Morgunblaðið - 29.02.1984, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 29. FEBRÚAR 1984
Viðskipti og stjórnmál
í augum Sovétmanna
Norðmenn hafa mikla reynslu í leit að olíu á hafsbotni.
eftir Arne Œav
Brundtland
Um áramót varð ljóst að
finnskt verktakafyrirtæki hafði
orðið hlutskarpara sænsku
byggingarfyrirtæki í samkeppni
um nýjar hafnarframkvæmdir í
Tallin í Sovétlýðveldinu Eist-
landi.
í sjálfu sér er það ekkert
merkilegt. Þegar keppt er um
verkefni samkvæmt útboði er
það yfirleitt svo að einn vinnur
og annar tapar. Að þessu sinni
var það sem sé finnskt verktaka-
fyrirtæki sem kallaði sig Portal
Group sem vann og sá sem tap-
aði var sænska stórfyrirtækið
Johnson Construction Company.
Þó hafði Johnson virzt standa
betur að vígi. Það fyrirtæki lauk
nýlega framkvæmdum við
stækkun hafnarinnar í Rostok
og hlaut mikið lof fyrir. Ekki
varð séð að Portal Group hefði
sambærilega reynslu á þessu I
sviði en þó kann vel að vera að
tilboð Portal Group hafi verið
aðgengilegra en tilboð Johnsons.
Pólitískar ástæður
Það sem einkum gerir það að
verkum að þetta mál vekur at-
hygli er röksemdafærslan sem
hin svokallaða hálfopinbera sov-
éska fréttastofa Novosti hefur
haft í frammi. Hinn 30. desem-
ber í fyrra sendi Novosti frá sér
harkalega árás á Svía sem sak-
aðir voru um móðursýki í sam-
bandi við njósnir. Vitnað var til
eftirmála sem orðið hafa vegna
kafbátaferða Sovétmanna við
Svíþjóð og þess atburðar er Sví-
ar stöðvuðu sendingu á háþróuð-
um tölvubúnaði fyrir jól og voru
þessi mál tengd hafnarfram-
kvæmdunum. Novosti sagði að
Finnar hefðu fengið samninginn
í heiðarlegri samkeppni en þegar
um svo viðamikil viðskiptamál
væri að ræða yrði að vissu leyti
einnig að taka tillit til þess
hvernig búast mætti við að
viðskiptaaðili kæmi fram í fram-
tíðinni, sagði fréttastofan. Því
var með öðrum orðum lýst yfir
skýrt og skorinort að í þessu
sambandi væri tekið tillit til
pólitískra ástæðna en ekki ein-
ungis viðskiptalegra hagsmuna.
Þannig var virtu sænsku einka-
fyrirtæki refsað vegna póiitískra
aðstæðna heima fyrir.
Það kom niður á Johnson-
fyrirtækinu að stjórn Palmes
hafði tekið af öll tvímæli um að
Svíar sætta sig ekki við að Sov-
étmenn haldi áfram að senda
kafbáta í njósnaferðir inn á
sænskt yfirráðasvæði. Hér var
mikið í húfi. Samningurinn, sem
um var að ræða, var upp á einn
og hálfan milljarð norskra
króna, eða sex milljarði ís-
lenskra króna eða þar um bil.
Það er ekki laust við að það
skjóti skökku við að þessi refsing
skuli bitna á Johnson, sem hefur
átt mikil viðskipti við Sovétríkin
sl. 65 ár, en fyrirtækið flytur inn
sovézka olíu fyrir milljarða
króna á ári hverju. Venjulega
eru Sovétmenn alltraustir við-
skiptaaðilar og yfirleitt gera
þeir sér far um að halda áfram
viðskiptasamböndum sem þeir
eru ánægðir með.
Gabb?
Skýringin kemur frá hinni
hálfopinberu fréttastofu Novosti
en ekki sovézkum yfirvöldum.
Ljóst er að Novosti var komið á
fót til að koma á framfæri sov-
ézkum sjónarmiðum, en á hinn
bóginn hefur fréttastofunni ver-
ið fengið þetta hálfopinbera
hlutverk til að firra sovézk yfir-
völd ábyrgð ef á þarf að halda,
því að yfirlýsingu Novostis er
hægara að láta liggja á milli
hluta en þegar um er að ræða
yfirlýsingar beinlínis á ábyrgð
opinberra aðila. Eigi að síður er
það tilgangurinn að Novosti
endurspegli skoðanir Sovét-
stjórnarinnar.
Það kann að vera að í þessu
máli séu það ekki pólitískar
ástæður sem liggja að baki. Sov-
ézk yfirvöld kunna að hafa valið
Portal Group vegna viðskipta-
legra hagsmuna, en það breytir
því ekki að eftir á er málið sagt I
eiga sér pólitískar forsendur og
það er nokkuð sem ekki er hægt
að láta liggja milli hluta. Hvort
sem pólitískar ástæður hafa ráð-
ið úrslitum eða ekki verður það
að metast þegar málið í heild er
komið fram í dagsljósið. Og ef
þetta er gabb af hálfu Novostis
þá verður gabbið að pólitískri
staðreynd.
Traustur viðskiptaaðili
Sovétmönnum er mikið í mun
að vinna Sovétríkjunum það álit
að þau séu traustur viðskiptaað-
ili með risastóran markað sem
sé ekki háður sveiflum á sama
hátt og vestrænn markaður sem
háður sé kapítalskri spákaup-
mennsku. óskað er eftir gagn-
kvæmum viðskiptum innan
ramma opinberrar efnahags-
legrar áætlanagerðar stöðug-
leikans.
