Morgunblaðið - 16.04.1981, Blaðsíða 22

70
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 16. APRÍL 1981
i
Á fundi Ráðherranefndar Norð-
urlanda, þ.e. menntamála- og
samgönguráðherranna, sem hald-
inn var í Kaupmannahöfn 21.
nóvember 1980, var samþykkt að
leggja fyrir Norðurlandaráð til
umsagnar svofellda tillögu:
„1. Ráðherranefnd Norðurlanda
bendir á, að á grundvelli ályktana
Norðurlandaráðs hafa verið gerð-
ar umfangsmiklar kannanir á
möguleikum á auknu norrænu
samstarfi á sviði hljóðvarps og
sjónvarps og að niðurstöður þeirra
hafa síðan sætt víðtækri umsagn-
armeðferð.
2. Ráðherranefndin er þeirrar
skoðunar, að dreifing á hljóð-
varps- og sjónvarpsdagskrám
hinna einstöku þjóða um öll Norð-
urlönd mundi stuðla verulega að
gagnkvæmum áhuga og þekkingu
á högum norrænu grannþjóðanna.
Víðtæk norræn dagskrárdreifing
mundi einnig auka möguleika
þjóðernislegra og tungumálslegra
minnihlutahópa til að njóta menn-
ingarefnis og upplýsinga á sínu
eigin máli. Ennfremur mundu
íbúar landanna fá færi á að velja
úr meira og fjölþættara norrænu
dagskrárefni. Norræn dagskrár-
dreifing mundi skapa skilyrði til
aukinnar dagskrársamvinnu út-
varpsstöðva og þar með til dag-
skrárstarfsemi sem þjóðirnar
hver og ein sér hafa ekki tök á.
Norræn dagskrárdreifing um
Norðurlönd með beinum sending-
um um gervitungl gæti gefið færi
á mikilsverðum valkostum, þegar
svo verður komið, að hljóðvarps-
og sjónvarpsdagskrár annarra
þjóða verða í auknum mæli sendar
j<ir landamæri ríkja og mál-
svæða.
3. Ráðherranefndinni er enn-
fremur ljóst, að mikilvæg álitaefni
í sambandi við aukið norrænt
hljóðvarps- og sjónvarpssamstarf
með notkun gervitungla hafa sætt
ítarlegri umfjöllum í því könnun-
arstarfi sem unnið hefur verið
vegna NORDSAT og umsagnar-
meðferðinni sem á eftir fór.
Enn eru þó atriði sem þarfnast
nánara mats og íhugunar. Þetta á
m.a. við um fjölda rása og skipt-
ingu, auglýsingar og umfang þýð-
inga, svo og skiptingu kostnaðar.
Áður en gengið yrði frá nokkru
norrænu samkomulagi verða að
fara fram samningaviðræður milli
ríkisstjórnanna um þessi atriði.
4. Að því er hina iðnpólitísku
möguleika varðar, er ráðherra-
nefndinni Ijóst, að í könnun máls-
ins hefur einnig verið vikið að
þeim atriðum. Vegna þess hvernig
könnunarverkefnið var afmarkað,
hafa þau hins vegar ekki sætt
neinni rækilegri athugun. Því er
ástæða til að bæta við þau gögn,
sem lögð verða til grundvallar
ákvörðun í málinu, athugun er
Birgir Thorlacius:
málið á þingi Norðurlandaráðs,
sem háð var 2.-6. mars sl. í
Kaupmannahöfn. Hnigu umræð-
urnar yfirleitt í þá átt að hrinda
bæri NORDSAT-málinu í fram-
kvæmd. Lýstu fulltrúar þriggja
íslenskra stjórnmálaflokka fylgi
sínu við málið, þ.e. fulltrúar Al-
þýðuflokks, Framsóknarflokks og
Sjálfstæðisflokks, en enginn ís-
lenskur fulltrúi mælti gegn
NORDSAT. — Ríkisútvarpið
skýrði frá því í fréttatíma rétt
fyrir Norðurlandaráðsþing, að
þrír framangreindir stjórnmála-
flokkar hefðu hver um sig fjallað
um NORDSAT-málið og samþykkt
að styðja framgang þess. Alþýðu-
bandalagið mun hinsvegar enga
ályktun hafa gert um málið.
