Morgunblaðið - 25.11.1976, Page 14

Morgunblaðið - 25.11.1976, Page 14
14 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 25. NÓVEMBER 1976 „Sannfœringin varð að víkja til að sprengja ekki allt í loft upp BOGI EGGERTSSON, hestmaður og fyrrum bóndi I Laugar- dælum i Flóa, er sjötugur í dag. Flestir minnast Boga sennilega sem hestamanns en hann hefur fyrir löngu skipað sér í röð fremstu hestamanna landsins og fáir núlifandi íslendinga hafa lagt sig eins í lima við að skilja og skilgreina eiginleika islenska hestsins. Ungir sem aldnir hafa hlýtt á orð Boga um hestinn og eiginleika hans og þó menn hafi i fyrstu ekki verið honum sammála, hefur þó raunin oftast orðið sú, að orð Boga hafa staðið óhögguð. Það var tekið eftir þeim hjónum Boga og Friðu Guðmundsdóttur, þegar þau voru á ferð, hvort sem þau brugðu sér i reiðtúr innan borgartakmark- anna eða i langferðum. Friða var einnig mikill hestamaður og minnast menn þá ekki sist hinnar einstöku ásetu hennar. Þau hjónin eignuðust 7 börn en eitt þeirra, elsti sonur þeirra, fórst af slysförum ungur að árum. Friða kona Boga andaðist árið 1972. Blaðamaður Mbl. ræddi i vikunni við Boga i tilefni af sjötugsafmæli hans og fer samtalið hér á eftir. — Foreldrar mínir voru Guðrún Bjarnadóttir, prests á Staðarfelli í Lóni, og Eggert Benediktsson, prests á Lundi Langafi minn var Eggert Guð- mundsson prestur i Reykholti en lang- amma min var dóttir Boga gamla Bene- diktssonar i Hrappsey og eftir honum heiti ég Hestadellan er vist komin i ættina frá Eggert i Reykholti en hann var búhöldur og mikill reiðmaður og hrossaræktandi En mér hefur aftur verið sagt að fólki hafi ekki eins mikið koma til stólræðna hans og búskapar- ins. Ég ólst upp hjá foreldrum minum i Laugardælum en heimilið var stórt, því við systkinin vorum 9 auk vinnufólks. Þetta fólk á heimilinu var allt eins og ein fjölskylda og það var ekki til siðs að skipa fólki að gera hlutina heldur var vinnufólk og við krakkarnir beðnir um að vinna það sem þurfti að gera — Sveitin og það umhverfi, sem hún bjó manni og ekki síst fjölbreyttur hópur fólks, mótaði mig eins og annað fólk, sem ólst upp á þessum tíma í sveitum landsins Fólkið f sveitinni var misjafnlega efnum búið en allir höfðu þó nóg að borða og menn voru hjálp- fúsir ef eitthvað bjátaði á Það var sama hvort þar átti i hlut efnaður bóndi eða fátækur Félagsandi var góður í sveitinni á þessum árum og fólkið bast samtökum til að vinna að hinum ýms- um málum, stofnað var lestrarfélag, búnaðarfélag, félag um vegalagningu og ekki má gleyma Flóaáveitunni og Mjólkurbúi Flóamanna, sem tók við af rjómabúunum Félagsmál bænda stefndu um of í einræðisátt — Árið 1929 kvæntist ég Friðu Guðmundsdóttur frá Læk i Flóa og við hefjum búskap i Laugardælum og bjuggum þar í 8 ár Búið hjá mér var vist talið frekar stórt á þeirra tima mælikvarða en ég var með nær 20 mjólkandi kýr og um 200 ær Þessi búskaparár mín voru kreppuár og verð- lagsmálin fóru illa með bændur. Ég átti erfitt með að sætta mig við hvérsu mjög félagsmál bænda á þessum árum stefndu um of i emræðisátt Bændur stofnuðu sin eigin samtök til mjólkur- vinnslu, Mjólkurbú Flóamanna, en smám saman varð staðan sú að kaup félagið