Morgunblaðið - 04.03.1981, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. MARZ 1981

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar:
Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Skeifunni 19, sími 83033.
Áskriftargjald 70 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 4 kr. eintakið.
Svikið loforð
Þegar Gunnar Thoroddsen, forsætisráðherra, gerði grein
fyrir efnahagsaðgerðum ríkisstjórnarinnar í áramótaræðu
sinni sagði hann m.a.: „... skattar verða lækkaðir, sem svarar
einu og hálfu prósenti í kaupmætti lægri launa og meðallauna."
Ragnar Arnalds, fjármálaráðherra, gerði síðan grein fyrir
þessum skattalækkunum í ræðu á Alþingi í síðustu viku og
sagði, að sjúkratryggingagjald yrði fellt niður á tekjum allt að
6,5 milljónum gkr., ennfremur yrði persónufrádráttur hækkað-
ur, svo og tryggingabætur. Sagði fjármálaráðherra, að þetta
þýddi 1,5% aukningu kaupmáttar á lægri laun og meðallaun,
sem ætti að mæta vísitöluskerðingunni, sem kom til fram-
kvæmda nú um síðustu mánaðamót. Þessar ákvarðanir eru
teknar að höfðu samráði við verkalýðshreyfinguna. Það
tekjumark, sem ríkisstjórnin miðar við í þessum útreikningum
sínum er 780 þúsund gkr. á mánuði eftir 1. marz en samkvæmt
upplýsingum, sem Morgunblaðið hefur aflað sér má gera ráð
fyrir, að meðallaun verkamanna í marz séu um 930 þúsund gkr.
og iðnaðarmanna um 1 milljón gkr. á mánuði. Þetta þýðir, að
aðgerðir ríkisstjórnarinnar þýða ekki 1,5% aukningu kaupmátt-
ar á meðallaun heldur einungis 0,8% kaupmáttaraukningu á
meðaltekjur verkamanna.
Af þessum tölum verður því ekki annað séð en að ríkisstjórnin
hafi gengið á bak orða sinna um ráðstafanir til þess að mæta 7%
vísitöluskerðingunni en það hlýtur að vekja athygli, að svo
virðist sem Alþýðusamband íslands hafi lagt blessun sína yfir
þessi svik á gefnum loforðum.
Fleiri svikin
loforð
*
Iáramótaræðu sinni lýsti Gunnar Thoroddsen yfir því, að
húsbyggjendum yrði gefinn kostur á því að breyta
skammtímaskuldum í föst löng lán og jafnframt upplýsti hann,
að vextir yrðu lækkaðir hinn 1. marz. Nú hefur verið skýrt frá
því, að vextir hafi verið lækkaðir og jafnframt, að ríkisstjórnin
hafi til meðferðar tillögur um framkvæmd á skuldbreytingum.
Það segir nokkra sögu um núverandi ríkisstjórn hvernig staðið
er að framkvæmd þessara loforða.
Þegar forsætisráðherra lýsti yfir fyrirhugaðri vaxtalækkun
hefur það eflaust vakið fögnuð hjá húsbyggjendum. En
jafnframt lækkun útlánsvaxta hefur ríkisstjórnin ákveðið að
taka upp verðtryggða reikninga í bönkum til sex mánaða. Þetta
þýðir, að bankarnir munu í vaxandi mæli beina útlánum sínum
í verðtryggð lán. Við núverandi verðbólgustig þýða verðtryggð
lán ekki vaxtalækkun heldur stórfellda vaxtahækkun. Þegar
húsbyggjendur koma í banka og sparisjóði til þess að leita eftir
lánum með lægri vöxtum verður þeim boðið upp á verðtryggð
lán, sem í raun þýða lán með mjög háum vöxtum. Þannig
stendur ríkisstjórnin við loforðið um vaxtalækkun 1. marz. Hún
stendur við það í orði en ekki á borði.
Ríkisstjórnin hefur ekki tekið endanlega ákvörðun um
skuldabreytinguna. Vafalaust hafa flestir talið, þegar forsætis-
ráðherra skýrði frá þessum áformum um áramótin, að
ríkisstjórnin hygðist útvega sérstakt fjármagn í þessu skyni. í
ljós kemur hins vegar, að ríkisstjórnin ætlar að fyrirskipa
bönkum og sparisjóðum að breyta skammtímaskuldum við-
skiptavina þeirra í föst lán til lengri tíma. Fólk hlýtur þá að
spyrja: hvað um þá, sem nú eru að leita eftir nýjum lánum?