En hvað er það í raun og veru
NORDSAT
varpi ljósi á iðnpólitískar forsend-
ur og afleiðingar norræns hljóð-
varps- og sjónvarpssamstarfs með
notkun gervitungla. Þessi viðbót-
arathugun á m.a. að beinast að
möguleikum á að nýta NORDSAT
til norræns samstarfs um fram-
kvæmd iðnaðarverkefna.
5. Vinnan að áframhaldandi
undirbúningi málsins verður aðal-
lega innan marka viðræðna milli
fulltrúanefnda hinna einstöku
ríkja. Ráðherranefnd Norður-
landa ber ábyrgð á samhæfingu
starfsins. Markmið þess skal vera
að leggja fram endanleg gögn til
að ráðherranefndin geti tekið af-
stöðu til þess, hvort stofnað skuli
til norræns samkomulags um auk-
ið norrænt hljóðvarps- og sjón-
varpssamstarf með notkun gervi-
tungla. Stefnt er að því, að slíka
ákvörðun verði unnt að taka fyrir
lok ársins 1981.
6. Norræni menningarmála-
samningurinn kveður á um, að
samstarf Norðurlandaþjóða skuli
m.a. taka til hljóðvarps- og sjón-
varpsstarfsemi. Ráðherranefndin
vill leggja áherslu á mikilvægi
þess, að sú samvinna verði efld.
Ráðherranefndin hefur ennfremur
• hyggju að semja tillögu að viðbót
við norræna menningarmála-
samninginn í því akyni, að ljóst
komi fram sá einhuga vilji að
auka beri norrænt samstarf á
sviði fjölmiðla, óháð því hvaða
tækni þeir styðjast við. Setja ber í
samninginn ákvæði, er kveði skýrt
á um, að samvinnan um fjölmiðla-
mál skuli einnig taka til sviða sem
náið tengjast hljóðvarpi og sjón-
varpi, t.d. myndbanda, fjartextun-
ar og annarrar þess háttar miðl-
unartækni."
Þessi tillaga varð svo grundvöll-
ur að umræðum um NORDSAT-
sem framkvæmd NORDSAT-
málsins myndi hafa í för með sér?
1) I fyrsta lagi yrði kleift að
dreifa sjónvarpsdagskrám
norrænu sjónvarpsstöðvanna
um öll Norðurlönd, ísland,
Færeyjar og Grænland að
sjálfsögðu meðtalin. Hver ein-
stakur sjónvarpsnotandi á að
geta valið hvaða dagskrá eða
þætti úr dagskrá þessara landa
hann vill horfa á.
2) í öðru lagi myndi vera unnt að
endurbæta dreifingu íslensku
sjónvarps- og hljóðvarps-
dagskránna innanlands með
aðstoð gervihnattarins, þannig
að allir landsmenn búi við
sömu móttökuskilyrði. Vænt-
anlega gætu skip á hafinu
umhverfis ísland einnig not-
fært sér sjónvarp.
3) í þriðja lagi myndi íslensku
sjónvarpsefni opnast nýr
markaður, og ná til meira en
22ja milljóna manna í stað 220
þúsunda nú.
Samstarf norrænu útvarps- og
sjónvarpsstöðvanna á sér jafn-
langan aldur og stofnanirnar
sjálfa. ísland varð síðast Norður-
landaríkja til að hefja útvarps-
rekstur, en hann hófst á vegum
ríkisins 20. desember 1930, og
sjónvarp hófst hér 30. september
1966. Norðurlandaráð hefur jafn-
an látið sig miklu skipta samstarf
á sviði útvarps- og sjónvarps og
gert um það margar ályktanir, og
hina fyrstu um sjónvarpsmál þeg-
ar á árinu 1955. í þessum málum
urðu straumhvörf, þegar ljóst
varð, að gervihnettir myndu verða
teknir í notkun við dreifingu
sjónvarps- og útvarpsefnis og að
slík tækni gerði kleift, að ísland
nyti góðs af sameiginlegum gervi-
hnetti fyrir Norðurlönd.
