Morgunblaðið - 15.08.1982, Side 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 15. ÁGÚST 1982
Tvítugur að aldri keypti hann fyrstu bifreiðirnar sem
komu austur í Mýrdalssveit. Áratug síðar reisti hann hótel
í Vík og rak það um margra ára skeið. Sem verkstjóri í 35
ár á hann öðrum fremur heiðurinn af vegagerð í
Vestur-Skaftafellssýslu. Þeir eru fáir vegirnir þar í sveit
sem hann hefur ekki lagt.
Saga Brands Stefánssonar í
Vík, sem margir þekkja betur
sem „Vatna-Brand", er saga
manns sem tók af skarið í stað
þess að velta vöngum. Hann hef-
ur sem bifreiðastjóri, sem hótel-
stjóri, sem vegavinnustjóri, unn-
ið ómetanlegt brauðryðjanda-
starf fyrir sveit sína. Nú er
Brandur hættur að vaða árnar
og situr á friðarstóli austur í
Vík. Þangað heimsóttum við
hann á björtum júlímorgni í
sumar.
„Já, mér tókst að lifa á þessari
útgerð frá 1928. Rg kom með
fyrsta bílinn hingað til Víkur 25.
maí 1927. Þetta var eins tonns
vörubíll, Ford árgerð ’27. Það
þótti nú aldeilis viðburður þegar
hann kom hingað með Skaftfell-
ingi. Þá voru tómar vegleysur og
ófært að komast á bílnum nema
hér um sveitina. Ég komst að-
eins 12 kílómetra í vestur, þar
sem Hofsá rennur, og 5 kíió-
metra í austur, áð Kerlingadalsá
og Múlakvísl. Vörubíllinn var
keyptur alveg nýr upp úr kass-
anum hjá honum Sveini Egils-
syni og Jóni bróður hans á
Laugavegi 126. Þar ráku þeir
bílasölu og verkstæði. Bíliinn
kostaði mig 2.600 krónur."
í samvinnu við
Steindór 1928
við mig austur að Hlíðarenda í
Fljótshlíð. Frá vorinu ’28 héld-
um við uppi reglulegum ferðum
tvisvar í viku á þessari leið.
Steindór var dugmikill af-
bragðskall og ég, strákurinn, gat
margt af honum lært.“
— Fylgdi því einhver sjarmi
að ferðast með bifreið á þessum
tíma?
„Maður lifandi! Það var nú lík-
ast til. Þegar ég kom hingað
austur, eftir að hafa 16 ára gam-
all farið akandi frá Reykjavík að
Hvolsvelli, þurfti ég að lýsa
þeirri lífsreynslu í smáatriðum
fyrir fólki. Menn spurðu frétta,
því þetta var meira fyrir mig þá
en ykkur í dag að fara með þotu.
Og ekki voru viðhorfin breytt
þegar við Steindór hófum ferðir
okkar ’28. Menn puntuðu sig upp
áður en lagt var af stað og sungu
síðan mikið á leiðinni. Nú er
þetta breytt. Mér yrði sennilega
ekið beint til læknis ef ég tæki
lagið hér á leiðinni í dag.“
— Einhverntíma rakst þú bif-
reiðastöð í Reykjavík.
„Já, en sjálfur bjó ég þó alltaf
hér austan vatna. Það var árið
1929 sem við Jakob Sigurðsson
stofnuðum leigubílastöð við
Laugaveg númer 42. Við höfðum
eina átta bíla á þessari stöð, sem
hét Jakob og Brandur. Það var
nú nokkuð ákveðið verð hjá
„Menn puntuðu sig upp áður en lagt var af stað og
sungu síðan mikið á leiðinni.“
RÆTT VIÐ BÍLSTJÓRANN,
VEGAGERÐARMANNINN
OG HÓTELSTJÓRANN
BRAND STEFÁNSSON
í VÍK
maður, en hann var ekki verri
fyrir það. í þá daga skipti nefni-
lega meiru hvern mann þeir
höfðu að geyma, stjórnmála-
mennirnir, en hvar í flokki þeir
stóðu."
