Morgunblaðið - 28.08.1982, Blaðsíða 17
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR^ÁGÚST 1982
17
Fjölgun atvinnu-
tækifæra meö minni
fjárfestingu
Hér má einnig bæta við að sú
lausn á hafnarmálum sem byggir
á Straumsvíkurhöfn sem umskip-
unarmiðstöð skapar mörg at-
vinnutækifæri við sjálfa milli-
flutningana auk þess að vera ódýr-
ari.
Vatnsleysuvík — höfn
Höfn í Vatnsleysuvík kemur
vart til greina þó ekki sé nema af
þeirri ástæðu að fjármagnskostn-
aður af 180 millj. króna fjárfest-
ingu er mun meiri en nemur öllum
aksturskostnaði milli Straumsvík-
ur og Vatnsleysuvíkur með aðföng
og afurðir.
Straumsvík —
Grundartangi — álver
— umskipunarstöð
Það er hins vegar enginn
ágreiningur um að þegar
hafnarkostnaður er annarsvegar,
þá er hagkvæmast að byggja
næsta álver í Straumsvík jafnvel
þótt ISAL væri einnig stækkað.
Spurningin er því miklu fremur
hvort sá valkostur sé yfirleitt til
umræðu þegar stækkun ISAL er
undanskilin.
Benda má á að höfnin á Grund-
artanga getur einnig komið að
notum sem umskipunarhöfn á
svipaðan hátt og Straumsvíkur-
höfn. Þó er líklegt að súrálið þurfi
að fara um Straumsvík þar sem ál
og kísiljárn eru ekki æskilegar
vörur í námunda hvor við aðra.
eru svndir
i.„
t / : / i / / »
H V
7 X t
90 - 91 ' 93 94
"'Sj. '*->■'■ */'•*'*■.
Áhrif stofnkostnaöar vogna: %
1. Staöhundinnar aöstoöu
1.1. Ilöfn 1,54% 1,84%
1.2. Ix>ö, vatn, vcgur 0,30%.
2. Mismunar |k*ss aö höfn er onothæf
á stundum 0,4%
3. Akstur starfsfólks umfram 10 km 0,2%
4. Ilreinsun umfrarr I. stig þ.e.
vothreinsun 0,8%
Samtals 3,24%.
Miðað við 130.000 tonna árs-
framleiðslu á áli og 1.700 USD
framleiðsluverð nemur þessi pró-
senta (3,24%) = 130.000 x 1.700 x
0,0324 = 7.160.400 USD eða um 72
milljónum króna á ári m.v. verð-
lag í apríl 1982.
Endurmat á niðurstöö-
um Staðarvalsnefndar
fyrir I»orlákshöfn
Nú skal gerð tilraun til að
endurmeta þennan kostnað miðað
við eftirfarandi breyttar forsend-
ur:
1. Straumsvík verði notuð sem
umskipunarmiðstöð fyrir flutn-
ing á aðföngum og afurðum
milli Straumsvíkur og Þor-
lákshafnar.
2. Álverksmiðju verði valinn stað-
ur um 5 km N-A af byggð í
kverk milli Óseyrarvegar og
Þorlákshafnarvegar.
3. Aðföngum og afurðum verði ek-
ið milli hafnar (Þorlákshöfn) og
verksmiðjulóðar.
4. Hægt verði að komast hjá
hreinsun umfram I. stig með
þeirri staðsetningu verksmiðju-
lóðar sem að ofan greinir.
Niðurstööur vegna
breyttra forsendna
Hafnarmál —
niðurstöður
1. í Straumsvík og á Grundar-
tanga eru góðar en illa nýttar
stórskipahafnir.
2. í Þorlákshöfn, Gufunesi, Njarð-
víkum, Keflavík (og Grindavík)
eru þokkalegar útskipunar-
hafnir fyrir álafurðir í ná-
munda við góðar byggingarlóð-
ir.
3. Það er ódýrt að aka aðföngum
og afurðum álverksmiðju um
skamman veg (ca. 5 km).
