Morgunblaðið - 18.01.1981, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. JANÚAR 1981
pttfp Útgefandi tstMðfrifr hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskriftargjald 70 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 4 kr.
eintakiö.
Áhrifamenn í orkuiðnaði
benda nú á, að „næsti vetur
hefði orðið svartnætti", ef
áform Hjörleifs Guttorms-
sonar frá 1978 hefðu náð
fram að ganga. Fátt þykir
mæla með því, að ráðherr-
ann telji sig enn hafa fengið
„grundvöll að tillögugerð
um skipan raforkumála",
svo að notað sé stofnanamál
ráðherrans sjálfs. Nú sér
fyrir endann á framkvæmd-
um við Hrauneyjafoss. Upp-
haf þeirrar virkjunar má
rekja til ákvarðana við-
reisnarstjórnarinnar undir
Fjármagnið og Reykjavík
Hjörleifur Guttormsson |
settist í stól iðnaðar-
ráðherra 1. september og
tók þá til við að framkvæma
„atvinnustefnu" Alþýðu-
bandalagsins. Hinn 16.
september 1978 ritaði hann
Landsvirkjun bréf og mælt-
ist til þess, að frestað yrði
framkvæmdum við Hraun-
eyjafossvirkjun. í viðtali við
Morgunblaðið 13. október
1978 sagði Hjörleifur, að
hann teldi mögulegt „að
hnika allverulega til með
framkvæmdir við Hraun-
eyjafossvirkjun og draga úr
fyrirhuguðum fram-
kvæmdahraða". Ráðherr-
ann sagði frestunina nauð-
synlega til að skapa grund-
völl að tillögugerð um skip-
an raforkumála!
Stjórn Landsvirkjunar
hafði sem betur fer vit fyrir
ráðherranum og fékk hann
ofan af frestunaráformun-
um. Næsta haust tekur
fyrsta vél Hrauneyjafoss-
virkjunar til starfa, ef allt
gengur að óskum. Með
henni verður bætt úr orku-
skorti, sem þegar veldur
þjóðarbúinu milljarða tjóni
vegna minnkandi fram-
leiðslu stóriðjufyrirtækja
og reksturs á dísilrafstöðv-
um til að anna eftirspurn
almennings. Landsvirkjun
vakti athygli ráðherrans á
þessari hættu strax haustið
1978, vatnsskortur síðan
hefur síður en svo dregið úr
vandanum.
Reynslan sýnir, að ráð-
herrann hafði gjörsamlega
rangt fyrir sér í þessu
fyrsta baráttumáli sínu.
forystu Jóhanns Hafsteins
á árinu 1971. Enginn veit,
hvert verður næsta stórátak
í virkjunarmálum og allra
síst Hjörleifur Guttorms-
son. Síðan hann ritaði bréf-
ið fræga 16. september 1978
hefur hann að mestu látið
við það sitja að skrifa skip-
unarbréf til alls konar
nefnda og starfshópa, en
ráðherrann hefur nú víggirt
sig með 43 nefndum.
Aðför ráðherrans að ál-
verinu í Straumsvík hófst í
desember síðastliðnum með
yfirlýsingu hans, um að
lokun fyrirtækisins væri
besti virkjunarkostur ís-
lendinga. Vonandi verða
lyktir þess máls þær sömu
og árásarinnar á Hraun-
eyjafossvirkjun — að aðrir
hafi vit fyrir ráðherranum!
Svartnætti
iðnaðarráðherra
Morgunblaðið fagnar
því, að í morgunpósti
Ríkisútvarpsins skuli hafa
verið tekinn upp þráðurinn
að nýju í öldrunarmálunum
og rifjuð upp þau megin-
sjónarmið, sem fram komu
hér í blaðinu um þann
geigvænlega vanda í nóvem-
ber síðastliðnum.
Það vefst ekki fyrir nein-
um, að leiði umræður um
þetta mál til úrbóta þá eru
þær kostnaðarsamar. Að
mati Skúla Johnsens, borg-
arlæknis í Reykjavík, þarf
300 til 350 rúm á sjúkra-
stofnunum til að fullnægja
þörf fyrir langlegu og
hjúkrun aldraðra í borg-
inni. Til þess að þessi að-
staða skapist þarf mikla
fjármuni. Borgarlæknir
hélt því fram í viðtali við
Morgunblaðið 4. nóvember
síðastliðinn, að í stað þess
að til Reykjavíkur renni
39% af fjármagni til bygg-
ingar sjúkrastofnana þyrfti
hlutfallið að vera 55—60%
og tók hann þá mið af
hlutverki sjúkrahúsa í höf-
uðborginni fyrir alla lands-
menn. Einnig minnti hann á
þá viðurkenndu staðreynd,
að á síðustu átta árum
hefur íbúum í Reykjavík
yfir áttrætt fjölgað um 50%
á sama tíma og íbúatala
höfuðborgarinnar hefur
staðið í stað.
