Morgunblaðið - 16.07.1977, Page 14
14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 16. JULÍ 1977
hf. Árvakur. Reykjavfk.
Haraldur Sveinsson.
Matthfas Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson
Aðalstræti 6. stmi 10100.
Aðalstræti 6. sími 22480.
Útgefandi
Framkvæmdastjórí
Ritstjórar
Ritstjórna rfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 1300.00 kr. á mánuði innanlands.
j lausasölu 70.00 kr. eintakið.
Hinn svonefndi evrópu-
kommúnismi hefur mjög
verið til umræðu að undan-
förnu, en með evrópukommún-
isma er átt við yfirlýsta stefnu
kommúnistaflokka, t.d. I Frakk-
landi, á Ítalíu og Spáni, um að
þeir séu reiðubúnir til þess að
hlita leikreglum lýðræðisins,
berjast til valda í skjóli þeirra
og virða þær, verði þeir felldir i
kosningum. En orð eru eitt og
sá hugur sem að baki býr ann-
að og enginn veit hvernig
evrópukommúnismi mundi
reynast. ef þessir kommúnista-
flokkar fengju tækifæri til þess
að framfylgja stefnu sinni, ann-
að hvort sem meirihlutaflokkar
í einhverju þessara þriggja
nefndu ríkja eða sem aðilar a9
ríkisstjórn með öðrum flokkum.
Á Vesturlöndum greinir menn á
um hvað mikið sé að marka
fagrar yfirlýsingar kommúnista-
leiðtoganna og hvort unnt sé
að sýna þeim það traust að
taka þá á orðinu.
Sterkasti og áhrifamesti tals-
maður þeirra, sem halda því
fram, að Vestur-Evrópu standi
mikil ógn af hinum svonefnda
evrópukommúnisma er tvi-
mælalaust Henry Kissinger,
fyrrverandi utanríkisráðherra
Bandaríkjanna. Fyrir nokkru
flutti hann stórmerka ræðu um
þessi mál, sem Morgunblaðið
birti í gær og i fyrradag og eru
röksemdir Kissingers óneitan-
lega mjög þungar á metaskál-
um, þegar menn taka afstöðu
til evrópukommúnismans.
Kissinger fjallar um það i
þessari ræðu, hvort kommún-
istaflokkarnir í Vestur-Evrópu
hafi raunverulega breytzt og
segir m a.: „Allir þeir sem
fylgjast náið með gangi mála
verða einnig að viðurkenna
það, að kommúnistaflokkar í
Vestur-Evrópu hafa vissulega
boðið Sovétrikjunum byrginn á
sumum sviðum og staðið á
eigin fótum. En dæmið gengur
ekki alveg upp með þessu
móti. Franski kommúnista-
flokkurinn er frá fornu fari
mesti harðlínuflokkurinn í Vest-
ur-Evrópu. Á flokksþingi hans í
febrúar 1976 samþykktu allir
fulltrúarnir, 1700 að tölu, að
hafna hugmyndum Sovét-
manna um alræði öreiganna.
Maður þarf ekki að vera mjög
naskur til að átta sig’á, að hér
liggur fiskur undir steini.
Hvernig gat þvi vikið við, að
allir fulltrúarnir söðluðu svo
rækilega um eða höfðu þeir
ekki allir sem einn samþykkt
þetta sama alræði öreiganna á
fyrri flokksþingum. Hvers
vegna vildi ekki einn einasti
fulltrúi standa við fyrri sann-
færingu sína?"