Hvers eiga þeir að gjalda að eiga ekki kost á löngum lánum, eins
og hinir, sem hafa safnað skammtímalánum? Og hafa þeir
möguleika á lánum, þegar búið er að binda fé sparisjóða og
banka til langs tíma?
Það má líka spyrja, eins og Baldvin Tryggvason, formaður
sparisjóðasambandsins: hvaða vit er í því, að stjórnskipuð nefnd
taki ákvarðanir um útlánastefnu sparisjóða og viðskiptabanka
og hvaða rétt hefur ríkisstjórnin yfirleitt til þess að blanda sér í
útlánamál sparisjóða og einkabanka?
Snorri
Hjartarson
við móttöku
bókmenntaverð-
launa Norður-
landaráðs:
SNORRA Hjartarsyni voru í
gær veitt bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs við hátiðlega
athöfn í Kaupmannahöfn, þar
sem þing Norðurlandaráðs fer
fram. Við það tækifæri flutti
Snorri ávarp sem Morgunblaðið
birtir hér í heild:
Virðulega samkoma!
Þegar mér var tilkynnt að ég
hefði hlotið bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs að þessu sinni
varð ég að sjálfsögðu harla
glaður og þakklátur, glaður yfir
því að ljóð mín skyldu talin
verðug þess að standa undir
slíkri viðurkenningu. Og glaður
vegna þjóðar minnar og ís-
lenzkrar ljóðlistar, sem löngum
hefur verið einangruð frá bók-
menntum annarra þjóða, af því
að mál vort skilja aðeins örfáir
Þar sem ljóð eru
ort eiga þau ein-
hvern hljómgrunn
menn utan Íslands, já af því að
vér einir höfum varðveitt þá
tiginbornu tungu sem næst
stendur máli Norðurlandaþjóða
allra til forna. Ég tel mér trú um
að þessi verðlaunaveiting geti
orðið yngri skáldbræðrum mín-
um nokkur hvatning til dáða og
að íslenzkri ljóðlist verði meiri
gaumur gefinn en verið hefur
fram að þessu, en það á hún
vissulega skilið. Ferill ljóðsins er
órofinn gegnum aldir íslenzkrar
sögu, frá fyrsta skáldinu og
mesta, Agli Skallagrímssyni, til
þessa dags, þótt bragur og við-
fangsefni hafi að sjálfsögðu
breytzt með breyttum tímum.
Enn lifir ljóðið á íslandi og ber
fagran blóma.
Já, enn lifir ljóðið, þetta er
mér fögnuður að geta fullyrt, á
Norðurlöndum og annars staðar.
Og þar sem ljóð eru ort eiga þau
einhvern hljómgrunn, þau
spretta ekki á berangrinum tóm-
um og naumast væru þau gefin
út ef enginn læsi þau og nyti
þeirra. Vera má að lesendahópur
þeirra sé ekki ýkja stór. Hlut-
verk skálda er annað nú en áður
var, og verður mér þá fyrst
hugsað til nítjándu aldarinnar
þegar skáld voru viða í fylk-
ingarbrjósti þar sem barist var
fyrir frelsi, auknum lýðréttind-
um og þjóðlegri endurreisn, voru
í einu þjóðskáld og þjóðhetjur.
En þó nú sé öldin önnur og kvæði
geti fáu breytt, hafa skáld ærið
hlutverk að leysa af hendi: vekja
samkennd og samúð, opna augu
fólks fyrir því sem fagurt er og
gott, og þá vissulega einnig hinu
sem illt er og rangsnúið, túlka
tilfinningar sínar og viðhorf á
þann hátt sem ljóðið eitt fær
gert. Og það getur verið styrkur
í baráttunni fyrir rótgróinni
menningu hinna smærri þjóða,
sem nú á í vök að verjast gegn
innrás alþjóðlegra fjölmiðla.
