Morgunblaðið - 24.07.1983, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. JÚLÍ 1983
Einar BencdikLsson scndiherra.
(Ljósm. ÓI.K.M.)
tækjasamvinnu milli íslenskra og
nígerískra aðila í sjávarútvegi.
Þeir vilja hins vegar ekki selja
olíu í vöruskiptum. Helstu fram-
leiðsluvörur þeirra til útflutnings
þar fyrir utan eru landbúnaðar-
vörur ýmsar, svo sem kókó og
jarðhnetur. Markaður fyrir þann
varning er takmarkaður hér. Þess
vegna hljótum við að staðnæmast
við fyrirtækjasamvinnuna í
vangaveltum um þetta.
Samstarf í útgerð myndi felast í
því að við tækjum þátt í fiskveið-
um undan vesturströnd Afríku,
kannski á skipum frá okkur."
— Höfum við ekki átt sam-
vinnu við Nígeríumenn í flugmál-
um?
„Flugleiðir hafa stundað flutn-
inga á pílagrímum frá Nígeríu til
Mekka og auk þess leigt vélar með
áhöfnum til innanlandsflugs í
Nígeríu. Þessi samvinna hefur
gefið góða raun. fslendingar hafa
aflað sér mikils trausts í flugmál-
um í Nígeríu."
— Svo við snúum okkur að
Bretlandi. Verður þú var við kala í
okkar garð vegna fyrri landhelgis-
deilna?
„Það gætir mikillar velvildar í
garð íslendinga í Bretlandi.
Stjórnvöld þar í landi hafa tekið
mér með miklum ágætum og sömu
sögu er að segja um móttökur
annars staðar. Eg varð þess strax
var við komu mína til Bretlands í
Svarta gullið og skreiðin
Texti: BJÖRN BJARNASON
Einar Benediktsson, sendiherra ísiands í London,
hefur víðtæka reynslu af viðskiptahlið utanríkis-
þjónustunnar. Hér er rætt við hann um þau mál og
þó sérstaklega skreiðarsölu til Nígeríu. Hvern hug
bera Bretar í útgerðarbæjum til íslendinga? Á að
sameina utanríkisráðuneytið og viðskiptaráðuneyt-
ið? Hver voru áhrifin af heimsókn forseta íslands
til Bretlands?
„Verkefnin í utanríkisþjónust-
unni eru margvísleg en lengst hef-
ur starf mitt heima og erlendis að
verulegu leyti tengst alþjóðlegri
samvinnu í efnahags- og við-
skiptamálum,“ sagði Einar Bene-
diktsson, sendiherra, í samtali
okkar á dögunum og hann lýsti
dvölinni erlendis almennt með
þessum hætti: „Frá 1956 höfum
við fjölskylda mín dvalist þrisvar
sinnum lengi i París og einu sinni
í Genf, samtals í yfir 20 ár. Þeir
eru orðnir býsna margir fundirnir
sem ég hef setið í OECD, EFTA,
GATT og víðar sem fulltrúi ís-
lands. Reyndar var það snar þátt-
ur starfsins í París að sinna um-
dæmislöndum sendiráðsins þar.
Nú erum við nýlega flutt til Lond-
on og þar eru verkefnin einungis
tengd tvíhliða samskiptum við
umdæmislöndin sem eru auk Bret-
lands, Holland, írland og Nígería."
— Þegar þú varst sendiherra í
París sinntir þú meðal annars
hagsmunagæslu i Portúgal og frá
London gætir þú málefna okkar í
Nígeríu. Það hefur verið ályktað
um það af skreiðarútflytjendum,
að stofna bæri íslenskt sendiráð í
Lagos, höfuðborg Nígeríu, hvert er
þitt álit á því?
„Ég hef alllanga reynslu af því
að gegna Portúgal frá París. Eg
tel, að sú tilhögun sé góð eins og
reyndar einnig að gegna Spáni frá
París. Ég þurfti fjöloft að fara til
Lissabon til að ræða þar við ráð-
herra og háttsetta embættismenn
í utanríkisráðuneytinu og við-
skiptaráðuneytinu. Þegar Mario
Soares var forsætisráðherra fyrr
á árum gerði ég mér einu sinni
sérstaka ferð frá París aðeins til
að ræða við hann um saltfisksölu
okkar, vafalaust greiddi hann
fyrir þeim málum þá.