Kissinger segir ennfremur:
„Ég á bágt með að trúa því, að
kommúnistaflokkarnir, sem
áratugum saman hafa nýtt
sósíaldemókrata og litið á þá
sem sína verstu fjendur,
einkum í kommúnistarikjunum,
séu skyndilega orðnir
sósialdemókrataflokkar. Hvort
sem þeir eru háðir Moskvu eða
ekki, stendur það óhaggað, að
þeir boða ákveðna heimspeki,
sem bæði í eðli sínu og í túlkun
þeirra stendur utan við
borgaralegan ramma vestræns
stjórnarfars. Þeir byggja á öðr-
um hugmyndum og orðfar
þeirra er mjög villandi. Á ráð-
stefnu kommúnistaflokka í
Austur-Berlin i júní 1976 lýstu
Enrico Berlinguer og George
Marchais yfir ósk um sjálfs-
ákvörðunarrétt þjóða og fjöl-
flokkakerfi í stjórnmálum. En
eru þessar yfirlýsingar nokkuð
annað en orðin tóm? Þegar öllu
er á botninn hvolft þá hefur
Marchais talið Búlgariu, Pól-
land og Þýzka alþýðulýðveldið
á meðal rikja sem hafa fjöl-
flokkakerfi. Það er ekki lengra
síðan en 5 ár að franskir
kommúnistar héldu fast við þá
skoðun, að ekki væri um nokk-
urt afturhvarf að ræða frá sósí-
alisma til kapitalisma."
í ræðu sinni dregur Kissinger
einnig i efa, að mikið mark sé
takandi á yfirlýsingum þessara
þriggja kommúnistaleiðtoga
um stuðning þeirra við Atlants-
hafsbandalagið og segir: „í
febrúar 1976 lýsti Berlinguer,
leiðtogi italska kommúnista-
flokksins, því yfir við blaða-
mann frá London Times „að
friðarstefna Sovétríkjanna væri
í þágu mannkynsins i heild".
Málgagn ítalska kommúnista-
flokksins jós formælingum yfir
NATO á síðasta ári og sagði, að
það væri „eitt helzta tæki
Bandaríkjamanna til að hafa
hönd í bagga með stjórnmálum
Sporin hræða
og efnahagsmálum i landi okk-
ar og í V-Evrópu". Málsmetandi
aðili i miðstjórn italska komm-
únistaflokksins var nýlega
spurður i viðtali við útvarp
frjálsrar Evrópu: „Ef kommún-
istaflokkarnir í Frakklandi og
Ítalíu væru við völd hvaða af-
stöðu mynduð þið taka, ef al-
varleg alþjóðleg átök yrðu á
milli Sovétríkjanna og Vestur-
veldanna?" Svar hans var á
þessa lund: „Við myndum að
sjálfsögðu taka málstað Sovét-
ríkjanna."
Þannig dregur Henry Kiss-
inger í efa staðhæfingar komm-
únistaflokkanna í Vestur-
Evrópu um, að hið innra eðli
þeirra hafi breytzt og færir rök
að því, að ekki sé takandi mark
á fullyrðingum um, að breyting
hafi orðið á utnaríkisstefnu
þessara kommúnistaflokka, af-
stöðunni til Sovétrikjanna og til
Atlantshafsbandalagsins.
Þessi aðvörunarorð
Kissingers mættu verða
Evrópubúum umhugsunarefni.
Það er vissulega meira en lítið
undarlegt, hvílík hugarfars-
breyting hefur orðið með skjót-
um hætti á örfáum misserum
hjá kommúnistaflokkunum i
Frakklandi og á Ítalíu. Enn sem
komið er hafa þessir flokkar
ekkert fram að færa til þess að
sýna að þeim megi treysta
nema orðin tóm. Þess vegna er
full ástæða til að fara að öllu
með gát, fylgjast með umræð-
um og framvindu mála en um-
fram allt gleypa ekki hrátt og
ómelt það, sem að okkur er rétt
úr þeirri átt. Reynsla þeirra
þjóða, sem hafa látið glepjast
af faguryrðum kommúnista er
svo hörmuleg að sporin hræða.
krötum afli þeim aukins fylgis
og tryggi þeim aðild að sam-
steypustjórn. Spænskir komm-
únistar fengu aðeins 19 þing-
menn af 350 og eiga miklu
lengra i land en hinir flokkarn-
ir og verða þar af leiðandi að
leggja miklu meira af mörkum
til að fá lýðræðissinnaða kjós-
endur til þess að sætta sig við
þá.
