Morgunblaðið - 30.03.1984, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. MARZ 1984
55
55
Því miður verö ég að
segja aö það er
heldur lítið vitaö um
mengun andrúms-
loftsins í Reykjavik
og við óhagstæð
skilyrði getur meng-
unarstyrkurinn oröið
hár.
66
síðan mengunarvarnir tóku tii
starfa áriö 1982.
Þær loftmengunarmælingar
sem viö höfum gert hafa einkum
veriö geröar í sambandi viö ákveö-
in verkefni til dæmis stóriöju og
hefur iönaöurinn staöiö undir
þessum mælingum. Slíkar mæl-
ingar hafa veriö geröar austur á
Reyðarfirði, þar sem byggja á kís-
ilmálmverksmiöju og í Hvalfiröi viö
járnblendiverksmiöjuna á Grund-
artanga og í kringum Áburöarverk-
smiöjuna í Reykjavík og álveriö í-
Straumsvík. Viö mældum magn
brennisteinsdíoxíös, köfnunarefn-
isoxíös, ryks, þungamálma, og
fleiri efna í andrúmsloftinu. Svo
viröist sem brennisteinsinnihald í
lofti sé lítiö og köfnunaroxíö í and-
rúmslofti í Reykjavík er ekki yfir
áhyggjumörkum enn þá. Þessi tvö
efni eru talin valda súru regni en
mikiö er nú rætt um afleiðingar
súrs regns á umhvefiö. Meöal ann-
ars hefur súrt regn valdiö skógar-
dauöa i Þýskalandi og viöar. Og í
Skandinavíu hafa skapast vanda-
mál í sambandi viö súrnun í vatni.
Ef viö tökum rykiö, þá er um
tvenns konar ryk í andrúmsloftinu
að ræða, gróft ryk, sem fellur til
jaröar og svifryk, sem svífur i and-
rúmsloftinu. Fína rykiö getur borist
niöur í lungun og er því hættulegra
en gróft ryk. Niðurstööur mælinga
okkar á ryki voru þær, aö viö
mældum mikið gróft ryk i and-
rúmsloftinu og var þaö oft yfir
stöölum, sem gilda í nágranna-
löndunum. Skýringin felst aö okkar
mati í því aö hér er mikið gróöur-
leysi og uppblástur. Aftur á móti
mældist minna svifryk.“
— Flúor hefur veriö mældur
vegna útblásturs frá álverinu i
Straumsvík og sýndu mælingar að
töluvert magn af því er í andrúms-
loftinu?
„Því er ekki aö leyna aö þaö
mældist þó nokkur flúormengun
frá álverinu á sínum tíma. Nú hefur
veriö tekiö í notkun hreinsitæki,
sem dregur úr flúormenguninni.
Náttúrulegur flúor hefur veriö
hér lengi til staöar vegna þess aö
mikill flúor er i ösku frá eldgosum.
Flúor safnast saman fyrir í gróöri
og áhrifa af völdum flúors veröur
fyrst vart hjá grasbítum og veldur
hann beinaskemmdum.
Blýmælingar hafa verið geröar á
vegum Eiturefnanefndar hér í
Reykjavík. Niðurstööur sýndu
55
Niðurstöður sýndu
nokkra blýmengun
eða svipaða og
mælst hefur í borg-
um erlendis.
6Í
55
Mörg eldri fyrirtæki
hafa ekki nógu góð-
an hreinsibúnað
miðað við þær kröf-
ur sem við gerum í
þessum efnum nú.
66
55
Ef mældist til dæmis
mikið blýefnamagn í
andrúmslofti, mynd-
um við krefjast þess
aö hér yrði á boð-
stólum bensín með
lágu eða engu blý-
innihaldi, eins og
víða er notað í lönd-
unum kringum
,okkur.
66
nokkra blýmengun eöa svipaöa og
mælst hefur í borgum erlendis. Viö
höfum einnig gert athuganir á
blýmengun og benda þær í sömu
átt, en þessar mælingar voru of
fáar til aö hægt væri aö draga af
þeim niöurstöðu.“
— Hvernig er mengunarvörnum
stórra iðnaöarfyrirtækja háttaö?
„Þegar veriö er aö setja á stofn
ný iönaöarfyrirtæki, þá gerum viö
tillögur um staöla og hreinsibúnaö
slíkra fyrirtækja en ný fyrirtæki fá
ekki starfsleyfi nema hreinsibún-
aöur sé viðunandi. Mörg eldri fyrir-
tæki hafa ekki nógu góöan hreinsi-
búnaö miðaö viö þær kröfur sem
viö gerum í þessum efnum nú.
