Morgunblaðið - 06.05.1984, Síða 27

Morgunblaðið - 06.05.1984, Síða 27
MORGUNBLADID, SUNNUDAGUR 6. MAÍ 1984 27 Þetta sýnir að afkoman getur stjórnast að verulegu leyti af því, hvort eða hvaða hráefniskostnað- ur er tekinn inn í dæmið. Til sam- anburðar má geta þess, að núver- andi kostnaður í hverja görn er 4 kr. Það, sem eðlilegast er að gera næst, er að kanna hvort ekki finnst einhver aðili hér innanlands sem hefði áhuga á þessu verkefni. Nær- tækast væri fyrir Sláturfélag Suður- lands að taka þessa vinnslu að sér, það hefur sýnt þessu mestan áhuga. Samband ísl. samvinnufélaga kæmi einnig til greina. Ekki er raunhæft að Háskóli íslands eða stofnanir tengdar honum geri frekar að í mál- inu þar sem hönnunin er komin af frumstiginu. Nú liggur fyrir fastmót- uð vinnsluaðferð og gerð hefur verið tillaga um uppsetningu tækja í vinnslurás. Einnig hefur verið gerð frummarkaðskönnun, sem leitt hefur í ljós, að einn aðili, Lövens Kemiske Fabrik í Danmörku, hef- ur áhuga á samstarfi. Eðlilegt er, að sá aðili sem hugs- anlega tæki að sér þessa vinnslu, sæi um áframhaldið, þ.e. frekari hönnun á vinnslurás, frekari markaðskönnun (eins og nú liggur fyrir, beinar könnunarviðræður við L.K.F.) og í beinu framhaldi af því itarlega úttekt á hagkvæmni þessarar vinnslu. Vinnsla ensíma úr fiskúrgangi Athugun á meltingarensímum úr líffærum þorsks hófust sumar- ið 1974. Var þá meðal annars at- huguð virkni próteolýtiskra ensíma í hinum ýmsu líffærum þorsks, þ.e. skúfum, maga, svilum, görnum og milta. Eins og við mátti búast fannst mest virkni tryptískra ens- íma í görnum og skúfum en magn peptískra ensíma var mest í maga og milta. Þessar athuganir þóttu lofa svo góðu, að sumarið 1978 var haf- ist handa við einangrun og hreins- un á tryptískum ensímum úr görnum og skúfum þorsks. Árið 1979 var einnig hafist handa við einangrun og hreinsun á carboxy- peptidösum úr sömu líffærum. Gera má ráð fyrir að heildarbotn- fiskafli íslendinga sé um 500 þús. tonn árlega. Má þá reikna með því, að um 10% af heildarþunga botn- fiskafla tapist með slógi, sem fleygt er fyrir borð úti á sjó. Það er því Ijóst, að miklum verðmætum er OeyRt, þar sem vinna má mörg verðmæt efni úr slóginu. Ekki verða öll þau efni eða efnasam- bönd talin upp hér, heldur fjallað lítillega um notagildi próteolýtískra ensíma, sem mikið er af i fiski, þar sem hann lifir á mjög próteinauð- ugri fæðu, en þau efni eru notuð í margs konar iðnaði, eins og eftir- farandi upptalning ber með sér. í leðuriðnaði: Notuð til þess að fjarlægja hár og trefjar af húðum og mýkja leðrið. Notkun leður- og fóðuriðnaðar er um 10% af heild- arnotkun próteolýtískra ensíma í iðnaði. í matvælaiðnaðinum: Þar á með- al mjólkur- og kjötiðnaði, bjór-, osta- og vínframleiðslu óg'fisk- iðnaði. í lyfjaiðnaði: Notuð við hreinsun sára og tU þess að bæta skort í meltingarensímum. í þvottaiðnaðinum: Mikil hluti óhreindinda í fötum eru prótein, sem próteolýtísk ensím kljúfa niður og gera vatnsleysanleg, þannig að þau nást úr þvottinum. f fóðuriðnaði: Niðurstöður danskra tilrauna benda til þess, að alifuglar nýti fóður mun betur ef blanda meltingarensíma er gefin