En það er sameiginlegt með
stefnumarkmiðum og baráttu-
í varnarstöðu gagnvart pólitísk-
um andstæðingum i löndum
sínum. Þeim mundi nánast
vegna betur, ef þeir slitu alger-
lega sambandinu við Moskvu,
þótt það mundi vafalaust valda
þeim ýmsum öðrum vandamál-
um.
Kremlverjar gætu til dæmis
reynt, eins og þeir hafa áður
reynt, að styðja myndun flokks-
brota stuðningsmanna sinna í
þessum flokkum og þannig
Rússar og
evrópukommúnismi
Brezhnev: hleypir hann af fyrsta stóra skotinu?
Arás Kremlverja á spænska
kommúnista beinist raunveru-
lega líka gegn kommúnista-
flokkum Frakklands og Italíu,
því Rússar óttast að þessir þrír
flokkar geti í sameiningu grafið
verulega undan áhrifum þeirra
í heiminum. Kremlverjar þora
ekki að ráðast beinlínis á
franska flokkinn og þann
ítalska, því svör þeirra gætu
hæglega fært gagnkvæm fúk-
yrði á sama stig og orðaskakið
mikla, sem einkenndi deilur
Kinverja og Rússa. Þess vegna
biðu Rússar með greinilegri
óþreyju eftir því aó spænsku
kosníngunum lyki, svo þeir
gætu komið höggi á Santiago
Carrillo, aðalritara spænska
kommúnistaflokksins. Þeir
vissu að árás þeirra yrði lesin
með athygli í París og Róm.
Arás Moskvu-blaðsins Nýir
tímar á nýja bók hans,
„Evrópukommúnismi og ríkið“,
hefur vakið athygli alls heims-
ins á kosningabæklingi, sem
var skrifaður í miklum flýti. En
hann er mjög læsilegur og vel
má vera að Kremlverjar hafi
gert hann að alþjóðlegri met-
sölubók á sama hátt og þeir
hafa gert nokkur rit fyrri and-
ófsmanna að metsölubókum
með árásum á þau.
1 Nýjum tímum er forðazt að
ræða mikilvægasta málið, sem
Carrillo vekur máls á, þau
markmið sem vestur-evrópskir
kommúnistar skuli stefna að,
og þær aðferðir, sem þeir skuli
beita, því það gæti orðið til þess
að deilan yrði óleysanleg.
Skoðanaskipti um þetta efni,
segir blaðið, væru mjög áhuga-
verð, „en við förum ekki út i þá
sálma í þessari grein“, þvi það
er „mál út af fyrir sig.“
Raunar er það alveg óað-
skiljanlegt þeim málum, sem
greinin fjallar um, eins og af-
stöðu flokka evrópukommún-
ista til Sovétríkjanna og utan-
rfkisstefnu þeirra. Vissulega er
munur á þeim leiðum, sem
kommúnistaflokkar Frakk-
lands, Italíu og Spánar fara, og
á þeim atriðum, sem þeir leggja
áherzlu á. Franski flokkurinn
gerir sér vonir um að sigra í
næstu þingkosningum ásamt
sósialistum og að mynda sam-
steypustjórn. Italski flokkurinn
vonar, að jákvæð samvinna
þeirra með kristilegum demó-
aðferðum allra flokkanna, að
þeir verða að ávinna sér traust
miklu fjölmennari hópa kjós-
enda, og það geta þeir þvi
aðeins gert að þeir losi sig við
það yfirbragð einræðisseggja,
sem þeir hafa fengið vegna
tengsla sinna við stalínisma og
það illa orð, sem þeir hafa feng-
ió á sig vegna þess, að þeir hafa
verið settir i samband við
frelsisbælinguna og kúgun and-
ófsmanna í valdatið Brezhnevs.
Að tengja þá við þetta er þeim
jafnskaðlegt og það er ósann-
gjarnt, því evrópukommúnistar
hafa náð töluverðum árangri
með mótmælum gegn ýmsum
fólskuverkum sovézku leynilög-
reglunnar og tilraunum til að fá
Kremlverja til þess að aftur-
kalla skipanir, sem lögreglan
hefur framfylgt.