varð alls ráðandi Bændur höfðu ráðið þessum félögum sinum í fyrstu en nú komu til skjalanna einstak- Imgar, að vísu hörkuduglegir, sem tóku stjórn þessara félaga í sínar hend- ur Kaupfélag Árnesinga yfirtók til dæmis á timabili alla mjólkurflutninga að og frá Mjólkurbúinu og setti á þá það verð sem þvi sýndist -— Þá má ekki skilja þessi orð mín þannig. að kaupfélögin og samvinnu- hreyfingin hafi ekki gert bændum neitt gagn Allur félagsskapur er góður og á að geta verið þroskandi sé rétt á mál- um haldið Mín skoðun er hins vegar sú, að á seinni árum hafi bændur of lítið ráðið þessum samtökum Það eru komnir upp vissir menn, jafnvel vissar klíkur, sem ráða alltof miklu í kaup- félögunum og samvinnuhreyfingunni Bakið hefur alltaf verið að striða mér — Það er kannski ofsagt að ég hafi hætt að búa vegna þessa ástands en vissulega þótti mér leiðinlegt að sjá málm fara á þessa lund Þegar ég fór til Reykjavikur 1 93 7 ætlaði ég i félagi við fleiri að koma upp léttum iðnaði og við vorum einkum að hugsa um að stofna naglaverksmiðju en það voru allar lánastofnanir lokaðar. Þeir vildu ekki lána okkur og ég varð að leita mér að annarri atvinnu Fyrst fór ég að aka bíl á fólksbílastöð en sú vinna féll mér ekki og fór þá að aka vörubíl. sem ég gerði í nokkur ár — Hestadellan og hestarnir fylgdu okkur hjónum, þegar við fluttum i bæinn og ég gekk strax i Fák Ég var mikið i þessari hestamennsku og 1 944 ræðst ég til starfa hjá Fáki og vinn þar við hirðingu hrossa á veturna og um- sjón þeirra á sumrin Aðstæður voru allar voðalegar frumstæðar en á veturna vorum við með hrossin fyrst eingöngu i Tungu og seinna á Laugar- landi þetta var allt mjög þreytandi og ekki laust við að ég yrði fegmn þegar ég hætti 1 953 — Skömmu áður en ég fluttist frá Laugardælum hafði hestur stokkið með mig fram af tæplega fjögurra metra háu barði og lent í sandi en við þetta slasaðist ég i baki og það hefur alltaf eftir það verið að stríða mér Ég hef t d ekki getað setið vel á hesti til lengdar eftir þetta Það var ætlun mlna að fá mér einhverja létta vinnu þegar ég hætti hjá Fáki og réðst til Áburðarverk smiðjunnar til vélgæzlustarfa Það varð hins vegar raunin að yfirmenn verk- smiðjunnar báðu mig um að taka að mér akstur á starfsfólki og fleiru að og frá verksmiðjunni en þetta átti bara að vera um skamma hríð en svo liðu árin og engin breyting varð á Þá verður stórslys i verksmiðjunni og yfirverk- stjóri útivinnunnar þar slasast og deyr og ég var beðinn um að taka við störfum hans og enn átti það að vera i bili en ég ílengdist í því meðan heilsan entist Og ég hef ekki sagt skilið við verksmiðjuna og vinn þar svolitið enn — Minnisstæðast frá þessum árum minum í áburðarverksmiðjunni er fyrst og fremst það góða samstarf. sem ég átti við starfsmenn mina og yfirmenn Þetta voru duglegir menn og hreint ótrúlegt hversu miklu þeir gátu afkast- að Menn unnu i akkorði þó aðeins væri borgað tímakaup Hestadellan ættgeng — Hestadellan hefur eins og ég sagði áðan verið ættgeng og uppeidi mitt var öðrum þræði á hesti, þvi faðir minn var mikið með hross og átti góða reiðhesta. sem ég fékk fljótt að brúka Minn fyrsta hest fékk ég í tannfé en vegna óhapps i -tamningu var