Tíminn - 05.06.1965, Blaðsíða 6

LAUGARDAGUR 5. jóní 1965
TIMINN
Gísli Kristjánsson:
Kornhlöður
Heill ættliður íslendinga hef-
ur nú í fyrsta sinni séð þann,
sem Hann«f Slafstein kvað um
er hann orti:
„Hvort hefur þú vin okkar
hafísinn séð,
er ‘ann hraðar að landinu fðr?“
Það er sannast mála, að
þessi nafngjafi landsins — ís-
lands — hefur um áratugi hald
ið sig svo fjarri, að ýmsir voru
farnir að álykta að hann gerði
engum usla framar.
En sú þjóð, sem byggir þetta
land, verður að vita og muna
á hvaða breiddarstigi hún býr
og þá jafnframt að hafíss getur
verið von hvenær sem er og
hyggilegast er að vera aldrei
varbúinn komu hans. Birgðar-
stöðvar verða að rísa.
Hvað er það þótt hafís hindri
samgöngur við vissa hluta
landsins fáeinar vikur, hjá
hinu, að hann hefti siglingar
mánuðum saman?
Þannig má spyrja og er ólíku
saman að jafna um atburði þá,
sem hafís gengins vetrar skóp
samanborið við það, er gerzt
hefur fyrr á árum, þegar haf-
þök lágu við land hálf ár í
senn og ár eftir ár. Hvað sem
liðinni tíð líður þá er vert að
gefa nútímanum og framtíð-
inni gaum. Við búum á allt
annan hátt nú en fyrr, og þótt
hafís ylli harðindum fyrr, en
við lifum á timum tækninnar
og getum þess vegna betur
bjargazt en gengnar kynslóðir,
þá er hitt víst, að með nú-
tíma lífnaðarháttum og bú-
stangsfyrirkomulagi, vegnar
okkur ekki vel á íshættusvæð-
um nema við séum viðbúnir
komu hans og dvöl við landið
norðan- og austanvert.
Það stóð tæpt að þessu sinni
með birgðir kraftfóðurs, já,
meira að segja með birgðir ann
arra lífsnauðsynja einnig, á
vissum stöðum, og hætt er við
að þröngt hefði orðið fyrir dyr-
um sumstaðar þar sem hafís lok
aði höfnum, ef flutningar á
landi hefðu einnig verið teppt-
ir, en að þessu sinni var það
óvíða og það var vel.
En við verðum að vinna að
því að vera viðbúnir næst þeg-
ar hafís leggst að landi, eða
að minnsta kosti næst-næst, ef
tryggja skal tilveru búenda —
og einnig annarra — sem hafa
búsetu og atvinnu á þeim slóð-
um, sem hafís og vetrarríki
getur lokað leiðum til lands og
sjévar. Og hvað skal þar til
ráða?
Birgðastöðvar.
Um langa tíð hafa bændur
rætt um hey og harðindi, ásetn
ing og öryggi í fóðurmálum, og
er það að vonum, því að hætta
á heyleysi og harðindum er
jafngömui byggð landsins, en
við skulum segja að horfellir
sé úr sögunni.
Tillögur um fóðurtryggingar,
um birgðastöðvar og aðrar ráð
stafanir, hafa verið uppi á ýms-
um tímum, einkum þegar harðn
að hefur á dalnum i snjóavetr-
um og vorkuldum, en verst er
þó þegar ísar loka leiðum, ekki
sízt nú, þegar notkun kjarn-
fóðurs er svo mikil sem raun
er á, og kjarnfóður verður allt-
af notað í verulegum mæli, þess
er þörf til þess að hver skepna
í búi bóndans gefi þær afurð-
ir, sem hún hefur arfgenga
hæfni til. Þegar samgöngur
teppast eru það alltaf vissir
mánuðir, sem um ræðir, og þá
gildir að safna birgðum og eiga
þær þegar hættumánuðirnir
ganga í garð, einkum á Norð-
urlandi og Austurlandi. Við
höfum að þessu sinni séð hvað
það þýddi, að áburður var ekki
á höfnum þar sem hafís lokaði
um margar vikur, og er koma
tilbúins áburðar þó ekki eins
tímabundin eins og útvegun
kjarnfóðurs getur verið þegar
í hart fer.
Til þess að steyta ekki á
skeri fóðurskorts er ekki til
annað úrræði en að eiga birgð-
ir sem hrökkva, hversu sem
viðrar og hverjar sem sam-
göngutruf lanirnar kunna að
vera.
