Morgunblaðið - 29.06.1977, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. JUNl 1977
fMtogsntÞIfútófe
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthfas Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorhjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sfmi 10100.
Aðalstræti 6, sfmi 22480.
Áskriftargjald 1300.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 70.00 kr. eintakið
Verdtrygging
greiðslu-
skuldbindinga
Ein af afleiðingum óða-
verðbólgunnar hefur verið
sú, að verðmæti gjaldmiðils
okkar hefur rýrnað stöðugt og
því hraðar sem óðaverðbólgan
hefur verið meiri. Þetta þýðir,
að þeir sem hafa lagt fyrir ein-
hverja fjármuni, hafa horft upp
á þá brenna á báli verðbólg-
unnar í bókstaflegri merkingu.
En um leið hefur verið mjög
mikil eftirspurn eftir lánsfjár-
magni til þess að festa ! marg-
víslegum verðmætum, sem al-
menningur telur traustari en
sjálfan gjaldmiðilinn og þá fyrst
og fremst í fasteignum. Þessi
eftirsókn eftir lánum á tímum
óðaverðbólgu er skiljanleg,
þegar haft er! huga, að sá sem
fær lánað fé greiðir það í minni
verðmætum til baka. Þess
vegna hafa sparifjáreigendur
orðið illa úti í verðbólgunni, en
skuldunautar hafa blómstrað.
Nú þegar sýnt er að loknum
kjarasamningum, að verðbólg-
an mun ekki minnka heldur
aukast á ný er auðvitað alveg
Ijóst, að þessi þróun heldur
áfram, ef ekkert verður að gert.
Þegar þetta er haft ! huga er
þeim mun undarlegra, að um-
ræður hér hafa fremur beinzt
að því, hvort eigi að lækka
vexti fremur en að hækka þá.
Þrátt fyrir 18—22% vexti,
sem mörgum þykja býsna háir
en halda þó engan veginn I við
verðbólguna, tapa menn enn á
því að eiga fjármuni en græða
á því að skulda þá. Er þá sýnt,
að ekki er allt se.m skyldi. Á
undanförnum árum hafa verð-
tryggingar á lánaskuldbinding-
um til lengri tíma smátt og
smátt rutt sér til rúms og er nú
svo komið, að lánveitingar
sumra fjárfestingarlánasjóða
eru verðtryggðar að hluta til.
Þetta er vissulega spor i rétta
átt Ef við viljum koma á eðli-
legu jafnvægi ! fjármálalifi okk-
ar og reyna að ráðast að rótum
verðbólguvandans, sem er
verðbólguhugsunarháttur
okkar sjálfra, hljótum við að
halda lengra áfram á þessari
braut að verðtryggja greiðslu-
skuldbindingar þannig að
smátt og smátt verði því marki
náð að peningar, sem teknir
eru að láni, verði endurgreiddir
í sömu verðmætum
Það er auðvitað Ijóst, að ef
100% verðtryggmg yrði sett á
allar greiðsluskuldbindmgar
með einu pennastriki yrði þar
um að ræða svo róttækar að-
gerðir, að verulegri röskun
mundi valda i atvinnumálum
og efnahagslífi okkar. En ekki
er stefnt að slíkri röskun, held-
ur einmitt þvert á móti eðlilegu
jafnvægi og þess vegna er
nauðsynlegt að verðtrygging
greiðsluskuldbindinga gerist á
alllöngum tima, smátt og
smátt, þannig að efnahagslifið
fái tækifæri til að aðlaga sig
breyttum aðstæðum. Slík verð-
trygging greiðsluskuldbindinga
hlýtur að mati Morgunblaðsins
að verða þáttur i langtímaáætl-
unum stjórnvalda til þess að
ráða niðurlögum verðbólgu-
vandans.