Samkvæmt lögum á ríkis-
sjóður að standa undir 85%
byggingarkostnaðar við
sjúkrastofnanir. Fjármála-
ráðherra Ragnar Arnalds
hælist nú um af góðri stöðu
ríkissjóðs undir sinni stjórn
og heilbrigðis- og trygg-
ingaráðherra Svavar Gests-
son segir ísland einstakt að
því leyti, að hér ráði þeir
menn ríkjum, sem vilji efla
félagslega þjónustu. Hafa
þessir háu herrar leitt hug-
ann að því, að í byrjun
nóvember skuldaði ríkis-
sjóður Reykjavíkurborg 1
milljarð króna vegna fram-
kvæmda í sjúkrahússmál-
um og sú tala hefur alls
ekki lækkað síðan? Að til-
lögu heilbrigðisráðherra
skiptir fjárveitingavaldið
framlögum úr ríkissjóði á
milli einstakra sjúkrahúss-
framkvæmda. Greinilegt er,
að öldrunarmálin hafa eng-
an forgang við þá skiptingu
nú í ár fremur en áður.
Rúmar 600 milljónir
gkróna af 5200 milljóna
gkróna fjárveitingu 1981
renna til B-álmu Borgar-
spítalans í Reykjavík, sem á
að vera hjúkrunar- og lang-
legudeild. Betur má ef duga
skal, því vandinn verður
ekki leystur með þeirri
byggingu einni.
| Reykjavíkurbréf
Laugardagur 17. janúar >••••••♦♦♦♦«*
Ad vera sjálfum
sér samkvæmur
Guðmundur J. Guðmundsson,
formaður VMSÍ, alþingismaður og
Stykkishólmsfari, fjallar um
kjaradóm í eigin launamáli og
samþingmanna í Þjóðviljanum 8.
janúar sl. Þar segir hann orðrétt:
„Allt ætlaði sundur að ganga í
húsakynnum sáttasemjara ríkis-
ins ef almennt . verkafólk færi
fram á nokkurra vikna afturvirkni
við gerð kjarasamninga, en al-
þingismenn fengu tildæmdar stór-
felldar kauphækkanir rúmlega
hálft ár aftur í tímann ... Kjara-
dómur myndi aldrei sýna Dags-
brúnarmönnum slíka tillitssemi."
Hér gefur Guðmundur til kynna
að kjaradómur hafi ákveðið aft-
urvirkni kauphækkunar hans og
samþingmanna og þykist heldur
betur móðgaður fyrir hönd Dags-
brúnarmanna. Hinsvegar þegir
hann kyrfilega yfir því að hann,
allir aðrir þingmenn Alþýðu-
bandalags og raunar mikill meiri-
hluti þingmanna ákvað (en ekki
kjaradómur) frá hvaða tíma úr-
skurður þessi skyldi gilda.
í 12. grein laga um þingfarar-
kaup alþingismanna, sem þing-
menn Alþýðubandalags sam-
þykktu, stendur: „Kjaradómur
skal ákveða þingfararkaup, sam-
kvæmt 1. grein, húsnæðis- og
dvalarkostnað, samkvæmt 2.
grein, og ferðakostnað, samkvæmt
3. grein."
I ákvæðum til bráðabirgða í
þessum nýju lögum segir orðrétt:
„Þegar eftir gildistöku laga þess-
ara skal Kjaradómur taka til
ákvörðunar þau atriði, sem hon-
um ber að úrskurða um sam-
kvæmt lögum þessum, og gilda
þær ákvarðanir frá 1. mai 1980
til 30. september 1981.“
Þetta ákvæði samþykktu allir
þingmenn Alþýðubandalagsins,
einnig Guðmundur J., þó hann
þykist eftir á móðgaður fyrir hönd
Dagsbrúnarmanna vegna aftur-
virkni þeirrar, sem ákvæðið felur
í sér, og kenni Kjaradómi rang-
lega um, annaðhvort af vanþekk-
ingu eða einhverju þaðan af verra.
