalda og tekjur ríkissjúús svo ok á áhrif- um verúhækkunar áfennis ok túbaks í marz, jafnframt því scm húftaú var aú innheimtutölum fyrsta ársfjórúunKs. Endurskoúun útfíjaldaáætlunar sýndi á hinn búfjinn, aú einkum vefjna launa- og verúhækkana virtist líkleftt, aú útgjöld færu rúmlega 4,6 millj- arúa krúna fram úr fjárlagaáætl- un, en auk þessa þyrfti aú afla um 1.000 m. kr. til landhelgisgæzlu og fiskverndarráústafana jafnframt því sem nokkurt fé skorti til ann- arra málaflokka. Fjárlagaútgjöld sýndust þvi stefna 6,1 milljarð krúna fram úr fjárlagatölum eða 2,1 milljarð umfram áætlaðan tekjuauka. Til viðbútar þessu var gert ráú fyrir 100 m.kr. minna ínnstreymi á lánahreyfingum, þannig að samtals stefndi í 2,2 milljarða krúna lakari níðurstöðu en í fjárlögum. Til að snúast víð þessum vanda var ákveðið með lögum í april að hækka vörugjald og takmarka skattafsláttargreiðslur ríkissjóðs, og var tekjuauki ríkissjúðs af þessum sökum talinn gcta numið um 1.900 m. kr. á þessu ári. Jafn- framt var með lögum þessum ákvcúið að innheimta skyldu- sparnaú með tekjuskatti í ár á sama hátt og i fyrra og ennfremur var með reglugerð ákveðiú að nækka innfiutningsgjald af jepp- um og benzín- og gúmmígjald, og skyldi þessu fé, samtals rúmlega 600 m.kr., varið til .vegagerúar. Mcú ráðstöfunum þessum var tal- ið, að takast mætti aú ná þeim bata á stöúu rikissjúðs viú Seðla- bankann, sem aú var stefnt í fjár- lögum. Fyrstu fjúra mánuúi þessa árs nátnu innheimtar tekjur ríkis- sjúús 17,3 milljörðum krúna en útgjöld 20,8 milljörðum krúna og voru því um 3,5 milljörðum krúna umfram tekjur. Lántökur um- fram veitt Ián og greiddar afborg- anir námu 1,2 milljörðum krúna. og var því 2,3 milljarða krúna greiðsluhalli hjá ríkissjúði fyrstá þriðjung ársins samanborið við um 2,7 milljarða krúna greiðslu- halla á sama tíma í fyrra. Hér verður að hafa í huga, að fyrri hluta árs eru útgjöld að jafnaði u. ífram tekjur, einkum þar sem innheimta rikissjúðs er mun meiri siðari hluta en fyrri bluta árs. Með tilliti til þessa og fjármála- aðgerðanna í maíbyrjun bendir framvinda ríkisfjármálanna á fyrstu mánuðum ársins til þess, að sá bati, sem að var stefnt með fjárlögum, gæti náðst á árinu — ekki sizt þar sem ástæða er til að ætla, að samningarnir við Breta um landhelgismSliú valdi þvi, að útgjöld til landhelgisgæzlu og tengdra viðfangsefna verði ekki eins mikil og áúur var taliú. A hinn búginn virúist fyrirsjáan- legt, aú verúi reglum um greiúslu útflutningsuppbúta á landbúnaú- arafurðir ckki breytt, er stefnt í nokkurn greiúsluhalla hjá ríkis- sjúúi, en í greinargerú fjárlaga- frumvarps og í fjáriögum var reiknaú meú breytingum á þess- um reglum, sem draga áttu úr greiúslum um allt aú 900 m. kr. á ári. ÞJOÐIIAGSSPÁ Þjúúarframleiúslan á árinu 1976 er talin munti minnka Um 2—3% frá fyrra ári, en vegna batnandi viðskiptakjara eru þjúú- artekjur taldar minnka mun minna, eúa um !4 — U/>%. Frávik frá spá þeirri, sem fram var sett í núvember síúastliúnum. eru eink- um tvenns konar. Annars vegar er nú búizt viú meiri samdrætti þjúðarútgjalda en áúur, eúa um 514% í staú tæplega 3!4%, auk þess sem verúlagshækkun innan- lands er nú talin vérúa 25—29% í staú 22—25% áúur. A múti vegur mun hagstæðari þrúun viðskipta- 1975 aú ræúa, cn samdráttarins í þjúúarbúskapnum gætir þú aúeins aú mjög iitlu leyti í atvinnu- ástandi. Ekki