Fyrrum var talað um forða-
búr — heyforðabúr — og þau
geta verið góð og blessuð, en
bezt eru þau heima á hverju
heimili, sem góðir stubbar af
grænni töðu í hlöðum og vot-
hey i turnum eðá gryfjum. En
það er ekki nóg. Nútíminn
krefst einnig kjarnfóðurs og
verulegt magn þess verður að
sækja i.til , apnan;a ianda, eðli-
l,ega hlj'fttuiftBÍfið .gerpidþað,|
þó rækta korn sjálfar í veru-
legum mæli. Og eins og allar
þjóðir geyma kornbirgðir sín-
ar — bæði til manneldis og
fóðurs — í til þess gerðum
hlöðum, svo er okkur bæði
þörf og nauðsyn, að reisa korn-
hlöður á vissum stöðum. Það
er tímabært atriði, sem ekki
má dragast. Það er nauðsyn,
sem vinna þarf að hið bráð-
asta.
Kornhiöðurnar.
Hvar sem við ferðumst með-
al annarra þjóða blasa við —
bæði á hafnarstöðvum og um
sveitir — samvaxnir sívalning-
Svona hlöður þurfum við að fá sem fyrst.
ar, sem gnæfa yfir umhverfið,
einkum í sveitunum. Þetta eru
kornhlöðurnar og við vissar
þeirra eru mylnur starfandi til
þess að mala kornið til mann-
eldis eða fóðurs, eða hvort
tveggja. Þetta er eitt af fyrir-
bærum nútímans, sem telst til
hinna sjálfsögðu hluta. Með vél
rænum búnaði er unnið og
mannshöndin þarf hvergi að
snerta á öðru en stillingum,
styðja á takka o. s. frv., sjálf-
virkni er í þessum efnum eins
og annars staðar' og engum

kemur til hugar að láta önnur
viðhorf ráða. Skipin sigla milli
landa með laust korn í lest-
um. Það er sogað úr lestun-
um og því blásið í kornhlöð-
umar.
Milli turnanna er það fært
með vélbúnaði og á vélrænan
hátt er það fært til mylnunn-
ar, vélaorka knýr þær og flyt-
ur mjölið á viðeigandi staði,
til manneldis eða til fóðurs að-
greint í fóðurblöndunarstöð
það, sem hafa skal til fóðurs,
og þá gjarnan sem fóðurblanda
• 1 /
#
Myndin er „aS vesfan" en slíkar kornhlöður rísa nú um öll lönd og við þær eru einatt myllur.
flutt í sérstökum tankbílum
heim til bændanna og þar blás-
ið upp í trektmyndaða síló
heimilisins, sem smátt og smátt
er tæmd frá trektarbotni, þar
sem renniloka er hreyfð þegar
fóðrið á að falla í fóðurvagn-
inn.
Nútíminn krefst nýrra athafna.
Aldarfjórðungur er nú lið-
inn síðan ég stóð í hlutverki
við athafnir þar sem meðferð
kornvöru fór fram á nefndan
hátt. Það var þá brot af náms-
efni mínu. Síðan hef ég horft
til þessara athafna sem nauð-
synlegs framtaks hér á íslandi.
og þegar ég fyrir 17 árum
keypti, úti í Svíþjóð, skriðmót
þau, sem notuð hafa verið til
þess að steypa í votheysturna
og vatnstuma að undanförnu,
var það markmiðið að þau
mætti einnig nota til að steypa
í utanförum mínum hef ég
hvað eftir annað kynnt mér
framfarir, er orðið hafa á svið-
um kornflutninga og kornverzl
unar í grannlöndunum. í kring
um 1950 vann ég þessu ræki-
legast og komst þá að raun
um nokkrar staðreyndir, fjár-
hagslegs eðlis, sem ættu að
geta verið okkur jafn raunhæf-
ar og öðrum. Þá kostaði t. d.
12 sinnum meira að skipa
hverri lest af korni í sekkjum
en lausu korni úr sílóskipi. Nið
urstöður af mótun nútímafyrir-
komulags á þessu sviði, við
hæfi íslendinga, virtist þá vera
að þegar inn yrðu fluttar yfir
20 þúsund lestir fóðurkorns.
auk brauðskorns mundi
viðeigandi að flytja í
sílóskipum og eiga kornhlöður
Þá var neyzlan aðeins 12.000
lestir af fóðurkorni. Nú er tími
Framhald á bls 11
J