Morgunblaðið - 19.03.1977, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 19. MARZ 1977
Myritsláttuvél-
ar á miðöldum
t meira en 2200 ár var mynt slegin með hamri. Hér er gömul mynd er
sýnir slfka myntsláttu. Ennfremur er mynd af mðtunum.
Ég hefi áður sagt frá
því hér I þessum þátt-
um mínum, hvernig
Forn-Grikkir fundu
upp aðferð til að slá
mynt. Aðferð þeirra
var einfaldlega fólgin í
því að leggja málm-
plötu milli tveggja
móta og slá svo á efra
mótið með hamri.
Þannig voru peningar
slegnir í um 2200 ár.
Er notkun peninga
jókst, á miðöldum,
hugðu menn að tækj-
um, er létta mættu
starf myntsláttu-
manna, og auka afköst
þeirra um leið. Ekki
var það þó fyrr en á
seinustu öld, að vél-
væðingin tókst, svona
nokkurn veginn eins
og hún er í dag.
Það var eins og sú
gamla list, að slá mynt,
sem þeir Grikkir og
Rómverjar kunnu svo
vel, gleymdist, við fall
Rómaveldis. Vissulega
eru á þessu 1000 ára
gleymskutímabili til
margar undantekning-
ar um gæði peninga,
en yfirleitt var mynt-
sláttan með endemum.
Myntmeistararnir
fornaldar og miðalda
höfðu oft og einatt sína
afsökun. Félaus þjóð-
höfðingi útvegaði þeim
t.d. kíló af silfri og
heimtaði í staðinn
silfurpeninga sem
voru samt. 2—3 kíló.
Hvernig myntsláttu-
meistararnir færu að
því, að klóra sig út úr
þessu litla vandamáli,
var þeirra mál, en ekki
húsbændanna. Auk
þess urðu þeir helzt að
slá peningana í hvelli
og máttu ekkert vera
að dedúa við smáatriði
í gerð myntmótanna.
En nú skulum við
líta á myndirnar af
myntsláttuvélum mið-
alda og lesa skýring-
arnar með myndunum.
Myndirnar stytta
annars langt mál.
Silungur settur f miölunarlón vatnsaflsvirkjunar 1 Wales
Norskur sjóliðsforingi kannar möskvastærð í þýskum togara
-Norskur togari búinn til strandgæslu
Rafveitur
ástunda
fiskeldi
Hér verður drepið á fiskeldi,
sem bresku ríkisrafveiturnar
stunda við orkuver sín i Wales.
Það er þó ekki neitt einsdæmi,
því rafveitur margra landa hafa
slíka starfsemi við orkuver sín, og
er það þá oft til að bæta það tjón,
sem verður á veiði vegna virkjana
fallvatna. Sú þarf þó ástæðan
ekki ein að vera, heldur einnig, og
engu siður hrein viðleitni til að
taka þátt að bæta landgæði, enda
er það í nokkrum Iöndum Iögboð-
in skylda þar sem um meiri háttar
virkjanir er að ræða. Þannig er
það í Bretlandi og i írlandi, að lög
og reglugerðir mæla svo fyrir að
ríkisrafveitur þar skuli taka virk-
an þátt í því að stuðla að viðhaldi
og auknu fiskeldi í ám og vötnum.
Timabært mætti telja að hér á
landi yrði fetað í fótspor þessara
nágranna okkar.
Rétt er að geta þess að sumar
rafveitur hér hafa unnið að þess-
um málum i tengslum við virkjan-
ir sínar, þó ekki samkvæmt fyrir-
mælum i lögum, heldur vegna
ákvarðana forsvarsmanna þeirra.
1 þvi sambandi má minnast Raf-
magnsveitu Reykjavíkur varð-
andi laxaeldi í Elliðaám og flutn-
ing göngulax upp fyrir stöðvar-
hús, svo og Rafmagnsveitna ríkis-
ns vegna bygginga laxastiga o.fl.,
i báðum tilvikum á kostnað raf-
veitnanna einna.
Sá sem þetta ritar, hefur átt
þess kost að sjá sérstæðan laxa-
stiga, sem byggður var innanhúss
í stórri vatnsaflvirkjun rikisraf-
veitnanna i Norður-Skotlandi. Til
hliðar við stigann, inni í stöðvar-
húsinu, var byggt fyrir með gleri
og mátti fylgjast með stökki lax-
anna frá hólfi til hólfs. Sum þrep-
in voru ofviða þessum hástökkv-
urum, en i stiganum var lyftibún-
aður sem lyfti einstökum þrepum
og hólfum, eftir athugun og gæslu
stöðvarvarðar. Því má skjóta hér
inn að stöðvarvörðurinn, sem á
vakt var í þetta skipti, reyndist
vera íslendingur.
Á myndinni, sem hér fylgir, má
sjá starfsmenn rafveitnanna i
Wales við dreifingu á silungi í
uppistöðulón orkuvers svæðis'ins.
Á rafveitusvæði Wales eru
bæði vatnsaflvirkjanir og elds-
neytiskynt orkuver. Við tvær
kyndistöðvarnar er afgangshiti
þeirra notaður til hitunar eldis-
tjarna fyrir silung, þar með talin
regnbogasilung. Þegar fiskurinn
hefur náð ákveðinni stærð, er
hann fluttur í lón vatnsaflsvirkj-
anna, en veiðileyfi eru þar veitt
gegn lágu gjaldi.
Tilgangur rafveitnanna er hér
að stuðla að hollri útivist upp til
fjalla. Þeir sem veiðarnar stunda
búa yfirleitt í tjöldum við vötnin,
eða á gististöðum i nágrenni
þeirra. Þarna getur komið fólk
alls óvant stangveiði, því rafveit-
urnar leggja til kennara í köstum
og öðru sem tilheyrir þessari vin-
sælu sportgrein, enda er mikil
ásókn i veiðileyfi, jafnvel frá öðr-
um löndum. Mjög vinsælt er að
halda þarna keppnismót í stang-
veiði, og er nú þegar ákveðinn
langur listi keppnismóta n.k. sum-
ar, þar á meðal keppnismót skáta-
samtakanna í Wales.
Rafveitan í Wales hefur tvisvar
fengið viðurkenningu félagssam-
taka umhverfisverndar í landinu,
nú síðast vegna starfsemi sinnar
við vatnið, sem myndin sýnir.
Gæsla
fiskveiði-
lögsögu
Noregs
Þegar ákveðið var að færa út
fiskveiðilögsögu Noregs i 200 sjó-
milur, voru strax gerðar ráðstaf-
anir til að bæta við gæsluskipum.
Norsk stjórnvöld samþykktu að
smiða 7 ný gæsluskip af fullkomn-
ari gerð en þau sem fyrir voru, en
strax í upphafi var talið að það
tæki alllangan tíma að ákveða
gerð þeirra og hanna þau. Þessi
nýju skip áttu ekki eingöngu að
gæta fiskveiðilögsögunnar, held-
ur einnig að halda uppi gæslu