Meöal fyrirtækja, sem þannig er
ástatt fyrir, eru Kísiliðjan við Mý-
vatn, Áburðarverksmiðjan í Gufu-
nesi og Sementsverksmiðjan á
Akranesi. i þessum verksmiöjum
öllum hefur þó á undanförnum ár-
um veriö gert mikið átak til að
bæta úr. Þannig er nú til dæmis
guli reykurinn frá áburöarverk-
smiðjuninni horfinn og veriö er að
setja upp fullkominn hreinsibúnaö
í sementsverksmiðjuna. En þaö
veröur aö segjast eins og er, að í
eldri verksmiöjum er alltaf erfitt aö
ná jafn góöum árangri og i nýrri
fyrirtækjum. Aö mínu mati stefna
mengunarvarnir stóriöju i rétta átt
þó aö sitthvað eigi eftir aö gera."
— Mikiö hefur verið kvartaö
undan fiskimjölsverksmiöjunum þá
einkum yfir lyktarmengun frá þeim,
hvaö er um þetta aö segja?
„Þaö er margt ógert á því sviöi
en þessi mál stefna í rétta átt aö
mínu áliti.“
— Hér aö framan ræddum viö
um mengunarvarnir hjá stórum
iðnfyrirtækjum þar sem mikið
magn loftmengunar fer út í and-
rúmsloftið á mjög litlu svæöi, hvaö
er aö segja um loftmengun á stóru
svæöi frá dreifðum uppsprettum
þar á ég viö iítil fyrirtæki, bíla og
mengun frá íbúðarbyggö?
„Þaö er óraunhæft aö setja
hreinsitæki á allar minni verk-
smiðjur, því þaö er svo dýrt, sama
er aö segja um bíla. Þaö sem
skiptir máli í þessum tilfellum er aö
fylgjast meö því hversu mikil
mengunin er í umhverfinu. Ef mæl-
ist til dæmis mikið blýefnamagn í
andrúmslofti, þá myndum viö
krefjast þess, að hér yröi á boö-
stólum bensín meö lágu eöa engu
blýinnihaldi, eins og viða er notaö i
löndunum kringum okkur.“
— Hvers vegna er ekki gert
meira af loftmengunarmælingum?
„Skýringin er sú aö fjárveitinga-
valdiö hefur ekki sýnt mengunar-
vörnum hér á landi nægilega at-
hygli. Mannskapurinn , sem vinnur
aö þeim, er allt of lítill og fjármagn-
iö sömuleiðis. í raun og veru má
segja aö meö svo takmörkuöu
fjármagni sé okkur gert ókleift aö
sinna þeim verkefnum, sem okkur
er faliö lögum samkvæmt. Þeim
mælingum, sem geröar hafa veriö,
hefur iðnaðurinn staöið undir, eins
og ég nefndi hér aö framan. En viö
stefnum í átt til aukins iönaöar og
hljóta mengunarvarnir aö veröa
mikilvægur þáttur. Ef viö fylgjumst
vel meö frá byrjun þá ættum viö
áfram aö geta notiö tiltölulega
hreins umhverfis.”
— Finnst þér atvinnurekendur
JHHHi
55
Mikið hefur verið
kvartað undan fiski-
mjölsverksmiöjun-
um, þá einkum yfir
lyktarmengun frá
þeim. Hvað er um
þetta að segja?
hafa skilning á nauösyn mengun-
arvarna?
„Já, yfirleitt vilja menn standa
vel aö þeim. Viö höfum átt gott
samstarf viö forráöamenn fyrir-
tækja en stundum höfum við oröiö
aö semja um hlutina, því þaö er oft
spurning um annars vegar hvaö
hægt só aö gera og hinsvegar
hvaö sé raunhæft.“
— Finnst þér almennt ríkja
skilningur á mengunarvörnum hér
á landi?
„Fólk hefur yfirleitt áhuga á
mengunarvörnum. En mór finnst
fólk ekki oft átta sig á okkar
starfssviöi. Ef til vill er þaö vegna
þess, aö hér hefur veriö litið á
mengunarvarnir sem heilbrigöis-
mál en þessi mál eru mun víötæk-
ari.“
— Hverjir eru aðrir helstu
mengunarvaldar á íslandi?
„Þaö er vatnsmengun og stærsti
liöurinn í þeim þætti er skolp-
mengunin. Yfirleitt er ekki nokkur
hreinsibúnaöur á frárennsli. i
skolpi eru gerlar, sem hugsanlega
geta valdiö sjúkdómum. Einnig eru
í skolpi næringarsölt, sem hafa
áhrif á vöxt gróöurs í vötnum. Þeg-
ar þessi gróöur deyr rotnar hann i
vatninu og getur þaö raskaö jafn-
vægi lífríkisins i vötnum og sjó. i
skolpi er einnig mikið af lifrænum
úrgangi, sem hefur sömu áhrif."