I desembermánuði 1975 var
þessum málum þannig komið, að
menntamálaráðherrar Norður-
landa skipuðu svokailaða ráðu-
neytisstjóranefnd til þess að
kanna möguleika á samstarfi
Norðurlandaríkja um gervihnött
til dreifingar sjónvarps- og út-
varpsefnis. Skyldi könnunin ná til
tæknihliðar málsins, dagskrár-
þáttarins, laga- og fjárhagsat-
riða. Með þessari nefnd störfuðu
ýmsir sérfræðingar.
Nefndin skilaði ítarlegri álits-
gerð á fundi menntamálaráðherr-
anna á Húsavík 14. júní 1977, og
var álit þetta sent fjölda aðila til
umsagnar. Síðan var málið rætt í
Menningarmálanefnd Norður-
landaráðs, en formaður hennar
var þá dr. Gylfi Þ. Gíslason, og var
afstaða nefndarinnar sú að halda
skyldi málinu áfram og einnig lét
Norðurlandaráðsþing þann vilja í
ljós, er það fjallaði um málið í
febrúar 1978. — Núverandi for-
maður menningarmálanefndar-
innar, Árni Gunnarsson alþm.,
hefur reynst mjög skeleggur
stuðningsmaður NORDSAT.
Fyllri athugun fór nú fram á
Gunnar Jökull Hákonarson:
•—■— --1 _______
Er grundvöllur
fyrir íslensku
sjónvarpi?
Ein opinber stofnun er það sem
virðist ætla að slá öllum öðrum
ríkisstofnunum við hvað snertir
bruðl á almannafé. Það er nánast
furðulegt hversu lengi þetta virð-
ist ætla að fá að viðgangast án
þess að nokkur lyfti litla fingri til
andmælis. Að vísu er kvakað
svolítið í fjölmiðlum um að
dagskráin sé nú ekki alveg nógu
góð og eitthvað álíka í þeim dúr.
Það stöðvar samt ekki söluna á
rándýrum litsjónvarpstækjum,
sem standa sem stofustáss á
heimilinu með fjarstýringum og
öðru fíniríi, að mestu leyti ónotuð.
Gagnrýni á sjónvarp fyrir lélegt
efnisval eða önnur gagnrýni í
svipuðum dúr, er nærri daglegur
viðburður. Það sýnir glögglega, að
sjónvarpsnotendur eru engan veg-
inn ánægðir með íslenska sjón-
varpið, sem ekki er að furða. Ekki
hef ég orðið var við gagnrýni á
rekstrarhlið sjónvarpsins, sem
hlýtur að vera undirstaða þess, að
sjónvarpið geti rækt hlutverk sitt
betur sem skemmti-, menningar-
og fræðslutæki. Eiður Guðnason,
fyrrverandi sjónvarpsmaður, gæti
þá varið tíma sínum betur í að
rannsaka alla hringavitleysuna á
Laugavegi 176 en að eyða tíma
sínum og annarra þingmanna í
gagnslaus frumvörp um að ausa
enn meiri peningum í þessa botn-
lausu hít. Hann ætti þó að þekkja
vel til sem fyrrverandi starfsmað-
ur sjónvarps, eða var hann orðinn
jafn blindur í allri hringiðunni og
hinir, að honum þótti bruðlið orðið
eðlilegt?
Jú, það er hægt að nefna ótal
dæmi, t.d. áramótaskaup. Það
kostaði 35 millj. gkr. og segir frá í
fréttum, að þeir hafi sparað 10
millj. á verkfalli leikara, sem er
náttúrlega grófasta móðgun við
leikara að láta slíkt uppi. Samt
sem áður er sjónvarpið á hvínandi
kúpunni að semja við leikara, að
eitt leikrit með íslenskum leikur-
um skuli vera á dagskrá í mánuði
hverjum, að minnsta kosti. Ára-
mótaskaupið var klukkutíma þátt-
ur, en þáttur, sem gerður var um
Hauk Morthens var aðeins 'Á klst.