Með þvi smátt og smátt að
draga úr þeim hagnaði, sem
stór hópur þjóðfélagsþegna tel-
ur sig hafa af verðbólgunni er
unnt að skapa aðstæður, sem
eru almennt hvetjandi til þess
að verðbólgan verði stöðvuð í
dag búum við við aðstæður,
sem eru verðbólguaukandi.
Um leið og meginþorri þjóðar-
innar hefur sannfærzt um það,
og hver einstaklingur út af fyrir
sig, að verðbólgan sé honum
ekki hagsmunamál heldur
þvert á móti skaði hún hann
sjálfan fjárhagslega er sigurinn
í raun og veru unninn og eftir-
leikurinn auðveldari.
Við höfum svo lengi vanizt
því, að verðbólgan hjálpi til við
að greiða margvíslegar fram-
kvæmdir, að vel má vera, að
það taki þjóðina nokkuð langan
tíma að venjast breyttum við-
horfum í þessum efnum. Ekki
sizt hefur það verið sannfæring
þess mikla fjölda æskufólks,
sem af dugnaði og framtaks-
semi hefur komið þaki yftr höf-
uðið, að verðbólgan væri nauð-
synlegur þáttur i þvi að gera
mönnum þetta kleift. Það þarf
að breyta þessum hugsunar-
hætti ekki aðeins með iþyngj-
andi aðgerðum ef svo má að
orði komast, i formi verðtrygg-
mgar greiðsluskuldbindinga,
heldur með öðrum aðferðum
einnig t.d með húsnæðislána-
kerfi, sem er þannig upp
byggt, að þess gerist ekki þörf
að leita aðstoðar hjá verðbólg-
unm. Um leið og ungt fólk á
aðgang að sliku húsnæðislána-
kerfi missir það áhugann á að-
stoð verðbólgunnar í þessum
efnum Að þessu öllu þarf að
hyggja á næstu mánuðum og
misserum.
Eyjólfur ísfeld Eyjólfsson:
Hefðbundnum átökum aðila
vinnumarkaðsins er nú lokið í
þetta sinn, þvi þótt allfjölmennir
starfshópar eigi eftir að ljúka sín-
um málum, þá hafa meginlínur
verið lagðar með nýgerðum kjara-
samningum.
Að afloknu stríói er eðlilegt að
menn velti fyrir sér stríðskostn-
aði og þá ekki síður afleiðingum
stríðsins. Vissulega er stríðs-
kostnaður alltaf tilfinnanlegur,
en eftir þvi sem við eigum að
venjast hefur hann ekki orðið úr
hófi nú, og síst ef borió er saman
við afleiðingarnar. Ekki er
ágreiningur um að verðbólga
verði mikil, en margar tölur á
lofti um hraða og hæðarmörk,
enda ýmsir óvissuþættir. Fjarri er
mér að bjóða upp á veðmál þótt ég
telji að nú muni ekki lengur látið
sitja við að halda Evrópumeti,
heldur sé visvitandi stefnt að
heimsmeti, á sama tíma og öllum
viðskiptaþjóðum okkar hefur tek-
ist að draga verulega úr verð-
bólgu. Að vísu er það dýru verði
keypt en samt hafa þær allar orð-
ið sammála um, án tilltis til hvaða
pólitiskan litarhátt þær búa við,
að þetta markmið yrði að sitja i
fyrirrúmi.
Almennt mun talið að ekkert
lýðræðisþjóðfélag geti staðið af
sér það verðbólgustig sem við höf-
um búið við undanfarið, en von-
andi kemur nokkur sérstaða
þessa þjóðféiags til bjargar, þann-
ig að okkur auðnist að verða
undantekning frá reglunni. Hitt
er augljóst að margt af þvi sem
miður hefur farið af þessum sök-
um er af mikilli lagni fært á
ranga reikninga, og rík tilhneig-
ing er til að stinga höfðinu í sapd-
inn með þvi að rugla orsök og
afleiðingu.