ásamt fóðrinu. Markaðurinn fyrir ensím er gífur- lega stór og stærstur er hann fyrir próteolýtísk ensím. Árið 1973 var sá markaður metinn á meira en 500 milljónir danskra króna, en önnur ensím, sem einnig eru að miklu leyti unnin úr brisinu, á um það bil 100 millj. d.kr. Ekki er nokkur vafi á því, að verðgildi ens- íms á markaðinum hefur aukist mjög á undanförnum árum og mun gera það enn um sinn, því að nota- gildi ensíma fer sífellt vaxandi. AÐVÖRUN TEL ATVINNUREKENDA — eftir Magnús Gunnarsson, framkvæmdastjóra Vinnuveitendasam- bands íslands Nú þegar þessari lotu samninga við flesta samningaaðila Vinnu- veitendasambandsins er að ljúka, er rétt að reyna að gera sér grein fyrir, hvað þessir samningar í heild sinni þýða fyrir atvinnulífið í landinu. Launakostnaðarhækkanir frá upphafi til loka ársins munu verða á bilinu 10—15%, þetta þýðir að launakostnaður á árinu 1984 verð- ur 7—10% hærri en m.v. kauplag í árslok 1983. M.ö.o. að vegna kjara- samninganna eykst launakostnaður íslenskra fyrirtækja um meira en 2.000 millj. kr. í heild sinni á árinu 1984. Ein meginforsendan sem lá fyrir við gerð kjarasamninganna af hálfu ríkisstjórnarinnar var að 5% gengisbreytingar frá upphafi til loka ársins, gæfu svigrúm til 4—6% kostnaðarhækkunar á ár- inu 1984. Samningarnir hafa í för með sér kostnaðarauka umfram þetta en standi ríkisstjórnin við það markmið sitt að hreyfa gengið ekki meira en um 5% á árinu, hafa fyrirtækin tekið á sig verulega meiri kostnað en ríkisstjórnin taldi svigrúm fyrir. Hin skörpu ummæli Jóhannesar Nordal seðla- bankastjóra á aðalfundi Seðla- bankans undirstrika ásetninginn um litlar gengisbreytingar. Út- flutningsfyrirtæki geta því ekki búist við að sækja auknar tekjur með lægra gengi. Þau verða að taka þennan aukna launakostnað á sig sjálf. Samkeppnisgreinar á heimamarkaði verða jafnframt að mæta erlendum fyrirtækjum á þeim verðforsendum sem geng- isskráningin gefur. Hér er um að ræða mikla breyt- ingu frá þeim tímum er breyt- ingar á gengi voru örar og verð- bólga mikil. Stjórnendur fyrir- tækja verða strax að gera sér grein fyrir, að þeir verða að auka framleiðni til þess að bæta sam- keppnisstöðu fyrirtækjanna. Á þann hátt einan geta þeir tekið á sig aukinn kostnað. Þau fyrirtæki sem ekki ná að auka framleiðni, hljóta að standa frammi fyrir miklum erfiðleikum, sem fljótlega orsaka samdrátt hjá þeim. Fyrir- tækin verða að gera sér grein fyrir, að samfara auknum launa- kostnaðarhækkunum mun annar framleiðslukostnaður vafalítið að einhverju leyti hækka, m.a. vegna hækkana á ýmissi opinberri þjón- ustu. Jafnframt eru raunvextir mun hærri en á liðnum árum. Þegar þessi samningalota hófst ítrekaði Vinnuveitendasambandið þá skoðun, að svigrúmið fyrir launahækkanir væri mjög lítið. Launahækkanir umfram greiðslu- getu meginatvinnuvega okkar myndu aðeins leiða til nýrrar verðbólguskriðu með þeim afleið- ingum sem allri þjóðinni er kunn- ugt um. Hins vegar var ljóst að með vinnufriði gætu engir samn- ingar tekist, nema að kaupmáttur kauptaxta minnkaði ekki teljandi frá því sem hann var á 4. ársfjórð- ungi 1983. Lækkun kaupmáttar kauptaxta í kjölfar vísi- töluhækkana