— Hvernig er ástandiö í þessum
málum á landinu?
„Þaö fer mikiö eftir því, hver
dreifingin verður mikil á úrgangs-
efnunum i umhverfinu. Ef dreifing
er nægilega mikil, þá er allt i lagi
aö leiöa frárennslið óhreinsaö út í
sjó. En ef þaö er til dæmis leitt út i
lokaðan fjörö þá verða menn að
gæta sín mikið betur og sama á
viö um ár og vötn.
i Reykjavík er skolpmagnið mik-
ið. Er þvi nauðsynlegt aö athuga
hvort ekki þurfi aö hreinsa skolpiö
áður en þaö er leitt út í sjó.
Á Akureyri er skolpmagniö
minna en dreifingin er einnig
minni, því skolpiö fer beint út i
þröngan fjörð þannig aö ástæöa er
til aö hafa áhyggjur af því. Einnig
er ástæöa til aö gefa ýmsum land-
luktum stööum gaum eins og
Hverageröi, Selfossi, Hvolsvelli,
Hellu og Egilsstööum. Sveitarfé-
lögin eru nú aö vinna aö því aö
koma á ráöstefnu um þessi mál í
samvinnu viö mengunarvarnir og
búist er viö að sú ráðstefna veröi
haldin í maí næstkomandi."
— Þaö er ekki aðeins skolpiö,
sem veldur vandræðum, heldur
einnig ýmiss konar annar úrgangur
til dæmis frá sláturhúsum og fisk-
iönaöi. Við spurðum Ólaf hvernig
mengunarvörnum væri háttaö hjá
þessum fyrirtækjum?
„Enn sem komiö er er mjög lítil
hreinsun á frárennsli frá þessum
iönaöi, þaö eru í mesta lagi olíu-
og fitugildrur á stöku staö. Þetta er
mál sem þarf athugunar við.“
— Hvernig er háttaö mengun
frá föstum úrgangi eins og
heimilissorpi og ýmsum öörum úr-
gangi, eins og eiturefnum?
„Hér á landi er sorp venjulega
grafið eöa því er brennt. i heildina
er ég ekki ánægöur með hvernig
staðiö er að þessum málum. Þaö
er algengt aö sorpi sé brennt á
opnum svæðum, án nokkurra
varna. Þetta álít ég ekki góöa aö-
ferö. Þyrfti aö koma upp aöstööu
þar sem hægt er aö brenna miklu
magni af sorpi í einu þar sem hægt
væri aö koma viö hreinsibúnaði
eöa uröa sorpið á viöunandi hátt.
Hvaö varöar eiturefnin þá er
ástandið ails ekki nógu gott. i raun
og veru eigum viö ekki annaö ráö
en aö grafa eiturefnin meö ööru
Æ ' ^ Hk
55
Hvað varöar eitur-
efnin er ástandið alls
ekki nógu gott. í
raun og veru eigum
við ekki annaö ráð
en aö grafa eiturefn-
in með öðru sorpi
eða geyma þau.
66 ______________
sorpi eöa geyma þau. Við gætum
ef til vill fundiö nýtingu fyrir þessi
efni en þaö er undir hælinn lagt,
hvernig tækist til meö þaö. Ég tel
aö hér vanti ákveönari reglur um
förgun eiturefna. Vöntun á reglum
hefur valdiö því, aö miklu meira er
sett út í umhverfiö af eiturefnum
en þörf er á.
En þaö er ekki aðeins í sam-
bandi viö förgun eiturefna, sem
vantar reglur, heldur margt annaö
á mengunarvarnarsviöinu. Þaö er
bundið í lögum, aö semja eigi
mengunarvarnareglur fyrir allt
landiö, þar sem yröi tekiö á þess-
um málum. Ég teldi rétt, aö heil-
brigöisráöuneytið, sem viö heyrum
undir, gengist fyrir því, aö mynd-
aöur yröi starfshópur meö til
dæmis þátttöku iðnaðarins og
sveitarstjórna og aö sjálfsögöu
mengunarvarna og náttúruvernd-
araöila, til aö vinna aö samningu
reglugeröa. Eins og þú hefur veriö
minnst á er ýmislegt aö gerast á
umhverfismálasviöinu. Hvaö út úr
þessu kemur er ekki gott aö segja,
en þetta gæti breytt stööu okkar.“
I