Vötnin og jökulhlaupin
geröu okkur óleik
Tilurð Hótela Víkur er hug-
mynd og framtak Brands Stef-
ánssonar. Húsið keypti hann
1939. Tveimur mánuðum eftir
þau kaup tekur breski herinn
það herskildi og heldur því í þrjú
ár. Ekki kvartar Brandur yfir
því, enda kveðst hann hafa feng-
ið gott leigugjald fyrir. Árið 1944
byggir hann við húsið og rekur
þar síðan eitt myndarlegasta
hótel sinnar tíðar, allt fram til
1957 þegar hann selur kaupfé-
laginu það. „Ég var nefnilega oft
í vandræðum með farþega," út-
skýrði Brandur þegar við vildum
vita hvað hefði rekið þrítugan
bílstjóra til að setja upp heilt
hótel undir Mýrdalsjöklinum.
Það var allt og sumt!
Bílaútgerð og hótelrekstur
væru sennilega hverjum meðal-
manni nægur starfi. í gegnum
tíðina voru þetta þó verk sem
Brandur Stefánsson vann í hjá-
verkum meðfram sinni aðalat-
vinnu, vegavinnunni. Hann var
verkstjóri í 35 ár og stjórnaði
gerð þeirra vega sem enn í dag
liggja um sveitina frá Jökulsá á
Sólheimasandi, austur í mitt
Eldhraun og um allt Meðalland.
— Nú hefur þetta verið mikill
peningur fyrir tvítugan strák.
Hafðir þú talsvert umleikis á
þessum árum?
„Ekki get ég sagt það. Ég hafði
verið á báti í Vestmannaeyjum
frá 18 ára aldri. Þar hafði maður
þessa vegi í dag,“ segir Brandur,
„og það er ekki um að deila að
ýmislegt rifjast upp þegar ég fer
þessa vegi. Vötnin og jökul-
hlaupin gerðu okkur mikinn
óleik á Mýrdalssandinum. Hins
„Sögnin um
og Vatna-Brand
u
700 krónur fyrir vertíðina, sem
stóð frá áramótum til 11. maí.
Þetta na’gði hvergi og ég varð
náttúrlega að slá mér út aura.
Þetta gekk með hjálp föður míns
og annarra góðra manna, en ég
var lengi að borga lánið. Upp frá
þessu fór ég að kaupa fleiri bíla,
því þeir entust illa í þessum
vötnum og vegleysum.
í apríl '28 fór ég í könnunar-
ferð vestur með Eyjafjöllum að
Markarfljóti. Þá var komin brú
yfir Jökulsá á Sólheimasandi.
Hún kom árið 1921 og var eina
brúin á þessari leið minni. Nú,
með því að vaða yfir og kanna
vötnin tókst mér að komast alla
leið að Markarfljóti. En það var
einmitt þetta vor fyrir 54 árum
sem ég setti á fastar ferðir milli
Víkur og Reykjavíkur.
Ég hafði samvinnu við Stein-
dór Einarsson sem ók til móts
okkur á kílómetrann, en þó kom
fyrir að menn prúttuðu um það.“
lȇ skipti meiru
hvern mann þeir
höföu aö geyma
„En eins og ég segi, var ég allt-
af hér fyrir austan vötn þar sem
ég tók við fólki frá Steindóri og
hann frá mér. Þetta breyttist
1934. Þá var ákveðið að veita
sérleyfi á þessari leið, þrír sóttu
um: Ég, Steindór og Bifreiðastöð
Reykjavíkur. En raunverulega
var þessi leið ekki til skiptanna.
Niðurstaðan varð samt sú að
henni var skipt. Ég fékk eina
ferð í viku, Steindór eina og BSR
tvær. Það var óhugsandi að ég
gæti lifað á einni ferð í viku og
þess vegna seldi ég Steindóri
minn hlut, flutti suður og fór að
keyra hjá honum.
Arið 1942 lét BSR mig síðan fá
hlut sinn í sérleyfinu til Víkur.
Frá þeim tíma hélt ég uppi föst-
um ferðum milli Reykjavíkur,
Víkur og Kirkjubæjarklausturs,
eða allt fram til 1957 þegar ég
gaf kaupfélaginu eftir sérleyfið."
— Hvernig fólk var það sem
notaði helst ferðir ykkar Stein-
dórs milli Reykjavíkur og Víkur
á árunum fyrir 1930?