liggja fyrir bcinar tölur um atvinnuna i einstökum grein- um á árinu 1975, en úlíklegt er. aú fjöldi starfandi manna hafi breytzt aú marki frá fyrra ári. og ef um fækkun hefur veriú aú ræúa, hefur hún ekki komiú fram í auknu atvinnuleysi. Hins vegar benda tölur Kjararannsúknar- nefndar til þess, aú vinnutími hafi stytzt og hafi atvinna mæld í vinnustundum þvi dregizt nokkuð saman á síúustu misserum frá því, sem veriú hefur undanfarin ár. Viú mat á framvindunni á árinu 1975 og horfum á þessu ári er frúúlegt að horfa til samdráttar- ins i þjúúarbúskapnum á árunum 1967—1969. A árunum 1975 og 1976 virúist munu verúa um 6—7% afturkippur í þ.júúarfram- íeiúslu miúaú viú áriú 1974. Neyzla og fjárfesting þjúðarinnar er talin munu dragast saman um 14% á árunum 1975 og 1976, en útflutningur vöru og þjúnustu er hins vegar talinn aukast um nær 7%. Þetta er talsvert frábrugúiú framvindu áranna 1967 og 1968, þegar þjúðarframleiðslan minnk- aúi um 8% og útflutningur um svo mikiú sem 14%. Þjúðarút- gjöld drúgust hins vegar aðeins saman um 2!4% á þessum tveimur árum og áhrifin af rýrnun út- flutningstekna 1967 og 1968 komu því ekki fram af fullum þunga fyrr en á árinu 1969, er þjúðarút- gjöldin minnkuúu um 8% en út- flutningur júkst á ný. Framvind- an nú er einnig aú því leyti frá- brugúin síðasta samdráttarskeiði, aú framleiúsla sjávarafurúa er og uuk þess cr líklcga mcira scm ckki cru cndur á vinnu vcriú cin ást:c ári og í fyrra atvinnuleysi á árunum 1968 nákvæmari og isskráningu. í þjúnustugreinum unr lausráúiú fúlk, rcglulcgir þátttak- markaúi. Þetta gæti úa þcss, aú á þessu hcfur ckki boríú á sama hátt og varú á og 1969 þrátt fyrir rýmri atvinnulevs- HAGUR ATVINNUVEGA Atvinnuhorfur næstu missera ráúast aú verulcgu leyti af fram- vindunni í sjávarútvcgi; cn hagur annarra mikilvægra greina, svo scm iúnaúar og verzlunar. mun cinnig hafa mikil áhrif. Þcssi áhrif eru tvíþætt, þar scm annárs vcgar cr gcta þcssara greina til þcss aú halda uppi cigin starf- scmi, cn aú auki hafa fjárfcsting- armöguleikar þeirra áhrif á bygg- ingarstarfscmina i landinu. Hagur sjávarútvegs var miiii lakari árin 1974 og 1975 cn aú jafnaði árin 1969 til 1973. hvort scm litiú cr til veiúa cúa vinnslu — aú undantckinni saltfiskvcrk- un, cn þar he.fur afkoma vcriú bctri iill undanfarin þrjú ár en árin á undan. Síúustu áætlanir f.vrir 1976 sýna vænlegri afkomu fískvínnslunnar í hcild cn í fyrra, cn hagur veiúanna er hins vcgar erfiúari. Þctta á cinkum viú um stærri skultogara og bátaflotann, og gætir þá meúal annars áhrifa aflarýrnunar. Afkoma frystingar cr nú niun betri en á síðastliðnu hausti, þú ckki aú því marki, sem vcrúhækkun afurúa og hækkun á gengi dollars gcfur tilcfni til, því á múti vegur aukinn kostnaúur og minni greiúslur úr Vcrújöfnunar- ár, enda hefur.nú mjög dregiú úr verúhækkunum hráefna. A múti þcssu gæ'ti vegiú i sumum grein- um, aú dregið hefur úr frani- leiúslu og nýting framleíúslugetu minnkað. Afkoma verzlunar. á mæli- kvarúa hlutfalls hagnaúar af veltu, var svipuú árin þrjú 1972 til 1974, en vcrsnaúi nokkuú 1975 vegna samdráttar i veltu. Lausleg- ar áætlanir bcnda til þess. aú hag- ur verzlunarinnar um þessar mundir sé svipaúur og í fyrra, cn þar scm nú er reiknaú mcð, aú vcrzlunarvelta muni enn dragast saman i ár gæti hagur verzlunar- innar slaknaú litillcga f-rá fyrra ári. I