Morgunblaðið - 04.02.1983, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. FEBRÚAR 1983
Sáldþrykkmappa
frá Akureyri
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Allt er fyrst, varð undirrituðum
hugsað, er honum barst sáld-
þrykkmappa í ábyrgðarpósti að
norðan. Ekki mun þetta þó fyrsta
mappan, sem útfærð er í grafík og
gefin út þar nyrðra, ef ég veit rétt,
— en þetta er í fyrsta skipti sem
ég fæ senda eina slíka til umsagn-
ar. Þykir mér því sjálfsagt að gera
þá bón.
Það er myndlistarmaðurinn Óli
G. Jóhannsson, sem stendur að
þessari útgáfu, en hvort hann hafi
þrykkt myndirnar sjálfur eða að
heldur myndminni. Er ekki óal-
gengt, að myndlistarmenn, sem
leggja út í slíka útgáfu þræði svip-
aðar slóðir, — langar til að fjöl-
falda kær viðfangsefni frá fyrri
tímum. Heimsþekktir listamenn
hafa og farið þannig að.
í möppunni eru 10 sáldþrykk í
svart/hvítu, sem þrykkt eru í 100
tölusettum og árituðum eintökum.
Tæknina nefnir listamaðurinn
„silkiþrykk", sem er að vísu rétt,
en góðir málamenn fundu fljót-
lega upp orðið „sáldþrykk", sem er
öllu meira við hæfi og að auk fal-
legri íslenska.
Af myndunum í möppunni má
vel ráða, að hér sé um frumraun
ið með steinþrykktúski eða krít og
koma þá fram mjög mjúk og fín
blæbrigði, sem eru allt annars eðl-
is en t.d. í steinþrykki, dúkskurði
og yfirhöfuð öllum öðrum tækni-
atriðum grafík-listarinnar. Tækn-
in er heillandi sökum hinna sér-
stöku og víðfeðmu möguleika, en
hér skal þó taka fram, að filma,
skabalón, svo og önnur vélræn nú-
tímatækni gerir áðurnefndan mis-
mun ósjaldan minni en æskilegt
væri. Á stundum er jafnvel erfitt
að greina mismun þótt í hlut eigi
aðilar er gjörþekkja tæknina. Þá
hefur fjölföldunarástríðan tekið
völdin af listamanninum, og er
það engum til sóma. Allt þetta
þær séu unnar á verkstæði getur
hvergi á eða í möppunni. Slíkt
skiptir miklu máli, því að það er
gerður töluverður munur á þessu
atriði í grafík-heiminum.
Málarinn Óli G. Jóhannsson, er
okkur sunnanmönnum ekki með
öllu ókunnur, þvi að bæði hefur
hann rekið myndarlegan sýn-
ingarsal á Akureyri og sýnt mynd-
ir sínar hér syðra. Síðast á sam-
sýningu akureyrskra myndlist-
armanna að Kjarvalsstöðum í
október sl. og stakk Óli þá félaga
sína af, hvað sölu mynda snertir.
Óli nefnir möppu sína „Áður fyrr“
og mun uppistaða myndanna vera
gamlar teikningar eða máski öllu
Óla að ræða á þessu sviði og að
hann þekki naumast nægilega
lögmál hinnar grafísku tækni.
Myndirnar virka þannig á mig, að
þær gætu allt eins verið almennar
eftirprentanir, eða þá gerðar í
annarri grafík-tækni, t.d. dúk-
skurði. Þær eru nefnilega nokkuð
harðar í útfærslu og maður sakn-
ar blæbrigða.
Það þykir mikilvægt atriði í
allri grafík-list, að tæknin afhjúpi
greinilega í hvaða efni listamað-
urinn hefur unnið. Sáldþrykk er
nú svo sérstök aðferð, að þetta at-
riði ætti að vera næsta auðvelt.
Mögulegt er að teikna beint á silk-
þarf að vera þeim vel ljóst er taka
að vinna á þessum sviðum, einnig
þeim er einungis ætla að fjölfalda
gömul minni eða myndefni og láta
svo staðar numið. Grafík-heimur-
inn er fullur af misskilningi er
nær langt inn í raðir þeirra er
iðka tæknina af hvað mestum
móð. Það er t.d. alls ekki víst, að
snillingar eins og Goya, Picasso,
Matisse og Munch, myndu vilja
skrifa undir samþykkt myndlist-
argeira UNESCO þess efnis hvað
ekta grafík sé. En það er vissulega
önnur saga en má að ósekju árétta
hér.
Bragi Ásgeirsson
Elisabeth Stepanek er ógnvekjandi í mynd Helmu Sanders-Brahms, Vitfirrt.