Svo margt hefur verið rætt og
ritað um verðbólgu að vandfund-
in verða ný sannindi i þeim efn-
um, en þó virðist ljóst að sterk
pólitisk og fjármálaleg öfl telji
slíkt ástand æskilegt, og meðan
þau ráða ferðinni er allt tal um að
draga úr eða sigrast á þessum
vágesti orðagjálfur eitt.
Vandinn sem fyrst blasir við
eftir nýgerða samninga snýr beint
að sjávarútveginum og stjórn-
völdum, en það er ákvörðun nýs
fiskverðs frá fyrsta næsta mánað-
ar. Þessi ákvörðun ræður afkomu
og tekjum útgerðar- og sjómanna
annars vegar, en rekstrar-
grundvelli fiskvinnslunnar hins
vegar.
Margir virðast álíta að kaup-
hækkanir hafi svipuð áhrif á
allan atvinnurekstur og góð af-
koma i einni grein gefi tilefni eða
tækifæri til kostnaðarhækkana í
öðrum greinum. í þessum efnum
hefur vinnsla sjávarafurða algera
sérstöðu miðað við aðrar atvinnu-
greinar hér á landi. Þetta verður
augljóst ef nokkur dæmi eru tek-
in. Allur þjónustuiðnaður i land-
inu hækkar sina reikninga sjálf-
krafa sem kauphækkun nemur.
Undantekning í þessu efni er þó
t.d. meiriháttar skipaviðgerðir
eða endurbyggingar, þar sem auð-
velt er að sigla skipum á erlendan
viðgerðarmarkað.
Ritstjóri dagblaðs, hvort sem
hann ber nokkra ábyrgð á fjár-
málastjórn blaðsins eða ekki, get-
ur líka látið sér kauphækkanir í
léttu rúmi liggja, því ekki þarf
annað en reikna hækkunina í
áskriftarverðið og muna að senda
reikninginn um næstu mánaða-
mót. Áhrif á framleiðsluiðnað fyr-
ir innlendan markað eru mjög
misjöfn en eitt er þó sameiginlegt
að ekki hækkar innflutt efni til
framleiðslunnar á meðan gengi er
óbreytt. Sama gildir um stóriðju
eins og álverksmiðjuna, því
þeirra aðal hráefni hækkar ekki
um krónu, þrátt f.yrir kaupbreyt-
ingu hér.
Allt öðru máli gengir um fisk-
vinnsluna vegna þess að sjómenn
telja sig eiga rétt á svipaðri hækk-
un á sínum tekjum eins og aðrir.
Þegar ekki er til að dreifa aukn-
um aflabrögðum þá þýðir þetta í
raun svipaða prósentuhækkun á
fiskverð eins og launþegar hafa
fengið á sína taxta.
í raun eru vinnulaun við vinnsl-
una að jafnaði 25% eða einn
fjórði hluti tekna vinnslustöðv-
anna, en hráefnió eða fiskurinn
rúm 50% eða rúmlega helmingur
söluandvirðis. Þetta þýðir að ef
samið er um kauphækkanir sem
nema eitt þúsund milljónum fyrir
vinnsluna, þá kostar það aukin
útgjöld þremur þúsundum millj-
óna, vegna þess að fiskverðið þarf
að hækka um tvö þúsund millj-
ónir.
En hafa þá ekki orðið svo mikl-
ar hækkanir á fiskafurðum á er-
lendum mörkuðum, að fiskvinnsl-
an geti staðið undir þessu? Því
miður þá fer því vfðsfjarri, þrátt
fyrir óvenju miklar verðha>kkan-
ir á s.l. ári og það sem af er þessu
ári. í fyrsta lagi þá voru ailar
hækkanir fram að áramótum þeg-
ar uppétnar í kostnaðar- og fisk-
verðshækkun hér innanlands,
þannig að teflt var á tæpasta vað
um afkomu á þessu ári í von um