4. Með því að nýta betur þær
hafnir sem fyrir eru og flytja
afurðir og aðföng um skamman
veg með bifreiðum má færa
sterk rök fyrir því að sú leið sé
fjárhagslega hagkvæmari en að
byKRja nýja stórskipahöfn.
5. Þegar Straumsvík og Grund-
artangi ásamt næsta nágrenni
(10—15 km) eru undanskildir
sem staðir undir nýtt álver, þá
er óverulegur munur hvar nýtt
álver yrði staðsett við sunnan-
og vestanverðan Faxaflóa, á
Reykjanesi og á Suðurlandi
a.m.k. til Þorlákshafnar að því
tilskildu að þokkaleg útskipun-
arhöfn fyrir lítil og miðlungs-
stór skip (300—5.000 dwt) sé til
staðar í u.þ.b. 5 km fjarlægð.
6. Hér að ofan er ekki tekið tillit
til þeirrar auknu hagkvæmni
sem náðst getur með því að
flytja súrál til tveggja verk-
smiðja samtímis með sama
skipi. Þó má ætla að slík hag-
kvæmni sé veruleg.
Orkuflutningslínur
Samkvæmt skýrslu Staðarvals-
nefndar er kostnaður vegna
orkuflutningslína „frá næsta úr-
taki í aðalneti“ sem hér segir fyrir
þá staði sem tilgreindir eru sunn-
anlands og vestan:
Staöur Kostnaöur v. Kostnaöur orkuflutningslína umfr. minnsta
llelguvík millj. kr. 105 kostnaö 97
Vogastapi 70 62
Vatnsleysuvík 44 36
Straumsvík 22 14
(■eldingarnes 30 22
(■rundartangi 8 0
horlákshöfn 40 32
Hér er reiknað með línum „frá
næsta úrtaki í aðalneti" en ekki
með kostnaði vegna þeirrar styrk-
ingar aðalnetsins sem nauðsynleg
kann að verða vegna nýs álvers. Ef
styrkingarkostnaðurinn er tekinn
með má ætla að hlutur Þorláks-
hafnar verði verulega betri en að
ofan greinir.
Þó er athyglisvert að þegar
hafnir á utanverðu Reykjanesi eru
bornar saman við Þorlákshöfn þá
er veginn upp sá kostnaðarmunur
sem er á flutningum milli
Straumsvíkur og þessara sömu
staða.
Kostnaöur við
mengunarvarnir
í skýrslu Staðarvalsnefndar er
fjallað um þrenns konar (stig)
hreinsun og hreinsunarkostnað:
llreinsun Stig Kostnaöarauki
umfram l-stig
Lágmarkshreinsun I 0
Meöalhreinsun II % millj.
Mikil hreinsun III 190 millj.
I skýrslunni er I-stigs hreinsun
talin nægjanleg í Vatnsleysuvík
en Il-stigs hreinsun á öllum öðr-
um stöðum sunnanlands og vest-
an.
Nú er fjármagnskostnaður
vegna Il-stigs hreinsunar 0,12 x 96
= 11,5 milljónir á ári.
Fyrir það fé má sigla öllum að-
föngum og afurðum milli
Straumsvíkur og Þorlákshafnar
eða aka þeim 15 km vegalengd.
í skýrslu Staðarvalsnefndar er
ekki gerð minnsta tilraun til að
vega hreinsunarkostnað umfram
I-stigs hreinsun á móti flutnings-
kostnaði á landi eða sjó til staðar
þar sem ekki væri þörf á slíkri
hreinsun.
Með því að velja álveri stað
austan og norðan Þorlákshafnar í
á a.g. 5 km fjarlægð frá höfn má
telja afar líklegt að unnt sé að
komast hjá hreinsun umfram
I-stig.
Áiverið færist að auki mun nær
þungamiðju vinnumarkaðarins en
Staðarvalsnefnd gerir ráð fyrir í
skýrslu sinni.
Álverið væri þannig nokkurn-
veginn miðja vegu milli Þorláks-
hafnar og Eyrarbakka.
