Morgunblaðið - 04.03.1984, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. MARS 1984
MAÐUR GETUR
EKKIALVEG SELT
ÚR SÉR SÁLINA
Spjallað við Jóhann Hjartarson
um skák og skyld mál
Viðtal: Hildur Helga Sigurðardóttir
I>að er spenna í loftinu þegar komið er inn í salinn
í Festi. Fyrstu umferð alþjóðaskákmótsins í
Grindavík er að Ijúka. Fjórar af skákunum sex sem
verið er að tefla virðast ætla að fara í bið. Haukur
er hins vegar að tapa fyrir Christiansen og allt útlit
er fyrir að eins fari fyrir Jóhanni Hjartarsyni gegn
Ingvari Asmundssyni.
Svo fer og menn spyrja hver annan „hvað kom
fyrir Jóa?“ líkt og álíti þeir þann möguleika óhugs-
andi, að Jóhann taki allt í einu upp á því að tapa
skák. En miðað við það sem á undan er gengið má
eiginlega segja að Jóhann Hjartarson hafi alveg
efni á að tapa einni og einni. Svo rækilega hefur
hann sýnt fram á hvað hann getur og ætti að vera
óþarfi að tíunda þá afrekaskrá hér. Frammistaða
hans á alþjóðlegu mótunum þremur, sem hann
hefur tekið þátt í það sem af er árinu, er víst
engum úr minni liðin, enda hafa mótin svo að segja
rekið hvert annað. Á mótinu er haldið var í Gaus-
dal í Noregi í janúar sl. urðu þeir efstir Jóhann og
Margeir Pétursson. Síðan sigraði Jóhann eftir-
minnilega á móti Búnaðarbankans og lék sama
leikinn á Reykjavíkurskákmótinu, þá í góðum fé-
lagsskap þeirra Helga Ólafssonar og gömlu kemp-
unnar Reshewzkys. Hann er kominn með alla þá
áfanga, sem þarf til að hljóta alþjóðlegan meistara-
titil og á síðustu mótunum tveimur í Reykjaík tíndi
hann upp sinn hvorn áfangann að stórmeistaratitli.
Þá er aðeins einn áfangi eftir í stórmeistarann og
nái Jóhann átta vinningum á mótinu í Grindavík er
sá björn unninn. Ef ekki, hefur hann tímann fyrir
sér, því hann er aðeins tuttugu og eins árs gamall
og þeir eru ekki margir skákmennirnir í heiminum
í dag, sem hafa getað státað af stórmeistaratitli svo
ungir.
Það er líkt og spennan yfir
skákunum hafi hleypt veðurguð-
unum í ham því það er skollinn á
blindbylur þegar halda á í gisti-
húsið Bláa lónið í matarhlé og
menn hafa á orði, að bílstjórinn
aki eftir minni og engu öðru.
Þó að dagurinn hafi ekki fært
þeim sigra á silfurfati, er ekki
þungt hljóð í „okkar mönnum" —
eins og þeir eru kallaðir þegar þeir
vinna stórt — í langferðabílnum á
leið í Lónið. „Blessaður vertu, ég
er ekkert bundinn af þessum bið-
leik — finn bara annan betri og fæ
að skipta á eftir," segir Jón L.
„Það gera þeir í Rúmeníu," bætir
hann við og einhver skýtur þeirri
spurningu að Helga hvort hrókur-
inn hans hafi nokkuð orðið veður-
tepptur á milli leikja, enda nær-
tæk samlíking eins og á stendur.
„Fall er fararheill," segir Jó-
hann um sína skák og brosir sínu
kankvísa brosi. Fremst sitja móts-
stjórinn óþreytandi, Jóhann Þórir
Jónsson, séra Lombard og kona
hans hollensk og Iáta sér hvergi
bregða.
Þegar í Bláa lónið er komið,
taka menn þá ákvörðun að láta
biðskákirnar bíða morguns, vegna
veðurs. Skákmenn geta því slakað
á stöðunni um stund og blm. gefst
gott tóm til að taka Jóhann Hjart-
arson afsíðis í spjal), en sá var
einmitt tilgangurinn.
„Meira sviðsljós
en ég hefði kosið“
Jóhann er fæddur í Reykjavík,
8. febrúar 1963, sonur hjónanna
Hjartar Magnússonar og Sigur-
laugar Magnúsdóttur. Hann varð
stúdent frá Menntaskólanum við
Hamrahlíð í vor sem leið. Aður
var hann í Álftamýrarskóla, en sá
skóli var einmitt á þeim tíma sig-
ursæll á norrænum unglingaskák-
mótum.