KVIKMYNDA-
HÁTÍÐ 1983
Kvikmyndir
Sæbjörn Valdimarsson
Leikstjórn: Helma Sanders-
Brahms. Kvikmyndataka: Thomas
Mauch. Tónlist: Manfred Opitz,
Harald Grosskopf. Aðalhlutverk:
Elisabcth Stepanek. Þýsk frá árinu
1981. Sýningartími: 108 mín. Ensk-
ur texti.
Þessi andlega niðurdrepandi
mynd er að sögn leikstjórans,
Helmu Sanders-Brahms, byggð á
bréfum sem hún fékk frá geðbil-
aðri konu sem þrábað hana að
gera mynd um líf sitt. Konan var
ýmist vistuð á hælum sökum
geðklofa eða gekk laus og reyndi
þá sem hún gat að koma á sam-
skiptum við aðra með því að gefa
líkama sinn og sál.
Helma gerir myndina beint
eftir bréfum sem hún segir að
séu, auk hins persónulega harm-
leiks, skírskotun til sögu Berlín-
ar — geðklofinnar borgar.
í augum þeirra sem lítt þekkja
til vandamála hinnar múrskiftu
borgar er Vitfyrrt fyrst og fremst
illþolandi mynd um andlega bágt
haldna konu sem þjáist af geð-
klofa. Sálarmúr hennar aðskilur
persónuna sem allt leggur í söl-
urnar að ná tjáskiptum við aðrar
mannverur og hina sem lengst af
er lokuð inná hælum og haldin
sjálfsmorðsæði.
Hin vitskerrta veröld sem leik-
stjórinn leiðir okkur inní er
sjálfsagt nálægt sanni. Sjúkling-
urinn gefur sig helst á vald lít-
ilmögnum, gamalmennum eða
úrkasti þjóðfélagsins og það ligg-
ur við að þurfi sterkar taugar til
þess eins að horfa uppá eymd,
Bifvélavirkinn
og litla hafmeyjan
Kvíkmyndír
Ólafur M. Jóhannesson
Bifvélavirkinn
og litla hafmeyjan
Listahátíð í Reykjavík —
Kvikmyndahátíð 1983
La Petit Sirene
Stjórn: Roger Andrieux
Kvikmyndataka: Robert Alazraki
Tónlist: Alain Jomy
Aðalhlutverk: Laura Alexis
og Philippe Leotard
Enskur skýringartexti
Einhvernveginn finnst mér
franskar kvikmyndir setja
punktinn yfir i-ið á hverri
kvikmyndahátíð. Ekki endilega
vegna þess að þar sé ætíð að
finna stórbrotnustu listaverkin,
heldur vegna þess að frönskum
kvikmyndahöfundum tekst oftar
en ekki að draga fram það sem
máli skiptir í mannlegu félagi án
þess að ýkja eða rembast. Ég
held að Michel Ciment hafi
orðað þetta ágætlega er hann
skilgreinir sérstöðu franskrar
kvikmyndalistar í grein um
Maurice Pialat í International
Film Guide ’82: „Snilli franskra
kvikmyndahöfunda liggur í því
að þeir beina myndauganu að
samskiptum einstaklinga og leit-
ast við að rannsaka sálarlíf ákv-
eðins hóps manna sem þeir velja
af kostgæfni og máta við raun-
verulegar aðstæður. ... Stund-
um leita franskir kvikmyndahöf-
undar að vísu inn á svið hins
ómengaða hugarflugs, menn
einsog Abel Gance og Alain
Resnais eða gera myndir sem
spanna allan þjóðfélagsveruleik-
ann í anda Jean Renoir en oftast
er þó leitast við að skilgreina
einkalífið."
Mynd Roger Andrieux „La
Petit Sirene" eða Litla hafmeyjan
víkur lítt frá hinni franskættuðu
hefð. Þar er fjallað um ósköp
venjulegan bifvélavirkja sem
verður fyrir því óláni að fjórtán
ára telpuskjáta úr næsta húsi
leggur á hann ofurást. Er ekki að
orðlengja að hinn fertugi bif-
vélavirki lætur tælast af stelpu-
anganum með þeim afleiðingum
að hann gleymir gersamlega
stað og sund; rekur frá sér kær-
ustuna og hættir loks að mæta í
vinnuna. Ekki get ég sagt að mér
hafi fundist viðbrögð bífvéla-
virkjans við ásókn stúlkunnar
sannfærandi. Að vísu er telpan
slóttug en ósköp barnaleg og
engin fegurðardís. Samt gefst
hann upp að því er virðist bar-
áttulaust. Það er næstum einsog
biessaður maðurinn hafi engan
sjálfstæðan vilja. Nema Roger
Andrieux sé hér að lýsa innan-
tómu lífi lægri millistéttar í
Frakklandi en fyrr má nú aldeil-
is fyrrvera, að menn grípi til
þess að serða stúlkubörn í því
skyni að fá smálit á tilveruna.