En bæling mannréttinda í
sovétríkjunum viðgengst í svo
stórum stíl, að evrópukommún-
istar fá sáralitlu áorkað með
mótmælum sinum, og hvenær
sem þessi mál komast í fréttirn-
ar komast evrópukommúnistar
valdið svo mikilli innbyrðis
sundrungu, að það gæti rýrt
kosningamöguleika þeirra
verulega. Raunar grunar ýmsa
evrópukommúnista, að áhrifa-
mikil öfl í Kreml mundu fagna
upplausn vestrænu
kommúnistahreyfingarinnar.
Að öðrum kosti gæti hún risið
sem samstætt afl er gæti þrýst á
Moskvustjórnina að framfylgja
innanlandsumbótum, sem væru
meira i samræmi við evrópska
lýðræðishefð er evrópukomm-
únistar gera tilkall til.
Hvort sem ítalskir, franskir
og spænskir kommúnistar
verða aðilar að samsteypu-
stjórnum á næstunni eða ekki
er ljóst, að þeim mun reynast
sifellt auðveldara að koma fram
sem eitt sameiginlegt afl og
hafa áhrif á stefnu ríkisstjórna
sinna. Það eru þessar horfur,
sem eru aðalahyggjuefni dr.
Kissingers, er stöðugt sendir
frá sér alvarlegar viðvaranir,
þótt hann sé hættur störfum,
um þau áhrif, sem þetta gæti
haft á stöðu Bandaríkjanna í
EFTIR VICTOR ZORZA
Evrópu. Þetta veldur jafnmikl-
um áhyggjum i Kreml, þar sem
menn eru uggandi um, að
evrópukommúnistar muni
knýja á um innanlandsumbæt-
ur og óttast einnig í vaxandi
mæli utanrikisstefnu evrópu-
kommúnista, sem þeir eru
hræddir um að gæti stefnt í
andsovézka átt.
Þannig er haft eftir Carrillo i
Nýjum-tímum að hann voni að
evrópukommúnisminn geti
stuðlað að þvi að Evrópa sam-
einist og geti gegnt sjálfstæðu
hlutverki milli austurs og vest-
urs og blaðið flýtir sér að
stimpla þetta hugmynd
Carrillos um „afl aðallega
fjandsamlegt sósíalistalönd-
um.“ Sagt er, að Carrillo vilji að
Vestur-Evrópa verði bæði óháð
Sovétríkjunum og Bandaríkj-
unum og blaðið dregur þá
ályktun, sem er áreiðanlega
rétt, að hann vilji rjúfa skipu-
lagstengsl evrópskra kommún-
ista við Kreml.
I Moskvu er óljós áskorun
hans um evrópskt varnarbanda-
lag skoðuð sem stuðningur við
„þá heimsvaldastefnu að vopna
Vestur-Evrópu gegn heims-
sósíalisma, stefnu bandalags
afturhalds Evrópu og
Ameriku." Þetta eru stór orð,
sem eru notuð gegn leiðtoga
,,bróðurlegs“ kommúnista-
flokks, einkum vegna þess, að
með þeim er greinilega átt við
italska flokkinn, sem er hlynnt-
ur áframhaldandi aðild Italíu
að NATO. Á það er minnt í
Nýjum tímum, að Carrillo er
lika hlynntur inngöngu Spánar
í NATO, „það mikla árásar-
bandalag, sem þjónar þvi aðal-
markmiði að undirbúa strið
gegn Sovétríkjunum.“
En ef fljótlega dregur til
styrjaldar, er sennilegra að það
verði orðastríð milli Moskvu og
evrópukommúnista. Leyni-
skyttur hafa verið iðnar nokkur
síðustu ár, en nú getur verið að
við verðum vitni að fyrsta fall-
byssuskotinu í nýrri áróðurs-
skothríð frá Kreml.