I fyrri tilvitnun í orð Guðmund-
ar J. þar sem segir „Kjaradómur
myndi aldrei sýna Dagsbrúnar-
mönnum slíka tillitssemi" ætti
því, eða mætti því standa: „Þing-
flokkur Alþýðubandalagsins, og
undirritaður, myndu aldrei sýna
Dagsbrúnarmönnum slíka tillits-
semi.“ Engin lög vóru heldur sett
af ríkisstjórn Alþýðubandalagsins
um „afturvirkni" kauphækkana
hjá Dagsbrúnarmönnum. í þeirra
tilfelli setti ríkisstjórnin bráða-
birgðalög á þennan „samráðsað-
ila“ að Olafslögum — um skerð-
ingu verðbóta á laun, 1. mars nk.,
sem nemur 7%, ofan á 2% skerð-
ingu samkvæmt Ólafslögum, sam-
tals 9%. Það var „tillitssemin"
sem hæfði Dagsbrúnarmönnum að
dómi ríkisstjórnar þeirrar, sem á
líf sitt í stuðningi Guðmundar J.
Guðmundssonar, hvort heldur
sem sá stuðningur kemur fram í
smáferð til Stykkishólms eða
handauppréttingu á Alþingi.
Tvö andlit
sósíalista
í 11 ár viðreisnarstjórnar,
1959—1971, var verðbólga vel inn-
an við 10% að meðaltalí á ári,
enda Alþýðubandaiag utan ríkis-
stjórnar. Vinstri stjórnin 1971 —
73, hvar Alþýðubandalagið kom til
skjalanna, skilaði þjóðarbúinu í
54% verðbólgu er hún hrökklaðist
frá völdum vegna innra ósam-
komulags, ári áður en kjörtímabili
lauk. Þá tók við völdum ríkis-
stjórn Geirs Hallgrímssonar, sam-
stjórn Sjálfstæðis- og Framsókn-
arflokks. Þeirri ríkisstjórn tókst
að ná verðbólguvexti niður: úr
54% (miðað við heilt ár) í 26% á
miðju ári 1977. Ef sú efnahags-
stefna, sem þá réði ferð, hefði náð
fram að ganga áframhaldandi,
byggjum við í dag við sambæri-
lega verðlagsþróun og nú er í
helztu nágranna- og viðskipta-
löndum okkar, með tilheyrandi
jafnvægi og stöðugleika í efna-
hags- og atvinnulífi.
Síðla 1977 vóru knúðir fram
kjarasamningar, sem ekki tóku
mið af efnahagsstaðreyndum
þjóðarbúsins, eins og þær þá
blöstu við, né markmiðum um
niðurfærslu verðbólgunnar. Þar
með var verðbólguhjólið sett á
snarsnúning á ný. Ríkisstjórnin
greip til gagnráðstafana, febrúar-
og maílaga 1978, sem m.a. fólu í
sér skerðingu verðbóta á laun (þó
ekki verðbóta á lægstu laun).
Jafnhliða vóru bætur almanna-
IryKginga hækkaðar og vörugjald
lækkað til að auðvelda láglauna-
fólki að mæta efnahagsaðgerðun-
um. Ef- þessi lög hefðu verið virt
hefði aftur náðst taumhald á
verðbólgunni með þeim árangri að
stefnt hefði í hliðstæða verðlags-
þróun hér og í nágrannaríkjum.
En því var, því miður, ekki að
heilsa.
Vinstri öflin í þjóðfélaginu, og
þá fyrst og fremst Alþýðubanda-
lagið, hófu nú einhverja þá hat-
römmustu blekkingarherferð sem
um getur í þjóðmálasögunni. Sí-
bylja slagorða gekk yfir þjóðina
dag eftir dag, viku eftir viku:
„Kaupránsstjórn", „Samningar í
gildi", „Kosningar eru kjarabar-
átta“ o.s.frv. — Æst var til
ólöglegra verkfalla, útflutnings-
bann sett á (sem stórskaðaði
söluhagsmuni þjóðarinnar á freð-
fiskmörkuðum) og ekki linnt lát-
um fyrr en vísitöluhömlur vóru
brotnar á bak aftur.
Svo kom ný vinstri stjórn og
verðbólgan hélt áfram að vaxa i
vermireit Alþýðubandalagsins
(Svavar Gestsson, flokksformað-
ur, var verðlagsmálaráðherra í
skammtímastjórninni 1978/79).