Mengunarmál —
niöurstöður
1. í skýrslu Staðarvalsnefndar
skortir nær alla raunhæfa um-
ræðu sem lýtur að „minnsta
kostnaði" milli „staðsetningar"
álversins annarsvegar og flutn-
ingskostnaðar á aðföngum og
afurðum hinsvegar.
2. Hvað Þorlákshöfn varðar virð-
ist unnt að staðsetja álver
hæfilega fjarri byggð þannig að
komast megi hjá hreinsun um-
fram I-stig. Sú staðsetning er
einnig nær miðju vinnumark-
aðarins.
Land — vega-
tenging — vatn
í skýrslu Staðarvalsnefndar er
yfirlit um kostnað vegna landlög-
unar, vatns og vegatengingar. Er
þar gert ráð fyrir eftirfarandi
kostnaði á stöðum suðvestan- og
sunnanlands.
”” Kostnaður millj. kr.
Staöur lleildar- kostnaöur Kostnaöur umfram minnsta kostn. horlákshöfn
llelguvík 63 15
Vogastapi 75 27
Vatnsleysuvik 75 27
Straumsvík 126 78
(■eldinganes 104 56
(•rundartangi 76 28
l'orlákshöfn 48 0
í Þorlákshöfn er hægt að velja
nýju álveri stað í kverk við mót
Þorlákshafnarvegar og Óseyrar-
vegar.
Lóðin þar er mun betri á allan
hátt að því er staðarkosti varðar.
Þar þarf t.a.m. engan varnargarð
fyrir sjó og hægt er að bora eftir
vatni á sjálfri verksmiðjulóðinni.
Telja verður öruggt að lóðarkostn-
aður ásamt vatnsöflunar- og vega-
tengingarkostnaði verði mun
minni en Staðarvalsnefnd áætlar
á viðmiðunarlóðinni.
Nú skulum við gera ráð fyrir að
unnt sé að lækka stofnkostnað um
20 milljónir króna sem að dómi
undirritaðs er líklegt ef aðstæður
eru skoðaðar nánar.
Fjármagnskostnaður af 20
milljónum króna er 2,4 milljónir á
ári en fyrir það fé er hægt að aka
öllum aðföngum og afurðum
130.000 tonna álvers um 3 km.
Þessi flutningur hefði því óveruleg
áhrif á afkomu verksmiðjunnar,
einkum þegar álverið flyst með
þessu móti einnig nær miðju
vinnumarkaðarins.
Þegar taflan hér að framan er
skoðuð í þessu samhengi má ljóst
vera að fyrir aðra staði en Þor-
lákshöfn er í raun eftir enn meiru
að slægjast þegar vega skal saman
þennan kostnaðarþátt og flutn-
ingskostnað á aðföngum og afurð-
um fyrir álverksmiðju.
Land — vegatenging
— vatn — niðurstöður
1. I skýrslu Staðarvalsnefndar
skortir nær alla rökræðu um
samhengi lóðarkostnaðar ann-
arsvegar og flutningskostnaðar
á aðföngum til álverksmiðju
hinsvegar.
2. Nær öll rök skortir fyrir hinum
þrönga ramma sem Staðarvals-
nefnd sníður sér þegar stað-
setning lóðar er annarsvegar.
3. Fyrir Þorlákshöfn virðist unnt
að finna lóð sem feilur mun
betur að forsendum fyrir bygg-
ingu álvers en sú lóð sem Stað-
arvalsnefnd leggur út af.
Akstur starfsfólks
I skýrslu Staðarvalsnefndar bls.
80 er gert ráð fyrir 19 km „meðal-
akstri" á starfsfólki og akstur um-
fram 10 km verði því 19 + 10 = 9
km. Með nýrri staðsetningu verð-
ur „meðalakstur" einungis 14 km
eða 4 km umfram 10 km.
Áhrif á rekstrarkostnað verða
því samkvæmt áliti Staðarvals-
nefndar 0% í stað 0,2% af áætluðu
súrálsverði.