„Ég man ekki hver kenndi mér
mannganginn, en ég er einkabarn
svo það var a.m.k. ekki stóri bróð-
ir, eins og oft er,“ segir hann.
„Áhuginn á skákinni kom bara
hægt og rólega fram hjá sjálfum
mér. Ég var ellefu ára þegar ég
gekk í Taflfélag Reykjavíkur en
var farinn að tefla nokkru áður.
Og svo fylgdist ég auðvitað með
einvíginu ’72 eins og öll þessi
kynslóð, sem er að koma fram
núna, og má segja að sé sprottinn
upp úr því.
— Nú tapaðir þú skákinni í
kvöld. Tekur þú slíkt nærri þér?
„Það þýðir ekki annað en að
taka tapi með jafnaðargeði.
Gleyma því sem fyrst og láta það
ekki hafa áhrif á næstu skák, en
læra af mistökunum."
— Finnst þér sviðsljósið, sem þú
hefur verið í að undanförnu, hafa
aukinn þrýsting í för með sér?
„Nei, ekki beint. Og þó — það
fer stundum svolítið í taugarnar á
mér. Ég hef verið meira í sviðs-
ljósinu að undanförnu en ég hefði
kosið. Það var gaman til að byrja
með en það verður hálfþreytandi
til lengdar að lesa alltaf sömu
„frasana" í blöðunum."
— Uppáhaldsskákmaðurinn?
»Ég er nú hálfgerður fjöl-
hyggjumaður í þeim efnum. Reyni
að kynna mér bestu kosti hvers og
eins og tileinka mér þá. En af
þessum gömlu er ég einna hrifn-
astur af Pólverjanum Rubinstein.
Hann dó árið 1962, að ég held, en
hætti að tefla um 1930 þegar hann
var kominn í fremstu röð þó hann
yrði aldrei heimsmeistari. Hann
hafði stórkostlega endatafls-
tækni."
„Tölvur hafa
ekkert innsæi“
„Ég hef verið mikið viðloðandi
Búnaðarbankann, enda er hann
sannkallaður „skákbanki". Ég fór
að vinna á sumrin fyrir fimm ár-
um og vann þar í vetur fram að
jólum. Þeir hafa verið mjög hjálp-
legir í bankanum, en skákmenn
eru ofurseldir því að tillit sé tekið
til þeirra í vinnu og skóla. Það var
óvænt ánægja að vinna Búnaðar-
bankamótið og kom mér gífurlega
á óvart. En framfarir skákmanna
koma í stökkum, sem maður veit
sjaldnast sjálfur hvenær verða.
Eg er búinn að vera að basla við að
verða alþjóðlegur meistari í mörg
ár og svo koma þessir tveir áfang-
ar að stórmeistaratitlinum eins og
þruma úr heiðskíru lofti."
— Áttu von á því að fá þessa
átta vinninga, sem þú þarft á
þessu móti til þess að fullkomna
árangurinn?
„Það er lítil hætta á því. Maður
getur nú ekki alveg selt úr sér sál-
ina og þetta er búið að vera nógu
ótrúlegt undanfarnar vikur. Það
er um að gera að búast við nógu
litlu — þá gefst maður síður upp
þó á móti blási. Það er ákaflega
slæmt þegar menn fara að halda
að þeir séu betri en þeir eru. Þá
fer allt úr böndunum eins og dæm-
in sanna.
Þeir eiginleikar, sem ég held að
góður skákmaður þurfi að búa yf-
ir, eru fyrst og fremst áhugi á
skák, og andlegur og líkamlegur
styrkur, sem verða að fara saman.
Svo verða menn að vera vinnu-
samir og í góðu jafnvægi, sama
hvort þeir eru að vinna eða tapa.
Skap verða menn líka að hafa, en
geta tamið það. Þó ekki það vel að
þeim verði sama hvernig gengur.
Það eru til dæmi um skákmenn,
sem hafa aldrei náð fullum styrk-
leika vegna þess að þá skortir skap
til að vilja alltaf vera að gera enn
betur.“
— Bobby Fisher, og reyndar
fleiri, hafa haldið því fram, að
skákin sé ekkert nema vinna og
aftur vinna.
„Skákin er 90% vinna. En það er
ekki nóg þegar fram í sækir. Til
þess að menn verði virkilega góðir
þurfa aðrir eiginleikar en vinnu-
semin ein að koma til. T.d. hæfi-
leikar og innsæi til þess að gera
sér grein fyrir því á stundinni
hvað á að gera án þess að þurfa að
hafa rök fyrir því.