vegna kostnaðar við aðgerðir fyrir þá verst settu voru fyrir utan þá útreikninga, enda þar um kaupmáttar tilfærslu að ræða. Meginviðhorf vinnuveitenda var að áhættan með því að semja um launahækkanir umfram for- sendur ríkisstjórnarinnar hlyti að vera minni eftir því sem hækkana tölurnar væru lægri. Á endanum var svo samið um þær minnstu launahækkanir sem gátu sam- rýmst gengisforsendum ríkis- stjórnarinnar og þvi að halda nokkurn veginn kaupmætti 4. ársfjórðungs 1983. Ljóst er að ýmsar helstu at- vinnugreinar okkar eru illa í stakk búnar til að taka þessar launa- hækkanir á sig, en niðurstaða samninganna var hins vegar nokkurs konar jafntefli þar sem hvorugur aðilinn gat knúið fram sigur. Samningarnir voru e.t.v. um- fram allt tilraun beggja aðila við samningaborðið til að finna sátta- leið, þannig að þjóðin gæti snúið sér að því að leysa með skynsam- legum hætti úr hinum ýmsu erfið- leikum, sem steðjað hafa að henni, án ótta við verkföll eða önnur átök á vinnumarkaðnum. Ef við reynum að gera okkur í örstuttu máli grein fyrir stöðu helstu atvinnugreina okkar á þessu ári, þá var ljóst um áramót- in að hinar ýmsu greinar fisk- vinnslunnar bjuggu við allólík rekstrarskilyrði. Við kjarasamningana hækkaði launakostnaður fiskvinnslunnar vegna beinnar 5% launahækkun- ar, fatapeninga, starfsaldurs- hækkunar og hækkunar lág- markstekna. Síðan kemur rúm- lega 5% hækkun síðar á árinu. Kostnaðarauki verður fyrir fryst- inguna nú þegar um ca. 150—170 milljónir miðað við heilt ár eða um og yfir 2% af tekjum. Kostn- aðarauki strax fyrir saltfiskverk- un er hlutfallslega aðeins minni, um 40 milljónir miðað við heilt ár, sem er aðeins innan við 2% af tekjum. Viðbótarkostnaður fryst- ingar vegna hækkunar fiskverðs 1. febrúar ásamt launahækkunum 21. febrúar verður rúmlega 300 milljónir miðað við heilt ár eða um 4% af tekjum. Viðbótarkostn- aður saltfiskverkunar vegna fiks- verðshækkunar og launahækkun- arinnar eru um 100 milljónir eða lfka um 4% af tekjum. Kostnaður fiskvinnslugreinanna mun aukast aftur þegar laun hækka 1. júni og 1. september og ennfremur mun fiskverð væntanlega hækka 1. júní og 1. október. Fiskvinnslufyrirtækin þurfa því að beita ýtrustu hagkvæmni í rekstri sínum, þar sem horfst er í augu við verulegar kostnaðar- hækkanir á þessu ári með litla eða enga möguleika á þvf að auka tekj- ur sfnar, m.a. vegna aflatakmark- ana sem öllum er kunnugt um. Engar fréttir berast heldur nú af verðhækkunum á fiskmörkuð- um okkar erlendis, heldur þvert á móti. Um stöðu útgerðarinnar er óþarft að fjölyrða. Þær skuld- breytingar sem framkvæmdar verða á árinu breyta litlu um rekstrarafkomu skipanna. Þegar upp verður staðið eftir þetta ár eru mestar líkur til þess að skuldastaða útgerðarinnar verði jafnvel enn verri en fyrr. Svigrúm þeirrar atvinnugreinar er ekkert til að taka á sig kostnaöarauka og því miður ekki útlit fyrir að úr rætist á næstunni. Staða iðnaðarins hefur verið allsterk fram til þessa. Svo virðist sem hagstæðari gengisskráning en oft áður og lægri verðbólga með meiri stöðugleika hafi haft veru- leg áhrif á að auðvelda rekstur iðnfyrirtækja. Á ársþingi Félags