Mismunur á rekstrar-
kostnaöi álvera
I skýrslu Staðarvalsnefndar er
tafla yfir „mismun á vrekstrar-
kostnaði fyrir 10 hugsanlega staði
fyrir álver reiknað sem hundr-
aðshluti af framleiðslukostnaði.
Niðurstöður eru fyrir allar 10
hafnirnar sem hér segir:
Staöur
llelguvík
Vogastapi
Vatnsleysuvík
Straumsvík
(■eldinganes
(•rundartangi
Árskógsströnd
Arnarneshreppur
Glæsihæjarhreppur
Imrlákshöfn
Kekstrarskostnaöur
staöhundinna þátta
% af framleiöslukostnaöi
2,3
2,5
2,0
1.9 .,
2,0 (+1,3) ’
1,8
W .,
2.5 (+1,3) >
3.5
3.2
Þorlákshöfn er samkvæmt
þessu í 7.-9. sæti (háð mengunar-
búnaði +1,3%).
Mat Staöarvalsnefndar
á Þorlákshöfn
Ef „Þorlákshöfn" er sundurliðuð
sérstaklega kemur eftirfarandi í
ljós:
Áhrif stofnkostnaöar vegna: %.
1. Staöhundinnar aöstööu
1.1 llofn %.
1.2 Lóö, vatn, vegur 0,2% 0,9%
1.3 Skipaflutningar 0,5%.
1.4 Ixmdflutningar 0,2%
2. Mismunur |k*ss aö höfn er ónothæf á
stundum 0,0%.
3. Akstur starfsfólks umfram 10 km 0,0%.
4. Ilreinsun umfram I. stig þ.e. vothreinsun 0,0%.
Samtals 0,9%
sem nemur um 20 millj. króna á ári
i stað 72 millj. Og þar með væri
Þorlákshiifn komin úr 7.—9. sæti í
I. sæti.
Jafnvel þótt ofangreind tafla
kunni að vera í bjartsýnna lagi, þá
er hún trúlega ekki fjarri sanni að
ofangreindum forsendum gefnum.
Á það skal hinsvegar bent að
verulega má bæta ástandið á ýms-
um öðrum stöðum einnig, einkum
ef fallið verður frá hugmyndum
um nýjar stórskipahafnir og eldri
hafnir notaðar.
Lokaorö
í fyrrnefndri grein minni frá 1.
maí sl. bendi ég á Þorlákshöfn sem
cinn allra hagkvæmasta staðinn
fyrir nýtt álver.
Skýrsla Staðarvalsnefndar að
viðbættri athugun á milliflutning-
um milli Straumsvíkur og Þor-
lákshafnar virðist í raun staðfesta
þessa niðurstöðu.
Staðarvalsnefnd kemst sjálf að
allt annarri niðurstöðu sem virð-
ist í mótsögn við eigin skýrslu.
Skýrsla Staðarvalsnefndar er í
marga staði ágætt plagg. Það
orkar hinsvegar tvímælis hvort
nefndin hafi sett sig nægilega vel
inn í alla þætti málsins, bæði þá
sefn finna má í skýrslunni sjálfri
beint eða óbeint, svo og þá þætti
sem Staðarvalsnefndinni hefði
borið að athuga betur þegar óskað
er eftir jafn veigamiklu áliti og
hér um ræðir.
Reykjavík í ágúst ’82,
Edgar Guðmundsson.
Helstu heimildir
(1) Staöan alsnefnd um iönrekstur:
Áfangaskýrsla um
STAÐARVAL ÁLVEKS
unnin vegna hagkva*mniathugunar á vegum
lönaöarráöuneytisins.
Júlí 1982.
(2) Staöarvalsnefnd um iönrekstur:
Flutningskostnaöur á súráli meö hifreiöum.
Apríl 1982.
(3) Fxlgar (>uömundsson:
Næsta álver á íslandi í horlákshöfn.
Morgunhlaöiö I. maí 1982.