Það, sem skilur menn frá tölv-
um er einmitt það að tölvur hafa
ekkert innsæi."
— Hvernig myndir þú lýsa
sjálfum þér sem skákmanni?
„Ég reyni að temja mér rökrétt-
an skákstíl. Sumir vilja tefla
meira fyrir augað og eru þar af
leiðandi ekki alltaf jafn praktísk-
ir. En ég held, að til þess að ná
árangri í skák, verði maður að
vera praktískur og reyni því að
vera það.“
„Kynslódaskipti“
— Fer allur tíminn á milli
skáka á svona móti í að undirbúa
þá næstu?
„Já, það má segja það. Þetta er
„full time job“. Það fara alltaf
fimm tímar í fyrstu setu. Svo fær
maður biðskákir og svo þarf að
hugsa fyrir andstæðinginn.
Annars er ákaflega misjafnt
hvað ég eyði miklum tíma í skák-
ina. Ég hef ekki verið í þeirri að-
stöðu að geta helgað mig henni,
fyrr en nú eftir að ég hætti í bank-
anum, en ég gæti trúað að að jafn-
aði færu svona þrír tímar á dag í
skák.“
— Ætlar þú í lögfræði í haust?
„Ég er ekki alveg búinn að gera
það upp við mig. Ég læt örugglega
innrita mig, en árangurinn að
undanförnu hefur óneitanlega
verið mér hvatning í þá átt að
hugsa bara um skákina, svo það er
ekki að vita hvað verður."
— Eru einhverjir svipaðir þætt-
ir í skákinni og lögfræðinni, sem
höfða til þín?
„Já, í lögfræðinni þarf alltaf að
rökstyðja það sem gert er, líkt og í
leikjum. Þetta útskýrir kannski
hvers vegna svona margir íslensk-
ir skákmenn eru lögfræðingar. Ég
er minna gefinn fyrir raungreinar.
í þeim er oftast bara eitt rétt svar,
en í skákinni er erfitt að finna
nokkuð, sem er algilt og alltaf
rétt. Að vísu eru margir stærð-
fræðingar góðir skákmenn en ég
held að þar sé um að ræða stærð-
fræðinga, sem fá áhuga á skák,
frekar en öfugt."
— Nú verður mönnum tíðrætt
, mmrng
Jóhann Hjartarson
um að kynslóðaskipti séu að verða
í íslenska skákheiminum.
„Ég vil nú ekki meina, að hægt
sé að tala um bein kynslóðaskipti.
Hins vegar hafa verið að koma
fram menn að undanförnu, sem
eru hálfgildings atvinnumenn í
greininni, skrifa um skák jafn-
framt því að tefla sjálfir o.s.frv.
Fyrir því hefur ekki verið grund-
völlur fyrr en á allra síðustu ár-
um. Þeir eldri gátu ekki leyft sér
að helga sig skákinni jafn mikið
og við gerum nú, þegar þeir voru á
okkar aldri.“
— Það ætti víst að vera óhætt
að halda því fram að þessi alþjóð-
legu mót, sem verið er að halda á
íslandi um þessar mundir, komi
sér vel fyrir ykkur ungu mennina.
„Það er auðvitað mikilvægt, að
haldin séu mót á íslandi. Á undan-
förnum árum hafa verið haldin al-
þjóðleg mót hér annað hvert ár, en
nú eru þrjú búin að vera hér á
árinu og það fjórða á leiðinni.
Þetta er mönnum vissulega hvatn-
ing. Búnaðarbankamótið var líka
athyglisvert fyrir þær sakir að þar
var það fyrirtæki, sem hélt mót og
gaf því mjög gott fordæmi, sem
við strákarnir bindum vonir við að
aðrir fylgi eftir.
Sigrarnir á þessum mótum hafa
líka verið kærkomin staðfesting á
því, að maður hefur ekki verið að
strita þetta til einskis. En manni
hættir stundum til þess að fá efa-
semdir og spyrja sjálfan sig: „Til
hvers er ég að þessu?““
„Það ætti að
leggja FIDE niöur“
— Ert þú mikill keppnismaður í
þér?
„Já, frekar er ég það. Menn eru
voðalega misjafnir í þessum efn-
um. Sumir hafa mest gaman af að
stúdera skák, en minna þegar á
hólminn er komið.
Það, sem ég dáist að hjá Victor
Kortsnoj, er hve mikill keppnis-
maður hann er — einhver sá