hann hrekkjótur Hann henti flestum af sér en faðir minn tók hann og tamdi og 9 ára fékk ég að fara á bak honum. Þetta var ekki mikill ferðahestur, hvorki á skeiði né stökki en afbragðs lipur og góður töltari Árin fyrir austan og þau fyrstu i bænum átti ég oft mikið af hrossum en ekki áberandi gæðinga en konan min átti mjög góðan gráan hest eftir að við fluttumst til Reykjavikur. Það er ekki fyrr en að ég fæ Stjarna 1951, sem ég fæ virkilegan gæðing. Fór samdægurs og sótti Stjarna — Ég var að dæma á móti uppi í Borgarfirði um sumarið 1951 og kom þá auga á þennan rauðstjörnótta hest. Þó að ég ætti alveg nóg af hestum og kannski meira en nóg, gat ég ekki á mér setið og falaði hann. Tveir aðrir voru þá búnir að bjóða i hann en þeim þótti hann víst full viðkvæmur og kvik- ur, þannið að þeir féllu frá tilboðum sínum og mér var þá boðinn hann til kaups Áhuginn hjá mér var það mikill að ég fór samdægurs upp að Odds- stöðum í Borgarfirði. þar smm hann var þá. og sótti hestinn. Stjarni var 6 vetra þegar ég fékk hann og hann átti ég í 1 2 ár. Hann var út af Nasa og féll alveg að þeim kröfum, sem ég geri til gæðinga Það vantaði ekki viljann og lipurðina né ganghæfnina en ég hef komið á bak meiri ferðhestum á skeiði en Stjarni var — Ekki man ég nákvæmlega hvað Stjarni kom oft fram á sýningum en hér í Reykjavík stóð hann efstur af gæðingum tvisvar og á landsmótum tvisvar sinnum Það er víst að Stjarni er hestur, sem ég mun aldrei gleyma. Hestar eru ekki skynlausar skepnur — Áhugi minn á hestum og hesta- mennsku hefur í raun verið tengdur öllu, sem viðkemur hestinum. Ég hef reynt að gera mér far um að þekkja íslenska hestinn og einkenni hans eins vel og hægt er og velta fyrir mér gerð hans. Ég fékk sem strákur að ríða mjög góðum hestum og líka allavega jálkum. Sá samanburður, sem ég fékk þá, varð kveikjan að því að ég fór að skoða hvað það væri, sem skildi á milli í hæfileikum hestanna Hvaða eigin- leikar væru sameiginlegir góðu hestun- um og hverjir þeim vondu Það hafði líka mikil áhrif á mig sem ungling að vera á ferð með tvo vagnhesta og lenda í byl. Sjá ekki móta fyrir veginum en finna hvernig hestarnir tóku veginn alla leið heim á hlað Hestar eru vitan- lega misvirtir en vit hesta er meira en menn reikna yfirleitt með og ekki skyldu menn láta þau orð falla að hestar séu skynlausar skepnur — Já, það er rétt, ég hef ekki bara fengist við hestinn og hestamennskuna vegna eiginleika hestsms Ég hef líka sinnt félagsmálum hestamanna og á árunum 1 949 til 1 953 var ég formað- ur Fáks Þegar komið var framyfir 1 940 höfðu kreppa, stríð og vélaöld gengið yfir Hestamennsku hafði stór- lega hrakað og hestamenn fóru að ræða sín í milli um hvað væri hægt að gera til að snúa vörn í sókn. Gunnar Bjarnason, sem þá var ráðunautur Búnaðarfélags íslands i hrossarækt, var það raunsær að hann sá að ekkert var hægt að gera í þessu efni nema að hafa hestamenninna með í ráðum Hófst nú hin ágætasta samvinna milli Gunnars og hestamanna og upp úr því er Landssamband hestamannafélaga stofnaðárið 1949. — Gunnar hjálpaði okkur hesta- mönnum mikið á þessum árum og ég kynntist mörgum hestamönnum af öllu landinu á þessum árum, sem ákaflega gaman var að