Nú má hver og einn lá mér þó
mér sé dimmt fyrir sjónum
þegar ég litast um í heiminum í
dag. Jörðin stynur undan verk-
um barna sinna, hinna voldugu
og fámennu drottna auðmagns
og þegna. Mengunin, einn mesti
bölvaldur vorra tíma, færist í
aukana án afláts. Skógum er
eytt, hin söng- og sögufrægu
fljót sem fyrr runnu blá og
silfurtær til sjávar orðin að
mórauðum skolpræsum þar sem
ekkert kvikt getur þrifist, voldug
úthöfin þakin olíu, menguð eit-
urefnum, og hvað um lofthjúp
jarðar, hvernig er ástatt um
hann? Jörð, haf og himinn, allt
er eyðingu undirorpið, svo að
löngu er mál að linni. Og ótalin
er skelfingin rr.esta, eyðingin
algera, sem vofað getur yfir, en
sem ég ætla ekki að fara orðum
um, get reyndar ekki hugsað til
enda.
Er þá ekkert til bjargar, ríkir
vonleysið eitt um framtíð lífs og
jarðar? Nei, svo getur ekki verið,
vissulega ölum vér með oss von
um fegri heim og betri, án vonar
ekkert líf. Og þó oss virðist
einatt hin hvítu öfl tilverunnar,
fegurð og góðvild, lítilsmegnug i
baráttunni við hin myrku öfl,
illsku og græðgi, getur svo farið
á einhvern hátt og þrátt fyrir
allt, að öfl ljóss og lífs beri sigur
af hólmi. Því fögnum vér öllu
sem glætt getur og styrkt þá von
í brjóstum vorum. Og það verði
síðustu orð þessa örstutta
ávarps, ósk mín og bæn, að hið
fagra og góða, sem er eitt og hið
sama, megi lýsa oss leiðina fram.
Lise Östergaard menntamálaráðherra Dana:
Mælir ákaft
með Nordsat
Frá Elinu Pálmadóttur,
Kaupmannahoín
LISE Östergaard, menningar-
málaráðherra Dana og sá ráð-
herra, sem fer með málefni Norð-
urlandaráðs mælir í grein i Berl-
ingi í morgun ákaft með hinum
mikið umdeilda sjónvarps- og
útvarpsgervihnetti Nordsat, eins
og hún gerði í ræðu sinni á þingi
Norðurlandaráðs i gær.
En stjórnirnar hafa ákveðið að
fyrir lok þessa árs eigi stjórnvöld í
löndunum að hafa tekið endanlega
afstöðu til þátttöku. Því skiptir
svo miklu máli hvernig þing Norð-
urlandaráðs, sem er ráðgefandi,
afgreiðir málið nú til stjórnanna
og því eru umræður svo miklar.
Gro Brundtland, forsætisráðherra
Noregs mælti í sinni ræðu mjög
með Nordsat, enda Norðmenn af
landfræðilegum ástæðum (fjalla-
landslag sem teygir sig svo langt í
norður) ákafir talsmenn Nordsat.
En í Svíþjóð hafa þau menningar-
pólitísku sjónarmið, sem mæla
með samnorræna gervihnettinum,
ekki meirihluta á þingi. Mörgum
Svíum þykir fyrirtækið of dýrt og
iðnrekendur og einkafyrirtæki,
sem ekki þurfa slíka meirihluta-
samþykkt, hafa þegar farið af stað
með annan gervihnött, tele-x, sem
á 2—3 rásum annast rannsóknir í
háloftum, upplýsingaöflun og svo
sjónvarpsútsendingar. Finnski
forsætisráðherrann kom í sinni
ræðu ekki inn á Nordsat-málið,
enda Finnar ekki með mjög
ákveðna stefnu þótt nokkuð já-
kvæð sé. Finnarnir vilja að hin
stóra kolonía þeirra í Svíþjóð fái
aðgang að finnskum prógrömm-
um, sem þeir gætu sennilega líka
náð samkomulagi um við Svía um
tele-x.
Lise Östergaard leggur áherslu
á að Nordsat kosti ekki nema 5 og
1/2 milljarð d. kr. á 20 árum, sem
sé ekki meira en 40 kr. á hvern
sjónvarpsnotanda á Norðurlönd-