Pólitísk verzlunarvara
Þegar tilgreindar eru pólitísk-
ar ástæður fyrir því að auka beri
gagnkvæm viðskipti er því
gjarnan haldið fram að gagn-
kvæm viðskipti séu í þágu friðar
og slökunar. Oft er þetta við-
kvæðið ef sambúð austurs og
vesturs er hlaðin spennu. Á slök-
unartímum er svo sagt að aukin
gagnkvæm viðskipti séu í þágu
meiri slökunar. Þannig er lang-
oftast litið á viðskipti sem póli-
tíska verzlunarvöru.
Hugmyndin um að nota megi
viðskiptasambönd sem pólitískt
vopn er oft gagnrýnd af hálfu
Sovétmanna, sem telja þó ekki
ástæðu til að láta svo vítavert
athæfi af hálfu vestrænna kapí-
talista koma á óvart. Allt frá
styrjaldarlokum hafa Sovét-
menn kvartað undan því að
Vesturveldin fylgi af hugsjóna-
ástæðum efnahagslegri þvingun-
arstefnu í samskiptum sínum við
Sovét. Samkvæmt hinni sovézku
línu á að halda hugsjónum og
viðskiptum aðskildum. Þessari
röksemdafærslu er einnig ætlað
að hvetja til viðskipta við Sov-
étríkin og draga úr ótta við að
Sovétmenn gangi á gerða samn-
inga af pólitískum ástæðum og
komi hinu vestræna fyrirtæki
þar með í vandræði.
Með tilliti til þessa eru skýr-
ingar Novostis á því að Portal
Group skuli hafa verið tekið
fram yfir Johnson-fyrirtækið af-
ar óheppilegar fyrir Sovétmenn.
Hér er um að ræða mál sem þarf
að gefa gaum, ekki einungis í
Svíþjóð og Finnlandi heldur og í
öðrum löndum þar sem fyrirtæki
hafa hug á að taka þátt í sam-
keppni á sovézkum markaði.
Vinnsla á landgrunni
Ýmislegt bendir til þess að
framundan séu mikil verkefni
við vinnslu auðlinda á land-
grunni Sovétmanna. Finnar hafa
þegar komið ár sinni vel fyrir
borð með því að selja Sovét-
mönnum skip og útbúnað til
notkunar við olíuboranir. Sú
þróun er út af fyrir sig eðlileg.
Eftir stríð áttu Finnar ekki um
annað að velja en að byggja upp
eigin málmiðnað til að geta stað-
LOÐNUBRÆÐSLA hefur gengið vel að undanförnu og í verksmið-
jum hringinn í kringum landið hefur loðna verið brædd af krafti
síðustu vikur. Meðfylgjandi mynd er frá Reyðarfirði, en þar steig
loðnureykurinn hátt til lofts í blíðviðrinu síðastliðinn sunnudag.
Morgunblaðiö/Albert Kemp
Foreldrasamtök barna með sérþarfír:
Lokaátak í byggingu sumarbústaðar
Á SL. ÁRI reistu Foreldrasamtök
barna með sérþarfir sumarbústaö í
landi Skógræktarfélags Kjalarness
og Kópavogs að Fossá í Hvalfirði, en
skógræktarfélagið léði samtökunum
góðfúslega land undir bústaðinn.
Er hér um að ræða byggingu
fyrsta sumarbústaðar hér á landi,
sem er sérhannaður fyrir fatlaða.
Áformað er að þar geti fjölskyldur
fatlaðra barna notið sumardvalar
Leiðrétting
FÖÐURNAFN Jennu Jensdóttur
misritaðist í blaðinu í gær er birt-
ur var listi yfir þá rithöfunda, sem
hlutu starfslaun Launasjóðs. Stóð
þar Jónsdóttir. — Biðst blaðið
velvirðingar á þeim mistökum.
JNNLEN-T
um lengri eða skemmri tíma
ásamt þessum börnum sínum, sem
mörg hver búa við mikla fötlun og
eiga ekki kost á slíkri sumardvöl
annars staðar.
Maður, sem ekki vill láta nafn
síns getið, gaf samtökunum 50
þúsund krónur og varð það til þess
að hrinda framkvæmdum af stað.
Félagsmenn öfluðu fjár m.a. með
sölu happdrættismiða sl. sumar.
Ennfremur hafa eftirtaldir aðilar
veitt samtökunum rausnarlegan
fjárhagslegan stuðning vegna
þessa verkefnis: Verslunarmanna-
félag Reykjavíkur, Lionsklúbbur-
inn Týr, Lionsklúbburinn Njörður,
Lionsklúbbur Bolungarvíkur,
Lionsklúbburinn Svanur, Breið-
dalsvík, Gísli Sigurbjörnsson,
Grund og fyrirtækin BM Vallá,
Reykjavík og fspan, Kópavogi.
Kunna samtökin þessum aðilum
bestu þakkir fyrir ómetanlegan
stuðning.
Ennþá er ólokið að innrétta
bústaðinn og stendur fjáröflun yf-
ir vegna þess. Vonast er til að
unnt verði að taka bústaðinn í
notkun á sumri komanda, og er
ekki að efa að hann verður veruleg
lyftistöng fyrir fötluð börn og fjöl-
skyldur þeirra.
(FrétUiilkynning)