Portúgalar sýndu því fullan
skilning að sendiherra sem bjó
fjarri landi þeirra þyrfti að geta
hitt sem flesta menn á sem
skemmstum tíma. Þeir tóku til-
mælum um fundahöld jafnan vel
og við allan undirbúning naut ég
ómetanlegs stuðnings okkar
ágæta aðalræðismanns í Lissabon,
Leif Dundas. Þrátt fyrir hin mik-
ilvægu viðskipti sem við eigum við
Portúgal finnst mér alls ekki þörf
á því að stofna sendiráð í Lissa-
bon. Sama á að mínu viti við um
Nígeríu. Þangað fara sendiherr-
arnir frá London þegar nauðsyn
krefur og áhersla er á það lögð að
skipuleggja ferðirnar eins vel og
kostur er fyrirfram. Lítum til
dæmis á þá staðreynd, að á þessu
ári, 1983, hefur víst meira fallið til
okkar fslendinga af innflutnings-
leyfum fyrir skreið í Nígeríu en til
keppinautanna, Norðmanna, þótt
þeir hafi sendiráð í Lagos og þó
nokkurt starfslið þar allt árið.“
— Hvert er þitt mat á skreið-
armarkaðnum í Nígeríu?
„Við Stefán Gunnlaugsson,
viðskiptafulltrúi, erum tiltölulega
nýkomnir þaðan en viðskiptin við
Nígeríu eru verulegur þáttur í
starfi sendiráðsins í London.
1981 var metár í skreiðarsölu til
Nígeríu. Þá seldust þangað yfir 19
þúsund tonn af skreið fyrir tæp-
lega 120 milljónir dollara. Eftir
þetta mesta góðæri kom síðan
versta tímabilið í viðskiptasögu
okkar og Nígeríumanna síðan i
Biafra-striðinu. Nú eru í gildi inn
flutningshöft og gjaldeyrishömlur
í landinu vegna samdráttar i olíu-
framleiðslu og lækkunar á olíu-
verði."
— Skiptir oliuframleiðsla sköp-
um fyrir afkomu Nígeríumanna?
„Allt að 95% útflutningstekna
Nígeriumanna koma frá olíunni.
Nígería er sjötta mesta olíufram-
leiðsluríki heims. Framleiðslugeta
olíufyrirtækjanna, sem öll lúta
nigeriskri stjórn, er 2,3 til 2,4
milljónir tunna á dag. Á sínum
tíma var framleiðslumagnið í
þessu marki. í efnahagslægðinni
sem gekk yfir heiminn minnkaði
eftirspurn eftir olíu. Samtök olíu-
framleiðsluríkja, OPEC, ákvaðu
að setja framleiðslukvóta og var
hann við 1,3 milljónir tunna á dag
fyrir Nígeríu. í fyrra datt fram-
leiðslan langt niður fyrir þetta
mark og á fyrri hluta þessa árs
komst hún niður í 300 þúsund
tunnur á dag. Olían frá Nigeríu er
talin sú besta í heimi og var verðið
á tunnu á sínum tfma 35,50 dollar-
ar en er nú 30 dollarar.
Nú er efnahagslægðin vonandi
að ganga yfir. Eftirspurn eftir olíu
hefur aukist. Olíusala gengur til-
tölulega eðlilega en á lægra verði
en áður. Nígeríumenn framleiða
jafnvel meira en 1,3 milljónir
tunna á dag og munu hafa leyfi
OPEC til að fara upp fyrir kvót-
ann vegna þess hve samdrátturinn
var mikill fyrri hluta ársins.“
— Vandræðin á skreiðarmark-
aðnum munu þá leysast með stöð-
ugum hagvexti iðnríkjanna?
„Á þessu stig(i verður ekkert um
það sagt hvort Nígeríumenn af-
létta höftunum og ekki gera menn
sér neinar vonir um að markaðs-
aðstæður muni gjörbreytast. Hag-
ur Nígeríu hefur batnað og vissu-
lega er eftirspurnin eftir skreið
mikil. Það er óhagstæð þróun al-
heimsviðskipta sem veldur vanda
skreiðarútflytjenda. Að þessu
leyti er um sambærileg atvik að
ræða og þegar Miðjarðarhafslönd-
in hættu að kaupa af okkur salt-
fisk í heimskreppunni miklu á
fjórða áratugnum. Munurinn er
hins vegar sá, að nú erum við bet-
ur í stakk búnir til að taka slíkum
áföllum."
— Tókst að laga framleiðsluna
hér á landi nógu fljótt að þessum
breyttu markaðsaðstæðum?
„Á síðasta ári, 1982, var verkuð
mikil skreið. Birgðir söfnuðust
fyrir. Nokkuð hefur gengið á þess-
ar birgðir og undanfarið hafa ver-
ið gerðar frekari sðlutilraunir. Sá
galli er hins vegar á gjöf Njarðar,
að menn hafa neyðst til að semja
um langan greiðslufrest í Nígeríu.
Birgðavandinn hér hefur breyst í
innheimtuvanda í Nígeríu og vest-
rænir bankar neita að staðfesta
ábyrgðir Nígeríubanka."