Framlenging þeirrar skammtíma-
stjórnar var svo núverandi ríkis-
stjórn. Þar fullkomnuðu kommún-
istar þá „viðleitni" sína eða hitt þó
heldur, að vera samkvæmir sjálf-
um sér, og gripu til verðbótaskerð-
ingar á laun, með bráðabirgðalög-
um, og kölluðu „slétt skipti — góð
skipti"! Á „kauprán" var ekki
minnst!! Svoddan hringlandahátt-
ur hét hér áður fyrr á kjarnyrtu
alþýðumáli að „detta ofan í kjaft-
inn á sjálfum sér“ og má til sanns
vegar færa þegar höfð er í huga sú
kokvídd sem til þarf að gleypa í
einu lagi öll stóryrðin frá tímum
ólöglegra verkfalla og útflutnings-
banns 1978. Og það hlýtur að
þurfa að taka duglega í nefið eftir
að menn hafa verið samkvæmir
sjálfum sér á svo afgerandi hátt.
Gott ef ekki þarf smátúr til
Stykkishólms að auki.
Olíuhöfn og
birgöastöö
í Helguvík
Skömmu eftir komu bandaríska
varnarliðsins til landsins 1951 var
lögð olíuleiðsla frá höfninni við
Vatnsnes (Keflavík) upp að olíu-
tönkum, sem þá vóru reistir upp af
Njarðvík, sunnan landamæra
Keflavíkur. Þetta var skyndi-
framkvæmd, sem gerð var til
bráðabirgða. Síðan eru liðin 30 ár.
Þetta löngu úrelta tankasafn er í
næsta nágrenni vatnsbóla bæði
Keflavíkur og Njarðvíkur og staf-
ar frá því mikil mengunarhætta
fyrir neyzluvatnið. Þar að auki
standa þessir gömlu olíutankar,
sem aðeins vóru reistir til bráða-
birgða, í vegi fyrir skipulagi þess-
ara þéttbýlisstaða. Auk mengun-
arhættu fyrir vatnsbólin og þeirr-
ar nauðsynjar á niðurrifi tank-
anna, sem skipulagsástæður
skapa, koma a.m.k. tvær veiga-
miklar röksemdir enn við sögu: 1.
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 18. JANÚAR 1981 2 5
Eftir Tad Szulc utanríkismálasérfræöing New York Times
Nýtt átak nauðsynlegt
í evrópskum vbrnum
París — Vilja Vestur-
Evrópubúar halda
uppi vörnum gegn
Sovétríkjunum?
I þessari spurningu felst líklega
alvarlegasti vandi i utanríkismálum,
sem ríkisstjórn Ronald Reagans
kemur til meö aö fást viö, ef litiö er
fram hjá hugsanlegri innrás Sovét-
ríkjanna í Pólland. Spurningin verö-
ur áieitnari, þegar haft er í huga, hve
áhuginn á „Evrópuhlutleysi" viröist
víöa eiga hljómgrunn. Tilhneiging til
hlutleysis hefur rutt sér til rúms á um
þaö bil einu ári innan ýmissa
NATO-ríkja og mun vafalítiö þróast
áfram, ef Bandaríkjamönnum tekst
ekki meö einhverjum ráöum aö snúa
ofan af hennl.
Undanfarnar vikur hef ég rætt
ítarlega viö ráöamenn í ýmsum
höguöborgum Vestur-Evrópu, ráö-
herra, háttsetta embættismenn,
þingleiötoga og fræöimenn. Af þeim
samtölum má ráöa, aö fyrir hendi sé
innan vébanda NATO skortur á vilja
til aö verja þennan hluta Noröurálfu
á sama tíma og Sovétríkin stórefla
hernaöarmátt sinn og ógna þar meö
öryggi Atlantshafsbandalagsríkj-
anna.
Af hálfu Bandaríkjanna er lögö
áhersla á sérstakt átak í varnar-
skyni, ef til innrásar í Pólland kæmi,
auk þess sem unniö er aö alhliöa
eflingu varna bandalagsins. Ýmsir
evrópskir áhrifamenn eru hins vegar
þeirrar skoöunar, aö heppnist Sov-
étríkjunum aö brjóta Pólland undir
sig meö hervaldi muni þaö enn ýta
undir hlutleysishneigö í Vestur-
Evrópu. Yfirþyrmandi hernaöar-
máttur Sovétmanna mundi þá hafa
enn meiri pólitísk og sálræn áhrif.