„Alls konar fólk, blessaður
vertu. Oft voru þetta menn sem
voru að koma úr verinu. Þeir
voru iðulega með í staupinu og
kyrjuðu mikið á leiðinni. Nú, þá
notuðu þingmennirnir okkar
þessar ferðir mikið. Ég fór oft
með þá Gísla Sveinsson, Lárus
Helgason og Jón Kjartansson.
Þetta voru afbragðs kallar, hver
öðrum betri.
Gísli var af gamla skólanum
og frekar konservatívur. Hann
lét jafnvel þéra sig, en var þó
alveg hættur því undir það síð-
asta. Ég studdi Gísla í forseta-
kosningunum á sínum tíma og er
viss um að hann hefði sómt sér
vel sem forseti. Annars var Gísli
þannig maður að hann hefði
þurft að hafa meiri völd en
okkar forseti hefur — helst eins
og Bandaríkjaforseti, því ásamt
góðum gáfum var hann ráðríkur
mjög. Gísli átti ekki skilið að
tapa svona stórt.
En svo við tölum um Jón
Kjartansson, þá var hann mun
frjálslyndari maður en Gísli. Jón
varð þingmaður okkar kornung-
ur, aðeins 26 ára gamall. Hann
var ákveðinn á sína vísu og þótti
snemma skæður penni. Ásamt
Gísla og Lárusi gamla á Klaustri
vann Jón sýslunni mikið gagn.
Lárus var reyndar framsóknar-
vegar var hraunið alveg fyrir-
taks undirstaða."
Á einum veggnum í stofu
Brands hangir kveðja, greypt í
leður, sem Jóhann Magnússon
sendi honum sjötugum. Upphaf
hennar er svofellt:
„f sögu um okkar sérstæöa land
er sögnin um Ford og Vatna-Brand,
þeir velktust saman um veglaus stig,
váleg stórfljót og sanda.
I»eir tókust á hendur aö tcngja band
um tröllasti^u og veglaust land,
og brautryöjandans bjartasta sviö
var aö buga hinn stærsta vanda.“
Ekki virðist Brandi Stefáns-
syni hafa orðið meint af því
volki sem Jóhann lýsir hér að
framan og víst er, að þessa hóg-
væra gamla manns verður
minnst sem mannsins sem með
ósérhlífni flutti nútímann í sveit
sína á fyrri hluta þessarar aldar.
— G.Sv.
ÞARFTU AÐ
KAUPA?
ÆTLARÐU AÐ
SELJA?
_______$2
TENERIFE
Hin fagra
sólskinsparadís
Sjórinn, sólskiniö og skemmtanalífiö eins og fólk vill hafa þaö. Stórkostleg náttúru-
fegurö og blómadýrö. Fjöldi skemmtilegra skoöunarferöa. Lofthiti 23—28 gráður.
Hvar annars staóar er svona ódýrt?
22 dagar kr. 8.760. 28 dagar kr. 9.985.
22 dagar á lúxus 4ra stjörnu hóteli meö morgunmat, hádeg-
ismat og kvöldmat kr. 11.345. 28 dagar kr. 12.890. (jú, jú,
flugferöirnar eru líka innifaldar.)
Frítt fyrir börn
Okkur hefir tekist aö fá alveg frítt fyrir prinsinn eöa prinsess-
una aö 12 ára aldri í allar feröirnar I íbúö meö tveimur
fullorönum. Brottför alla þriöjudaga frá 7. júní. Þér veljiö um
dvöl í tvær, þrjár eöa fjórar vikur En pantiö snemma, því
pláss er takmarkaö á þessum líka kostakjörum.
///lírtOUr (Flugferöir)
AÐRAR FERÐIR x
OKKAR
Grikkland — Aþenustrendur, alla þriöjudaga
Amaterdam — Paría 15. dagar.
Franska Rivieran, flesta laugardaga
Lrndiö helga og Egyptaland, október
Brasilíuferöir, október, nóv.
Malta, laugardaga
Amsterdam, lúxusvika.
ÞL AIGLYSIR LM ALLT LAND ÞEGAR
ÞL ALGLYSIR I MORGl NBLADINL
Aöalstræti 9,
Miöbæjarmarkaönum 2. h.
Símar 10661 og 15331.