þjúúhagsspánni fyrir 1976 sem sett cr fram hcr aú framan. cr b r ey t i n g u m þ j ú úa r f r a m I c i ús 1 u einkum spáú á grundvelli talna um þrúun þjúðarútgjalda og viú- skiptajafnaúar. Sé á hinn búginn rcynt að ráúa í breytingar fram- leiúslunnar cftir atvinnugrcinum, cr enn sem kontiú er ekki til að dreifa traustum heimildum, cn þú virðist l>aú cfni. sem fyrir liggur, styðja þá spá, aú þjúúarframleiúsl- an muni dragast saman um 2—3% á þessu ári. Eins og fram hefur komiú virúist útflutnings- framleiúslan f heild munu standa í staú eúa dragast sarnan um 1—2%. Búvöruframleiðslan i heild gæti orúiú nokkru meiri en í fyrra. Hcildarframleiúsla iúnaúar gæti r.cynzt svipuð því sem var 1975. Byggingarstarfscmi og mannvirkjagerú mun væntanlcga dragast saman um 6%,. Unrsvif í verzlun, samgöngum og þjúnustu- starfsemi einkaaúila gætu dregist saman um 2—3% en staúiú i stað i opinberri þjúrujstu. Aú öllu sam- anlögðu bcnda þar vísbendingar. Vænlegri afkoma fisk- vinnslunnar — en hag- ur veiðanna erfiðari kjara á fyrstu mánuðum þessa árs en áður var talið og er þvi nú reiknaú með minni minnkun þjúð- artekna en áður. Viúskiptakjara- batinn veldur því einnig, að við- skiptahallinn virúist nú lækka meir en áður var talið, eúa niúur fyrir 6% af þjúðarframleiðslu í stað 6’/2—7% í fyrri spám. ATVINNA Þútt verulega hafi dregið úr umsvifum á þjúðarbúinu á síú- ustu misserum, hefur þessa aú- eins séð stað í skráningu atvinnu- leysis í litlum mæli. Fyrstu fjúra . mánuði þessa árs var skráð at- vinnuleysi á öllu landinu að meú- altali um 0,8% af mannafla en á sama tíma í fyrra um 0,7%, og 0,6% 1974. Samanburður þessi er ekki einhlitur vegna verkfalla á þessu tímabili og nokkuð breyttra skráningarreglna, en þú virðist skráð atvinnuleysi fremur hafa aukizt. Fjöldi skráðra atvinnu- leysisdaga i mánuði hverjum hef- ur einnig aukizt nokkuð á fyrstu mánuðum þessa árs miúaú við sama tíma í fyrra. í maílok 1976 var skráð atvinnuleysi 0,7% af mannafla og hafði aukizt nokkuð frá fyrra mánuði en eingöngu í Reykjavík. Annars staðar á land- inu voru færri skráðir atvinnu- lausir í maílok en í lok aprílmán- aðar. Sé hins vegar litið til fjölda atvinnuleysisdaga í maímánuúi, horfir málið öðruvísi við, þar sem þeim hefur yfirleitt fækkað að mun frá í apríl og þá einnig í Reykjavík. Að öllu samanlögðu virðist vera um nokkra aukningu atvinnuleysis frá árunum 1974 og svipuú því, sem verið hefur á und- anförnum árum og líku máli gegnir um iðnaðarframleiðsluna, en á árunum 1967 og 1968 drúst framleiúsla sjávarafurúa saman um þriðjung og iðnaðarfram- lciúslan um nær 8%.* Þctta kom brátt fram í minnkandi atvinnu í þessum greinum, og í fiskiðnaði drúst atvinna saman um nær 15% frá 1966 til 1968, þútt lítil breyt- ing yrði á mannafla í fiskveiðum. Atvinna í iúnaúi minnkaúi mun minna eúa um 3—4%, og starfs- fúíki við verzlun og viðskipti og í öðrum þjúnustugreinum fækkaði aöeins úverulega eða um 1—2% til ársins 1969, þrátt fyrir mun rneiri samdrátt veltu. At- vinnuleysið á þessum árum var í hámarki í ársbyrjun 1969 og nam að meðaltali um 214% af heildar- mannafla á árinu öllu og hafði þá aukizt nokkuú frá 1968. A árinu 1975 var skráú atvinnu- leysi um 0,7% aú meúaltali, og virúist nú stefna í nokkru hærri tölu á þessu ári. Framleiðslusam- drátturinn 1975 og 1976 kemur cinnig í mun meira mæli cn 1967 og 1968 