Þótt undarlegt kunni aö viröast eru
þaö Frakkar, sem de Gaulle lét
hætta þátttöku í hernaöarsamstarfi
NATO 1966 (þótt þeir taki enn þátt í
bandalaginu), sem eru helstu mál-
svarar þess, aö Vesturlönd hervæö-
ist án tillits til hættuástandslns í
Póllandi.
■k
„Viö skulum vera alveg hrein-
skilnir og spyrja sjálfa okkur hvaða
lönd í Vestur-Evrópu þaö eru, sem
vilja verja sig," sagöi einn af helstu
ráögjöfum Valery Giscard d’Estaing
Frakklandsforseta fyrir skömmu. „í
sannleika sagt eru þau sárafá."
Þessi embættismaöur og aörir
sérfræöingar í vörnum Vestur-
Evrópu bentu á það, aö ríkin á
noröurvæng NATO — Danmörk og
Noregur — væru illa sett og veik
fyrir. Þeir sögðu, aö Danir heföu í
raun skorast úr leik í varnarkerfi
NATO vegna pólitísks þrýstings
heima fyrir. Oröiö „Denmarkization"
varð til fyrir nokkru og er notaö um
þaö, þegar aöili aö NATO hættir að
vilja eða geta lagt fram fjármuni sér
sjálfum til varnar. í Noregi hefur
ríkisstjórnin sætt talsveröri gagnrýni
í eigin flokki fyrir aö hafa samiö viö
Bandaríkin um birgöastöövar fyrir
landgönguliöa á norsku landi.
6 Talsverö átök eru innan Belgíu,
Hollands og Luxemborgar — Bene-
lux-landanna — um ýmis innan-
landsmál og hafa þau neikvæö áhrif
á afstööuna til varnarmála. Belgía
og Holland hafa þó staðið viö
samþykktir innan NATO um útgjöld
til hermála. Hins vegar hafa ríkis-
stjórnir Belgíu og Hollands neitað aö
samþykkja að meöaldrægum kjarn-
orkueldflaugum veröi komiö fyrir í
löndum sínum. Frakkar tala nú í
sérstökum tón um „Scandilux" veik-
ina, sem breiöist út í Danmörku,
Noregi og Benelux-löndunum.
Stjórnmálaupplausnin í Tyrklandi
á austurvæng NATO er svo mikil, aö
vart er búist viö miklu framlagi
þaöan á átakatímum. Grikkir hafa
nýlega gengiö aftur til hernaöarsam-
vinnu innan NATO, en afstaöa þeirra
öll ræöst af samskiptum þeirra viö
Tyrki.
Þrátt fyrir gífurleg vandamál á
heimavelli, viröast ítalskir stjórn-
málamenn gefa varnarmálum tölu-
veröan gaum. Þeir sýnast ætla að
samþykkja, aö Evrópukjarnorku-
vopnum og eldflaugum vegna þeirra
veröi komiö fyrir í landi sínu. Þessi
afstaöa ítala skiptir miklu fyrir
bandalagiö í heild.
★
f desember 1979 samþykktu rík-
isstjórnir NATO-landanna, aö
bandarískum eldflaugum af Persh-
ing II gerö og stýriflaugum skyldi
valinn staöur í Vestur-Evrópu til
mótvægis viö SS-20 eldflaugar Sov-
étmanna, sem miöaö er á evrópsku
NATO-ríkin. Vestur-Þjóöverjar einir
lýstu sig fúsa til aö taka viö þessum
nýju eldflaugum en meö því skilyröi,
aö a.m.k. eitt meginlandsríki geröi
slíkt hiö sama. Ári síöar er þetta mál.
ekki komiö alveg á hreint vegna ótta
Evrópubúa viö sovéska árás. Neitun
Hollendinga var mikið áfall fyrir
bandalagiö og Bandaríkin, ítalir eru
enn meö fyrirvara og Belgar geta
ekki gert upp hug sinn.
Vestur-Þjóðverjar eru tregir til
þess enn aö láta land sitt veröa einu
bækistööina fyrir nýju eldflaugarnar.