vinna með en engum eins og Gunnari Bjarnasyni. Það var samt undarlegt hvað við gátum unnið mikið saman jafn ólíkir menn og við vorum Við vorum að visu ekki alltaf sammála en við gátum rætt saman um hlutina Ég hef ekki unnið með neinum manni sem jafn gaman hefur verið að vinna með þó fljótfær sé. Frekar dómur á þekkingu knapans á dómkerfinu en gæðum hestsins — Hestamennskan hjá okkur er í framför. Það hafa verið hér frá gamalli tíð miklir reiðsnillingar og fjöldinn af þokkalegum reiðmönnum og mikið af klaufum Klaufarnir verða áfram til en nú er kominn hópur af fólki, sem stendur gömlu reiðsnillingunum okkar fyllilega á sporði. Skemmtilegast er þó að fylgjast með þvi hversu mikið af börnum og unglingum er farið að sitja vel á hesti. Margt eigum við eftir að bæta og ég held að við verðum að gera stórátak í að bæta fóðrunina og hirð- inguna, því þessir tveir þættir hafa meira að segja en margur gerir sér grein fyrir. — Við getum tileinkað okkur margt úr erlendum reiðskólum við tamningu hrossanna. Erlendu reiðskólarnir henta okkur að flestu leyti sem byrjunartamn- ing Ég er þó þeirrar skoðunar að letiklyfjagangurinn. eins og ég kalla hann, eigi ekki heima hjá okkur. Er- lendir hestar eru það stirðir að þeir slappa ekki af nema hengja hausinn en það þarf íslenzki hesturinn ekki að gera. Það er líka rangt að hvetja hest- inn við vinstri afturfót, því sú hvatning er miðuð við klyfjagang en við eigum að hvetja við hægri framfót — Við verðum að passa okkur að ganga ekki út í öfgar með að : pa allt eftir útlendingum Nú er mjög i tizku að tala um hringvelli og menn mega ekki heyra á annað minnst, þegar þeir tala um gæðingakeppni En þetta eru eftir minni meiningu góðir vellir til að þjálfa hross á hægri ferð en ef á að keppa á þeim þá eru það ekki gæðingakeppmr heldur gangskiptinga- keppnir. Annars eru gæðingadómar okkar meira orðnir dómar i þekkingu Rætt vid Boga Eggertsson sjötugan Bogi Eggertsson situr Stjarna við verðlaunaafhendingu á landsmótinu á Þingvöllum 1958. y knapa á dómkerfinu en dómur á hinum islenska gæðingi Þetta dómkerfi mið- ast allt við að múlbinda hestinn og það sama gera hringvellirnir íslenzki hest- urinn þarf víðáttu og frelsi Við verðum lika að bæta dómana sjálfa því það er óskaplegt að sjá hest, sem varla er reitt, fá háar einkunnir. Þó knapinn hvistist og skjálfi en hesturinn ber hausinn vel þá fær hann góða einkunn. Það á að vera markmið gæðingadóma að dæma gæði hestsins Hestamenn stífari á sinni meiningu en aðrir menn — Hvað snertir hrossarækt okkar íslendinga þá er ég nokkuð ánægður hvernig þar hefur að málum verið staðið. Ýmsir vilja halda því fram að við eigum að skyldleika rækta en því er ég á móti Við eigum að leiða saman fyrstu verðlaunahross í sem flesta liði, því þannig fáum við út gæðingseigin- leikana Þá er líka sjálfsagt að skyld- leikarækta strax systkini En ef farið væri út I jafn mikla skyldleikaræktun og gerðist með Svaðastaðastofninn, Árnanesstofninn og Hindisvíkurstofn- inn koma kostirnir fram en með skyld- leikaræktun fáum við líka fram gallana — Það fylgja því ýmsar áhættur að fara með stóðhestana eins vítt um landið eins og gert er nú strax á unga aldri Hér áður fyrr voru fengnir