Þar voru 8 leikarar, sex manna
hljómsveit, sem ekki þurfti að
spila nótu, Haukur sjálfur, sem
ekki þurfti að syngja tón, því allt
var þetta spilað af hljómplötu, og
eitthvert listasnobb, sem þurfti að
kynna hvert lag fyrir sig, svona
svipað og þulurnar blessaðar, sem
eru ráðnar til að þrílesa hvern
dagskrárlið. Það tók leikmynda-
gerðarmennina 800 klst. að hanna
senuna, sem skreytti þennan um-
rædda þátt, en ekki er mér Ijóst,
hve langan tíma það hefur tekið
fyrir allan þann fjölda, sem starf-
ar í sjónvarpssalnum, fyrir utan
leikarana 8, að æfa og svo loks
taka upp þáttinn á myndband.
Á meðan svona bruðl á sér stað
í gerð íslenskra þátta er ekki að
furða, að sjónvarpið veigri sér við
gerð íslensks efnis vegna mikils
kostnaðar. Hjá sjónvarpinu eru
fastráðnir 120 manns fyrir utan
allan þann fjölda manna, sem
kemur fram í sjónvarpinu gegn
greiðslu, sem er líklega álíka fjöldi
Úr upptökusal sjónvarpsins.
ef ekki meira. Hvað gerir þessi
skari? Við hvað er hópurinn að
bardúsa alla vikuna og þar að auki
að vinna auka- og eftirvinnu?
Trúir því nokkur maður, að allan
þennan fjölda þurfi til að klína
saman 3ja tíma dagskrá á dag, 6
daga vikunnar, 11 mánuði á ári?
Jú, það eru víst flestir orðnir
sannfærðir, allavega nú, þegar
sjónvarpið hefur sýnt nokkra
áróðursþætti, gerða af þeim sjálf-
um, að það sé nú svo voðalega
flókið að reka sjónvarpsstöð. Ekki
furða, þó sjónvarpsmenn vilji
kveða niður einstaklingsframtak
íbúa nokkurra fjölbýlishúsa, sem
reka sínar eigin lokaðar sjón-
varpsstöðvar víðsvegar um borg-
ina, á eigin kostnað!
Mögulegt að
gera meira
íslenskt efni
í auglýstri dagskrá sjónvarps
vikuna 16.—20. mars, er ekkert
innlent efni nema Þjóðlíf í 50 mín.
og þáttur um Nemendahljómsveit
Tónlistarskólans í 30 mín., ef frá
eru taldir fréttaskýringaþættir,
umræðuþáttur og endurtekið efni.
Ekki ætti því umrædd vika að
vera sjónvarpinu dýr, og ætti því
þar að sparast. En íslenskt efni
má bara ekki verða blindri sparn-
aðarstefnu að bráð. Við eigum í
sjónvarpi úrvalslið til að vinna að
frekari íslenskri dagskrárgerð, en
það þarf að leggja meiri áherslu á
sparnað við gerð íslensks efnis.
Þannig væri hægt að gera mörg
áramótaskaup og marga tónlistar-
þætti, enda þarf sjónvarpið ekki
að leggja í kostnað vegna hljóð-
upptöku, þegar hljómlistin er spil-
uð af hljómplötu. Sjónvarpið ætti
einmitt að sjá sér leik á borði,
þegar íslensk hljómplötugerð er í
slíkum blóma eins og nú, að vinna
að gerð „ódýrra" sjónvarpsþátta
með okkar ágætu listamönnum.
Það yrði án nokkurs vafa vinsælt
sjónvarpsefni, eins og sölutölur
íslensku hljómplatnanna sýna. Og
þá ætti þetta 120 manna starfslið,
og þá sérstaklega þeir, sem vinna i
sjónvarpssalnum, að fá eitthvað
að gera.
Blindisleikur
sjónvarpsins
Opinberuð hefur verið sú stefna
að stytta dagskrá. Hvað skyldi það
spara? Eina milljón nýkr. eða
minna? Ekki trúi ég því, að
starfsliði verði fækkað, eða hvað?
Víkur lista- og íburðarsnobbið
fyrir heilbrigðum rekstrarhag-
kvæmnissjónarmiðum? Nei, það
verður haldið áfram í sömu
myrkviðissjónarstefnunni, að
flækja þann frumskóg, sem sjón-
varpið er þegar í og ekki gerð
tilraun til þeirra úrbóta, sem til
þarf að grisja frumskóginn. í raun