Morgunblaðið - 28.08.1982, Blaðsíða 23
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. ÁGÚST 1982
23
Ritva Siikala og Pekka Ojamaa.
Nemendaleikhúsið að
hefja sitt sjötta starfsár
NEMKNDALKIKIiÚS Leiklistar
skóla Islands er nú að hefja sitt
sjötta leikár og til að vinna fyrsta
verkefni vetrarins hefur skóiinn
fengið gesti frá Finnlandi. Eru það
leikstjórinn Ritva Siikala og leik-
myndagerðarmaöurinn Pekka
Ojamaa, sem bæði hafa getið sér
gott orð sem listamenn í heimalandi
sínu, að því er segir í frétt frá Nem-
endaleikhúsinu.
Leikritið, sem þau setja á svið
fyrir Nemendaleikhúsið, heitir
Prestsfólkið og er eftir finnsku
skáldkonuna Minnu Canth, en við
uppsetninguna er notuð leikgerð
leikstjórans, Ritvu Siikala.
Fjallar leikritið um ungt fólk,
sem er í þann mund að rjúfa
tengslin við foreldrahúsin og
gamla tímann og móta sér eigin
framtíð.
Innan um gamlar blúndur og
lasburða stóla eiga átökin í
verkinu sér stað. Sú er ástæðan
fyrir því að skólinn er nú á hött-
unum eftir öllum þeim gardínum
og blúndudúkum, sem enginn hef-
ur not fyrir lengur og einnig göml-
um stólum eða sófum, sem mega
muna sinn fífil fegri.
Úlfur Hjörvar hefur þýtt verkið
eftir sænskri þýðingu Martin
Kurtén.
Hópur sá, sem að sýningunni
stendur, telur 7 leikaraefni og er
starf þeirra í Nemendaleikhúsinu
lokaáfangi í námi þeirra við skól-
ann.
Frumsýning Prestsfólksins
verður hinn 22. október nk. í Lind-
arbæ.
Fréttapistill frá
Náttúrulækninga-
félagi Akureyrar
Morgunblaðinu hefur borizt eftir-
farandi fréttapistill frá Náttúrulækn-
ingafélagi Akureyrar.
I önnum líðandi stundar vill það
oft henda okkur, að það gleymist
sem unnið er að, einkum ef það er
hljóðlátt starf fámennra félaga-
hópa, sér í lagi ef það opinbera,
ríki og sveitarfélög, koma þar lítt
við sögu, mun svo vera um mörg
félög í landi voru. NLFA er eitt
slíkt félag. Verkefni þess er stórt í
sniðum, sem er bygging hress-
ingar- og dvalarheimilis, fyrst og
fremst fyrir Norður- og Áustur-
landssvæðið, en allir landsmenn
eiga frjálsan aðgang þar að. Á
undanförnum 2 sumrum hefur
verið unnið að gerð 600 fermetra
kjallara og sundlaugar, nú í sumar
er unnið að byggingu 1. hæðar og á
haustdögum verður sú hæð orðin
fokheld. Eftir er þá bygging
tveggja hæða og mun stefnt að því
að reisa þær á næstu 2—3 árum.
Þá eru eftir innréttingar og hús-
búnaður allur ásamt lyftu, en
markmiðið er að hraða fram-
kvæmdum sem frekast er kostur
til þess að starfsemin geti hafist
sem allra fyrst. Láta mun nærri
að heildarkostnaður við fram-
kvæmd þessara 3 ára verði á
haustdögum rösklega 2 milljónir
kr., þar með taldar teikningar og
öll verkfræðiþjónusta. Lán hafa
ekki verið tekin, ríkisframlag
1.000 kr. fyrir um það bil 8 árum.
Akureyrarbær lagði fram lóð og
fjárhæð að upphæð kr. 10.000. A
siðasta ári voru veittar úr bæj-
arsjóði til framkvæmdanna kr.
77.000, von okkar er að framhald
verði þar á. Félagið fær í sinn hlut
ágóða af landshappdrætti
náttúrulækningasamtakanna sem
er framlag NLFÍ. Drjúg er sú
tekjulind er komið hefur frá
félagasamtökum, klúbbum og hin-
um almenna borgara á Akureyri
og í nágrannahéruðunum. Þá er
ótalið það sem félagarnir í NLFA
leggja af mörkum í vinnu og fjár-
framlögum, segja má að allt árið
sé í gangi einhver vinna í formi
fjármögnunar og hefur verið
bryddað upp á mörgu í því sam-
bandi, þess má og geta að allt það
starf er launalaust, fólkið gefur
það frá sjálfu sér málefnisins
vegna.