fram í greinum, scm mjög eru háðar innlendri eftirspurn, svo sem verzlun og viðskiptum og öðrum þjúnustugreinum. Manna- hald I þessum greinum er hins vegar ekki eins næmt fyrir sam- drætti og í sjávarútvegi og iðnaði, * Samanburúur sem þessi ér æfiú nokkuú erfiúur úg úviss, einkum. þar sem heilsárstölur geta leynt ýmsum breytingum, sem nauð- synlegt væri að tímasetja af meiri nákvæmni en árstölur gefa tæki- færi til. sjúði. Viú núvcrandi aústæúur er áætlað, aú grciúslur úr Verðjöfn- unarsjúúi til frystingar nemi um 50 m. kr. á hcilu ári, auk sérstakr- ar ábyrgúar á karfaafurðum um 200—300 m. kr., cn á siöustu mán- uúunum 1975 voru greiðslur úr Vcrújöfnunarsjúúi áætlaúar 1.100—1.200 m. kr. á heilu ári. Þrátt fyrir hækkun rekstrar- kostnaðar, einkum launa, hafa rekstrarskilyrði frystingar tvi- mælalaust batnaú á síúustu mán- uúum, cn afkoman er þú mun lakari cn hún var árin 1969 til 1973. Sem fyrr virðist afkoma saltfiskverkunar gúú og i skreið- arvcrkun, scm nú fer vaxandi, er afkoman mjög gúú. 1 fiskmjöls- vinnslu og loðnubræðslu hefur af- koma veriú sliik aú undanförnu, en hins vegar gæti orúiö þar ein- hver bút á, ef hækkun mjölsverðs að undanförnu helzt. Fiskveiúarn- ar berjast í bökkum, enda mun þaú mála sannast, aú viú ríkjandi ástand fiskstofna geti ekki veTið um arðsaman rekstur að ræða fyr- ir allan okkar stúra fiskiflota. Breyting á sjúúum sjávarútvegs, einkum afnám Olíusjúús fiski- skipa, gæti reyndar valdið því, af aflalægstu skipin heltust úr lest- inni. Afkoma heimamarkaðsgreina iðnaðar, á mælikvarða hlutfalls hagnaðar af heildartekjum, hefur verið allgúú og stöðug tímabilið 1969—1975. Hagur útflutnings- greina (án áls) hefur aú auki batnaú mjög síðustu tvö árin og má telj.a hana goúa i ár. Um horf- ur fyrir heimamarkaús- og viú- gcrúargreinar á þessu ári er erfið- ara aú segja, en iauslegar athug- anir benda til þess, aú afkoman sé nú ekki lakari en síúastliúin tvö sem fyrir liggja um framleíúslu- breytingar cftir atvinnuvegum, til um 2% samdráttar þjúúarfram- lciúslunnar 1976. ATVINNUHORFUR Atvinnuleysið árin 1968 og 1969 sýnir glöggt, hve verkefnaskortur í sjávarútvegi getur reynzt af- drifaríkur. Byggingarstarfsemin er ekki síúur mikilvæg fyrir at- vinnuástandið, og samdráttur í byggingum réði miklu um at- vinnuleysið á árinu 1969. Árin 1968 og 1969 minnkaði byggingar- starfsemin um 20% og atvinna við byggingar minnkaði um 15%, og kom sú fækkun öll á árinu 1969. í fyrra drúst byggingarstarf- semin saman um 3% og í ár gætu byggingarframkvæmdir orðið um 6% minni en 1975 og yrðu þá um 9% minni en á árinu 1974. Þess- um samdrætti hefur þegar að ein- hverju leyti verið mætt með styttingu vinnutíma, og því ekki víst, að starfsmönnum fækki að marki. Þessi niðurstaða er einnig studd könnun meðal nokkurra stærstu verktakafyrirtækja í Reykjavík, á Akureyri ogvíðar, en í þessum fyrirtækjum var yfir- leitt gert ráð fyrir að starfsmönn- um fjölgaði í sumar eins og venja hefur verið, þútt frá þessu væru undantekningar. Ástandið er hins vegar útryggara hjá ýmsum smærri fyrirtækjum i byggingar- iðnaði. Um þessar mundir er ekki um neitt atvinnuleysi að ræða hjá byggingarmönnum, en nokkur úvissa ríkir um verkefni þegar kemur fram á haust og næsta vetur. Atvinnuástand á þeim tíma mun ekki sízt ráðast af verkefn-

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.