í einkasamtölum hafa embættis-
menn í Bonn þó gefiö til kynna, aö
þýska stjórnin muni ekki skjóta sér
undan ábyrgö jafnvel þótt svo færi,
að ítölum snerist hugur. Samkvæmt
áætlunum NATO er ráögert, aö nýju
eldflaugarnar veröi tilbúnar til af-
hendingar 1983, og frá því ákvörö-
unin var tekin hefur eitt ár fariö í
umræöur um hvort tekiö skuli á móti
þeim eöa ekki.
Innan Vestur-Þýskalands hafa
orðið nokkrar umræöur, sem leiöa
hugann aö því, hvort þar séu menn
reiöubúnir til aö leggja mikiö á sig til
eigin varna. Á síöasta hausti lýsti
Helmut Schmidt kanslari því yfir, aö
Vestur-Þjóöverjar gætu ekki náö því
markmiöi, sem samþykkt hefur ver-
iö innan NATO, aö auka útgjöld til
hermála árlega um 3% umfram
veröbólgu. Vegna erfiðrar efna-
hagsstööu gætu Þjóðverjar aöeins
aukiö þessi útgjöld sín um 1,8% á
árinu 1981. Þessu var harölega
mótmælt af Bandaríkjastjórn og
síöar hækkaöi þýska stjórnin sig í
2,8%. Umræöur um framlag Þjóð-
verja til varnarmála eiga áreiöanlega
eftir aö setja svip sinn á samskipti
Schmidts og Reagans á þessu ári.
Bretar sýna mikla staöfestu innan
Atlantshafsbandalagsins. Ríkis-
stjórn Margaret Thatcers hefur á
hinn bóginn skorið opinber útgjöld
mikiö niður og óvíst er, hve lengi
hún getur haldiö hernaöarútgjöldum
óbreyttum.
Þá er rööin komin að Frökkum,
sem ásamt Bretum ráöa yfir eigin
kjarnorkuvopnum. Franskir emb-
ættismenn leggja mikla áherslu á
nauösyn þess, aö vestræn ríki
hervæöist. Þeir halda því jafnframt
fram. aö Frakkar leggi meira aö sér
en eölilegt sé miöaö við aöra, þótt
þeir taki ekki þátt í hernaöarsam-
starfi NATO. Þessu til sönnunar
benda þeir á, aö Frakkar verji 4% af
þjóöarframleiöslu sinni til varnar-
mála og aðeins Vestur-Þjóöverjar
verji hærri fjárhæö í þessu skyni.
Frakkar hafi stærsta fastaher í
Vestur-Evrópu og séu nú meö sjötta
kjarnorkukafbát sinn í smíöum.
Því til staöfestingar, aö Banda-
ríkjamenn hafi miklar áhyggjur af
þróun vamarmála innan NATO, er
nægilegt aö vitna til ræöu, sem
Harold Brown, varnarmálaráöherra í
ríkisstjórn Carters, flutti í desember
síöastliönum. Hann sagöi, aö engin
bandarísk ríkisstjórn og því síöur
bandarískur almenningur eöa þing-
menn gætu sætt sig viö þaö ástand,
þar sem einhverjar aðrar þjóöir telji
þaö hlutverk Bandaríkjamanna aö
verja þær og sjálfar þurfi þær ekkert
aö leggja af mörkum.
Þótt ekki komi til innrásar í
Pólland, bendir allt til þess, aö
mikilvægasta verkefni nýrrar ríkis-
stjórnar í Bandaríkjunum veröi aö
efla samaöila si'na í NATO til sjálfs-
varnar. Vofa „Evrópuhlutleysisins"
læöist um Vestur-Evrópu og Ronald
Reagan sér sína sæng uppreidda
Evrópumenn tóku gagnrýni Browns
illa — framundan er tími nýrra
árekstra innan Atlantshafsbanda-
lagsins.
Keflavík er mikilvæg fiskihöfn og
hættuástand hlýtur að skapast, ef
olía rennur í höfnina í einhverjum
mæli. 2. Allt eldsneyti millilanda-
flugs er flutt með bílum frá
Reykjavíkurhöfn, um mesta þétt-
býli landsins, til Keflavíkurflug-
vallar. Af þessum flutningum
stafar mikil hætta, svo augljós að
óþarfi er að eyða orðum að.
Sveitarfélög á Suðurnesjum
hafa látið kanna hvar olíuhöfn og
birgðastöð væri bezt fyrirkomið í
nágrenni Keflavíkurflugvallar. Að
vel athuguðu máli lögðu sveitar-
stjórnarmenn á Suðurnesjum til
að slík aðstaða yrði byggð í
Helguvík. Hafnarmálastofnunin
kannaði þetta mál og á árinu 1977.