— Nýtur Nígería ekki lengur
lánstrausts á alþjóðamörkuðum?
„Nígeríumenn hafa ekki verið
settir í neitt bann hjá viðskipta-
bönkum sínum eða alþjóðlegum
bankastofnunum og geta til dæm-
is gengið að lánum hjá Alþjóða-
gjaldeyrissjóðnum. En forsenda
fyrir slíkri lánveitingu yrði vafa-
laust, að þeir tækju til hendi í
efnahagsmálum og gerðu nauð-
synlegar umbætur. Þar kæmi mik-
il gengisfelling fyrst til álita. Ekki
eru miklar líkur á að til hennar
verði gripið fyrir kosningarnar í
landinu nú í ágúst — hafta- og
skömmtunarkerfinu verður vafa-
laust viðhaldið fram yfir þær.
Flokkur Shagari forseta þykir sig-
urstranglegur og vill líklega ekki
taka neina áhættu með róttækum
efnahagsaðgerðum fyrir kjördag.“
— Hver er eftirspurnin eftir
skreið í Nígeríu?
„Eins og ég sagði áður seldum
við þangað 19 þúsund tonn af
skreið 1981. í fyrra var magnið að-
eins um 6000 tonn og í ár er því
spáð að við munum selja um 8000
tonn af skreið í Nígeríu. Við þurf-
um væntanlega í senn að gera það
upp við okkur hvað æskilegt er að
verka mikið í skreið af okkar
heildarafla og hvernig horfunar
eru í Nígeríu. 1981 var þorskaflinn
óvenjumikill hér við land eða um
450 þúsund tonn. í ár er líklegt að
hann verði um 300 þúsund lestir.
Auðvitað hljótum við að taka mið
af þessu og markaðsaðstæðum al-
mennt. Ég hef heyrt þeirri skoðun
hreyft, að hæfilegt sé að miða við
það, að árlega séu verkuð hér á
landi 6000 til 8000 tonn af skreið
til sölu í Nígeríu.
Nígeríumenn hafa lýst yfir
áhuga á því að við keyptum meira
af þeim eða stofnað yrði til fyrir-
fyrrahaust, hve heimsókn frú
Vigdísar Finnbogadóttur, forseta
íslands, hafði vakið mikla athygli
og skipti gífurlega miklu fyrir al-
menna kynningu á íslandi."
— En hvað segja þeir í útgerð-
arbæjunum?
„Síðan ég tók við sendiherra-
starfinu hef ég farið nokkuð um
landið og meðal annars til Grims-
by og Fleetwood í boði staðar-
manna mér til óblandinnar
ánægju. Bæði borgaryfirvöld og
það fólk sem ég hitti sýndi mér
mikla hlýju og einlægan áhuga á
sem nánustu sambandi við ísland.
í Grimsby er verið að leggja síð-
ustu hönd á stóra verksmiðju og
dreifingarmiðstöð á vegum Sölu-
miðstöðvar hraðfrystihúsanna.
Mikil aukning hefur verið á sölu
íslensks freðfisks í Bretlandi hin
síðari ár. Þá er töluvert um það,
að íslensk skip landi þar fiski,
einkum þegar fisk skortir frá
breska flotanum. Einnig hefur
verið hafinn útflutningur á fersk-
fiski í.gámum auk sölu á ýmsum
öðrum hefðbundnum sjávarafurð-
um. Þarna má sjá með áþreifan-
legum hætti, hvernig verslun get-
ur þróast eðlilega milli grannríkja
sem stofnað hafa til fríverslunar
sín á milli. Ekki er áhuginn á við-
skiptum við okkur minni í Fleet-
wood á vesturströnd Bretlands.
Carl Ross, sem er á niræðisaldri
og var stærsti togaraútgerðar-
maður Bretlands og raunar ræðis-
maður íslands í Grimsby um tíma,
ræddi við mig í Grimsby. Hann
minntist góðs vinfengis við íslend-
inga og sagði að nú væri stórút-
gerð hans og annarra úr sögunni.
En það sem mestu máli skipti
fyrir Grimsby, sagði hann, væri
ekki útgerðin sjálf heldur að fisk-
ur bærist þangað og vinnsla og
dreifing stöðvaðist ekki. Ross-
fjölskyldan stundaði verslun áður
fyrr og tók síðan til við togaraút-
gerð, nú væri aðalatriðið að halda
versluninni áfram, sagði þessi
aldni fulltrúi hennar.
f bresku hafnarbæjunum er
samkeppni um viðskipti við ís-
land, þau hafa þróast mjög ört hin
síðari ár.“
— Hvað gerir sendiráðið fyrir
útflutningsstarfsemina?
„Störf að útflutningsmálum