Eftir þetta átak sumarsins
stöndum við þannig að sjóður fé-
lagsins mun vera fremur fyrir-
ferðarlítill. Um leið og þökkuð eru
fyrri framlög leitum við til ykkar
á ný, framlög hvers og eins þurfa
ekki að vera svo ýkja stór, aðalat-
riðið er að sem flestir séu með, við
vitum aldrei hvenær við þurfum á
slíkum stað að halda. Ferðakostn-
aður hækkar sífellt, stolt okkar
Norðlendinga ætti að vera það að
eignast slíkan hvíldar- og hress-
ingarstað sem fyrst. Athygli skal
vakin á því að farið hefur verið
inn á þá braut að bjóða starfshóp-
um, sveitarfélögum og einstakl-
ingum að taka þátt í uppbygging-
unni með þeim hætti, að gefa þeim
kost á að leggja fram árlegt fram-
lag til herbergis á byggingartíma-
bilinu er viðkomandi aðilar hefðu
forgangsrétt að fyrir sína félaga,
hvort sem um er að ræða bæjar-
eða sveitarfélag. Nú þegar er að
koma í ljós árangur af þessari
hugmynd, geta má þess að ein-
staklingar hafa lagt fram andvirði
herbergis auk fleiri aðila.
Okkur er það ánægja að finna
hvað við höfum orðið vör vaxandi
skilnings á verkefni félagsins og
væntum þess að svo megi áfram
verða í auknum mæli.
Við bjóðum alla velkomna til
samstarfs við félagið og í félagið.
Neytendamál
eftir Jón Óttar
Ragnarsson dósent
Matvælalöggjöf
í inoluni
„Með lögum skal land vort
byggja, en með ólögum eyða,“
stendur skrifað í einni mögnuð-
ustu skáldsögu allra tíma.
Þrátt fyrir ofvaxið ríkisbákn
og margflókið lagakerfi standa
orð Njáluhöfundar enn í fullu
gildi. Hafa kannski aldrei átt
betur við en einmitt nú til dags.
I kjölfar vaxandi vopnagnýs
víða um lönd er það einmitt
rótgróin löghlýðni og lýðræðis-
hefð sem er mesti styrkur ís-
lendingsins og raunar Norður-
landabúa yfirleitt.
Þegar þetta er haft í huga svo
og þýðing matvæla fyrir þjóðar-
búið er enn meira undrunarefni
að íslensk matvælalöggjöf er
öldungis ófullnægjandi og
ósamboðin matvælaframleiðslu-
þjóð.
Hvers vegna Iög?
Matvælalöggjöf er ekki sett
iðnaðinum til höfuðs heldur
fyrst og fremst til þess að stuðla
að samræmingu og vernda neyt-
andann fyrir svikum og heilsu-
tjóni.
Tökum sem dæmi svokallaða
ávaxtadrykki sem neytandinn á
að blanda með vatni fyrir
notkun. Þessi afurð er til í ýms-
um útgáfum með ýmiss konar
bragði.
Stutt ferð í vörumarkað sýndi
mér svart á hvitu að af fimm
íslenskum tegundum voru þrjár
seldar undir nafninu „safi“, t.d.
appeisínusafi eða hindberjasafi.
Nú er það staðreynd að í þess-
um drykkjum er yfirleitt ekki
snefill af ferskum ávaxtasafa,
heldur er mestmegnis um að
ræða vatn, sykur, bragðefni og
stundum litarefni að auki.
Ef þetta er ekki að blekkja
neytandann þá er vandséð hve-
nær þau orð eiga við. Hvort
heilsu hans er hætta búin er
kannske annað mál, enda varla á
bætandi.
Staðreyndin er hins vegar sú
að margir neytendur álita að í
þessum drykkjum séu sömu
bætiefni og í ferskum safa. Er sú
staðreynd þessum framleiðend-
um ekki til málsbóta.
Það eru slys af þessu tagi
(þetta er með þeim saklausari)
sem valda því að allar menning-
arþjóðir hafa komið upp ná-
kvæmri matvælalöggjöf og eftir-
liti með henni.
Matvælalöggjöf
Islendingar eru — og verða
um langan aldur — fyrst og
fremst matvælaframleiðendur.
Efnahagur landsmanna er m.a.
undir því kominn að hér rísi upp
nýtískulegur matvælaiðnaður.
Það er fljótt að kvisast um
heimsbyggðina þegar þjóð tekur
í sig rögg og gerir umfangsmikl-
ar endurbætur á sviði matvæla-
löggjafar og neytendaverndar.
Sú var t.d. tíðin að
Bandaríkjamenn voru eftirbátar
margra Evrópuþjóða á þessu
sviði. Þar kom að rithöfundinum
Upton Sinclair blöskraði svo að
hann ritaði um það bók.