stóð- hestar, oft lítið eða ekkert tamdir. I heilu sveitirnar og þeir voru notaðir þar í 8 til 10 ár og það var algjörlega undir hælinn lagt hver útkoman varð Þetta gat leitt til þess að öll hross í sveitinni urðu léleg eða þetta fór á hinn veginn. Á Suðurlandi voru t.d. til góðir hrossa- stofnar sem urðu að engu með þessum hætti Stefnan á að vera að nota ekki nema afkvæmaprófaða stóðhesta og nota góða stóðhesta aðeins til að leiða undir þá góðar hryssur. Það verður að hætta þessu að menn komi með léleg- ar hryssur undir okkar bestu stóðhesta. — Það sést kannski best hvaða árangri við höfum náð í ræktuninni að nú sjást ekki stóðhestar á mótum, sem ekki hafa reiðhests afturbyggingu. En afturbyggingin segir algjörlega til um það hvernig hesturinn gengur. Fram- tíðarkrafan um reiðhestinn er fyrst og fremst að fá þægilegan reiðhest. Fólk vill notalega hesta og upp á þá þarf ræktunin að bjóða þó við ræktum áfram þessu gömlu Islensku reiðhests- eiginleika, sem enga sína líka eiga. — Á tímabilinu frá 1950 til 1966 starfaði ég mikið I kynbótadómnefnd- um og gat því betur fylgst með þeirri þróun, sem orðið hefur en ella. Þessi dómnefndastörf kenndu mér líka að hestamenn eru öðrum mönnum stffari á sinni meiningu en ég get það nú að stundum varð maður hreinlega að fara ekki alveg eftir sannfæringu sinni í dómunum til að sprengja ekki alit í loft upp. Samtök hestamanna voru ung og menn vildu allt gera til að halda þeim saman. Rígurinn milli manna var mikill og menn fylgdu einstökum stofnum f blindni s.s. Svaðastaðastofni og Árna nesstofninum — Ég get sagt sem dæmi að einu sinni var ég ásamt fleirum að skoða hross austan Vatna í Skagafirði og við erum spurðir að því hvar við ætlum að skoða næst. Svar okkar var að við færum næst vestur yfir Vötnin en okk- ur var þá bent á að þangað þyrftum við ekkert að fara, því þar væri ekkert til af góðum hrossum. Við héldum nú vestur yfir og komum að Hafsteinsstöðum og var þar samankominn nokkur hópur manna. Menn spurðu hvaðan við kæmum og var þeim svarað En menn spurðu þá einfaldlega hvort austan Vatna væru nokkur reiðhross. Þarna voru það þó bara Héraðsvötnin sem skildu. Megum ekki alltaf Uta fyrst á það, sem miður fer — Mér hefur æði oft fundist brenna við hjá hestamönnum að þeir líti alltaf fyrst á það, sem miður fer Ekki er ég viss um að það sé rétta leiðin ef við ætlum að stefna að lagfæringum og áframhaldandi úrbótum Við megum ekki gleyma því, sem vel er gert og þeim áföngum. sem við höfum náð. Ég hélt á sínum tíma að það tæki styttri tfma að ná árangri í ræktun okkar á íslenska hestinum en raunin hefur orð ið og það er margt sem á eftir að lagfæra í hestamennskú og hrossrækt- un okkar En fyrst við erum þegar lögð á stað upp brekkuna hef ég ekki trú á öðru en haldið verði áfram upp á brekkubrúnina Samtali okkar við Boga Eggertsson var lokið Þó hér 3ð framan hafi verið reynt að gefa lesendum ofurlitla innsýn í ævi og skoðanir Boga fer þó fjarri að sá brunnur hafi verið tæmdur Bogi verður að heiman á afmælisdaginn en það er ætlun hans að verja deginum til að skyggnast nokkuð um gamlar reið- leiðirá æskustöðvunum. -------t.g.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.