Niðurstaðan varð Helguvík. Það
var loks í október 1979 að þáver-
andi utanríkisráðherra, Benedikt
Gröndal, skipaði nefnd til að ræða
þessi mál við fulltrúa Atlants-
hafsbandalagsins. Nefndin skilaði
sameiginlegum tillögum 23. maí
1980. Nú liggur fyrir að NATO er
reiðubúið til þess að byggja olíu-
höfn og birgðastöð í Helguvík á
eigin kostnað — og væntanlega
einnig í félagi við Islendinga, eftir
því sem um semst.
Þingmenn Alþýðuflokks og
Sjálfstæðisflokks úr Reykjanes-
kjördæmi hafa flutt þingsályktun-
artillögu, þess efnis, að fela utan-
ríkisráðherra að hraða svo sem
verða má byggingu olíustöðvar í
Helguvík á grundvelli þess sam-
komulags, sem undirritað var af
nefnd þeirri er utanríkisráðherra
skipaði og fulltrúum varnarliðsins
í umboði NATO í maímánuði
liðins árs. I greinargerð með þeirri
tillögu segir: „Byggingartími
þyrfti ekki að vera nema 7 ár og
hann hefði verið hægt að stytta
um eitt ár ef íslenzk stjórnvöld
hefðu lagt út, til að byrja með,
strax á þessu ári (1980), fyrir
jarðvegs- og botnrannsóknum." —
Með tillögunni vóru lögð fram
eftirfarandi gögn: Bréf til Bruna-
málastofnunar ríkisins (frá bæj-
arstjórnum í Njarðvík og Kefla-
vík), bréf til Samvinnunefndar um
skipulagsmál, umsögn Náttúru-
verndarráðs um birgðastöð í
Helguvík, umsögn Jóns Jónssonar
jarðfræðings um sama efni og
fundargerðir bæjarráða beggja
sveitarfélaganna um málið.
Vitað er að Ólafur Jóhannesson,
utanríkisráðherra, hefur fullan
skilning á sjónarmiðum Suður-
nesjamanna í þessu máli. — Hins-
vegar hefur Alþýðubandalagið ris-
ið upp á afturfæturna, eins og það
gerir gjarnan í orði þegar varnar-
liðið á í hlut og horfir þá oft fram
hjá því að hagsmunir fleiri aðila
koma einnig við sögu, ekki sízt
sveitarfélaganna á Suðurnesjum í
þessu tilfelli. Hinsvegar virðist
ráðherradómur verulega mikil-
vægari í augum forystumanna
flokksins en það að fylgja eftir á
borði oröum sínum um „ísland úr
NATO — herinn burt“, enda una
þeir sér dável í aðildarstjórn að
Atlantshafsbandalaginu! Þess-
vegna ætti ekki að þurfa nema
smáskammt af festu og einbeitni
til að knýja þetta þurftarmál fram
sem svo miklu skiptir fyrir sveit-
arfélögin á Suðurnesjum. Ekki
munu þingmenn stjórnarandstöðu
úr Reykjaneskjördæmi láta sinn
hlut eftir liggja í skutnum (sam-
anber þessa þingsályktunartil-
lögu) ef Jóhann Einvarðsson rær
nógu duglega frammí.
Fjallhátt
misrétti
Flestir lýðræðissinnar eru sam-
mála um það meginatriði að allir
þegnar þjóðfélags eigi að vera
jafnir fyrir lögum þess; standa
jafnt að vígi í samkeppni og
samhjálp þjóðfélagsins. Á þessu
er nokkur misbrestur. Hér verða
tilfærð tvö dæmi misréttis, sem
rísa fjallhá í samfélaginu.
Hið fyrra er misrétti fólks hvað
varðar eftirlaun að ævistarfsdegi
loknum. Annarsvegar eru verð-
tryggðir lífeyrissjóðir opinberra
starfsmanna sem tryggja aðilum
sínum eftirlaun í samræmi við
verðlagsþróun. Hinsvegar lífeyr-
issjóðir hins almenna vinnumark-
aðar, þ. á m. undirstöðuatvinnu-
veganna, sem standa langt að baki
hinum fyrri, hvað afkomuöryggi
aðila þeirra á efri árum varðar.