Jón Óttar Ragnarsson
Þessi grein er hin
fyrsta í greinaröð um
neytendamál og neyt-
endavernd.
FÆÐA
OG_______
HEILBRIGÐI
Ritið „The Jungle“ fjallaði um
óþrifnað og sóðaskap í slátur-
húsum Chicagóborgar. Olli hún
slíkum hræringum meðal banda-
rískra neytenda að stjórnvöld
sneru við blaðinu.
í dag eru Bandaríkjamenn í
fararbroddi á þessu sviði. Hefur
reynsla þeirra sýnt enn einu
sinni að átak af þessu tagi er
fljótt að borga sig.
Vörugallar og eftirlitsleysi eru
einkenni á íslenskum matvæla-
iðnaði þótt auðvitað séu undan-
tekningar frá þeirri reglu. Á hið
opinbera ekki síst sök á því.
Islensk mat-
vælalöggjöf
Taflan hér á síðunni sýnir
helstu reglugerðir um matvæli
og matvælavinnslu og árið sem
þær voru settar. Sést að margar
þeirra eru mjög komnar til ára
sinna.
Því miður hefur lítið verið
gert af því að endurskoða eldri
reglugerðir. Gildir það þrátt
fyrir að margar þeirra eru fyrir
löngu orðnar úreltar og ófull-
nægjandi.
Hitt er verra að á mörgum
sviðum matvælaframleiðslu eru
engar reglugerðir til. Hefur
þetta ýtt undir misskilning
hvers konar og ringulreið í ís-
lenskum matvælaiðnaði.
Ávaxtadrykkirnir, sem áður
voru nefndir, ættu t.d. að falla
undir reglugerð frá 1936 um
„aldinsafa og aldinsöft" þótt sú
reglugerð sé fyrir löngu orðin
úrelt.
Samkvæmt þessari reglugerð
mega framleiðendur ekki kalla
þessa drykki „safa“ eða „söft“
heldur „litað sykurvatn með
kjörnum". Er sú nafngift auðvit-
að út í hött.
Hvað skal gera?
Reglugerðirnar í töflunni eru
allar byggðar á grunnlögum um
eftirlit með matvælum og öðrum
neyslu- og nauðsynjavörum frá
1936. Þessi lög þarf að endur-
skoða.
Jafnframt þarf að setja reglu-
gerðir um íslenskan mat-
vælaiðnað í heild. Færi líklega
best á því að hafa eina heild-
arreglugerð er nái til allra
greina.
Loks þarf að setja sérstakar
reglugerðir um einstaka mála-
flokka er neytendur varða, t.d.
vörumerkingar og aðskotaefni í
matvælum svo eitthvað sé nefnt.
Heilbrigðisráðuneytið er lang-
best í stakk búið til þess að sinna
þessu verkefni. í því ráðuneyti
starfar m.a. færasti sérfræðing-
ur landsins í matvælalöggjöf.
En hér þarf að bregðast skjótt
við. Er hér með skorað á heil-
brigðisráðherra að undirbúa
þetta mál og fylgja því eftir.
Reglugerdir um matvæli
Reglugerð um
1933 tilbúning og verslun með smjörlíki
1935 fjörefnablöndun smjörlíkis
1935 flokkun meðalalýsis
1936 aldinsultu og aldinmauk
1936 aldinsafa og aldinsöft
1936 gosdrykki
1936 kaffi
1936 kaffibæti og kaffiliki
1936 kakaó og kakaóvörur
1940 nokkrar vörur úr fiski
1940 nokkrar vörur úr kjöti
1947 verkun og mat á skreiö til útflutnings
1953 verkun og mat á saltfiski til útflutnings
1958 framleiöslu, mat og útflutning á niðursoönum og niöur-
lögöum fiskafurðum
1962 Grænmetisverslun landbúnaöarins, mat og flokkun kart-
aflna og grænmetis
1967 útbúnaö sláturhúsa, kjötfrystihúsa, kjötverkunarstöðva og
meöferö og flutning sláturafuröa
1970 eftirlit og mat á ferskum fiski o.fl.
1973 mjólk og mjólkurvörur
1974 varnir gegn mengun matvæla af völdum blýs og kadmíums
í matarilátum
1974 íblöndun nítríta og nítrata í kjöt, kjötvörur og aörar slátur-
afurðir
1976 tilbúning og dreifingu matvæla og annarra neyslu- og
nauðsynjavara
1977 slátrun, mat og meöferö sláturafuröa
1980 útbúnaö alifuglasláturhúsa, slátrun alifugla, verkun þeirra
og heilbriögisskoðun
iltorggiiiMiiWfr
Metsölublaó á hverjum degi!