Hér er e.t.v. eitt stærsta misrétti
samfélagsins á ferð. Að sjálfsögðu
eiga aðilar verðtryggðra lífeyris-
sjóða að halda sínum réttindum,
sem þeir hafa samið um og tryggt
sér, m.a. með iðgjaldagreiðslum.
En því markmiði verður að ná að
tryggja öllum þegnum þjóðfélags-
ins aðstöðu til að eiga aðild að
verðtryggðum lífeyrissjóði, þann
veg að allir þegnar þjóðfélagsins
standi jafnt að vígi í þessu efni: að
tryggja sér viðunandi afkomuör-
yggi að ævistarfi í þágu þjóðfé-
lagsins loknu.
Guðmundur H. Garðarsson
flutti fyrir nokkrum árum frum-
varp á Alþingi, unnið í félagi við
Pétur Blöndal stærðfræðing, sem
gerir ráð fyrir nýju formi lífeyr-
issjóða, gegnumstreymiskerfi, og
tryggt getur viðunandi jöfnuð á
þessum vettvangi. Eyjólfur Kon-
ráð Jónsson og fleiri þingmenn
Sjálfstæðisflokks hafa nú endur-
flutt frumvarpið, lítið breytt, og
enn í samráði við Pétur Blöndal.
Sjálfstæðismenn hafa haft forystu
um þetta stóra réttlætismál og
vonandi líða ekki langir tímar
þangað til að þjóðin eignast þá
stjórnunarforystu er tryggi því
framgang.
íbúahlutfall einstakra kjör-
dæma hefur breytzt mjög veru-
lega frá því síðasta kjördæma-
breyting varð gerð 1959. Að sjálf-
sögðu eiga allir þegnar þjóðfélags-
ins að hafa sem jöfnust áhrif á
framvindu þjóðmála og val Al-
þingis með atkvæði sínu. Stefnt
var að því marki með kjördæma-
breytingunni 1959. Mannfjölda-
þróun í einstökum kjördæmum
síðustu tvo áratugina hefur hins
vegar skekkt þetta jafnvægi svo
mjög að ekki verður lengur við
unað. Vægi atkvæða getur verið
fjór- jafnvel fimmfalt í einu kjör-
dæmi í samanburði vð annað.
Þetta misræmi gengur ekki leng-
ur. Tafarlausrar leiðréttingar er
þörf.
Réttilega hefur verið bent á það
að strjálbýlisfólk býr við margs-
konar efnahagslegt og menningar-
legt misrétti, sem stafar af fjar-
lægð frá helztu vöruhöfnum
landsins (flutningskostnaður á
nauðsynjum sem ríkisvaldið
skattleggur ofan í kaupið), fjar-
lægð frá stjórnstöðvum þjóðfé-
lagsins, helztu menntastofnunum
(æðri skólum), menningarmið-
stöðvum (söfnum, þjóðleikhúsi),
erfiðari samgöngum o.m.fl. (svo
sem olíuhitun húsnæðis í sveitum
og þorpum). Sjálfgefið er að vinna
að leiðréttingu í þessu efni, ef til
vill um skattakerfi, en þó fyrst og
fremst með því að tryggja sem
jafnasta aðstöðu fólks. Þessi að-
stöðumunur má þó ekki viðhalda
mismunandi atkvæðisrétti, sem
fellur undir mannréttindi. Mann-
réttindi eiga að vera hin sömu hjá
þegnum þjóðfélagsins, hver sem
búseta þeirra er. Þau mega aldrei
verða verzlunarvara á borði hér-
aðarígs. Þennan jöfnuð má e.t.v.
tryKgja > áföngum, ef frekar leiðir
til samkomulags, en ekki er hægt
að humma þetta mál fram af sér
lengur.
Stjórnarskrárnefnd, sem átti að
leggja fram ákveðnar tillögur til
úrbóta þegar fyrir nokkru, fann þá
frestunarleið, að vísa gagnasöfnun
í málinu til þingflokka, þar sem
gagnstæð sjónarmið munu ríkj-
andi. Það var naumast bezta leiðin
til að höggva á ranglætishnútinn.
Þingflokkar verða nú að bregðast
snarlega við og koma stjórnar-
skrárnefnd á sporið á ný, svo hún
geti ekki lengur velt á undan sér
því ætlunarverki að skila formleg-
um tillögum um þetta efni til
Alþingis. Þingmenn Reykjavíkur-
og Reykjaneskjördæma geta ekki
unað kyrrstöðu í þessu máli fram
yfir þinglausnir á vori komanda.