ísl. iðnrek- enda kom fram að þær greinar iðnaðarins sem sóttu hvað mest i sig veðrið á árinu 1983 voru mat- vælaiðnaður, plast- og umbúða- iðnaður og útflutningsiðnaður að mestu leyti. Húsgagna- og innrétt- ingaframleiðsla stóð líklega í stað og jók markaðshlutdeild sfna. Greinarnar sem urðu fyrir sam- drætti voru þær sem framleiða vörur fyrir sjávarútveginn og þær sem háðar eru byggingafram- kvæmdum. Samdráttur í fataiðn- aði var þriðja árið í röð. 1 heild verður að segja að iðnaðurinn hafi svarað mjög vel efnahagsaðgerð- unum f maí 1983. Þá voru ýmsar raddir á lofti er töldu að lægri kaupmáttur almennings myndi leiða til samdráttar f iðnaðinum þrátt fyrir bætta samkeppnis- stöðu. Þessar raddir reyndust sem betur fer ekki sannspáar. Iðnaðurinn þarf nú að taka á sig þann kostnaðarauka sem kjara- samningarnir höfðu í för með sér ásamt hækkunum annarra kostn- aðarliða, sem fylgja m.a. í kjölfar ýmissa opinberra hækkana og hækkunar raunvaxta. Hætt er þvf við að samkeppnisstaða útflutn- ings og heimamarkaðsgreina fari versnandi á næstu mánuðum tak- ist þeim ekki að auka framleiðn- ina, sem nemur kostnaðaraukn- ingunni. Afkoma iðnaðarins á ár- inu mun e.t.v. fyrst og fremst ráð- ast af því hvernig starfsgreininni tekst að mæta erlendri samkeppni með betri framleiðni og hve vel okkur tekst að nýta stöðugt verð- lag til að bæta rekstur og auka útflutning á íslenskum iðnaðar- vörum. Takist fyrirtækjunum þetta ekki mun fljótt síga á ógæfuhliðina. Á þessu stigi er erfitt að átta sig á afkomu verslunar- og þjónustu- greina þó að ýmislegt bendi til að ýmsar þjónustugreinar hafi haft nokkuð góða afkomu á síðasta ári. Vöruinnflutningur dróst saman um 5—6% á árinu 1983 frá árinu áður og gert er ráð fyrir áfram- haldandi samdrætti á þessu ári. Samkeppni hefur stóraukist, sér- staklega í matvöruverslun í kjöl- far lækkandi verðbólgu og aukins verðskyns almennings. Aukið frjálsræði í verðlagsmálum leggur aukna ábyrgð á verslunina en skapar um leið meiri möguleika fyrir athafnasöm fyrirtæki. Margar blikur eru á lofti í þróun efnahagsmála íslendinga á næstu mánuðum og vandrötuð sú leið, sem ekki stofnar í hættu þeim mikla árangri, sem þó er búið að ná í efnahagsmálunum á liðnum mánuðum. Vegna lægri verðbólgu er auðveldara að reka fyrirtækin en áður. Því ætti ekki að vera eins erfitt að auka framleiðni og standa undir hærri launakostnaði, en þá er skilyrði að verðbólgan fari ekki aftur af stað vegna að- haldsleysis í peningamálum og ríkisfjármálum. Ef mikil þensla verður i hagkerfinu vegna halla á ríkissjóði, aðhaldsleysis í pen- ingamálum og erlendri skulda- söfnun, má búast við aukinni verð- bólgu. Þensla i hagkerfinu með föstu gengi kæmi iila við útflutn- ings- og samkeppnisgreinar, sem yrðu þá að horfast í augu við til- _ finnalegan samdrátt og rekstrar- erfiðleika. Nýgerðir kjarasamningar gera ráð fyrir 7—10% kostnaðarauka fyrir fyrirtækin frá ársbyrjun til ársmeðaltals og hækkun milli ára um 10—15% á árinu sem fyrr er getið. Þessar tölur eru að sjálf- sögðu of háar miðað við fyrirliggj- andi efnahagsforsendur og eina leiðin til að mæta þeim er með bættum rekstri og meiri tekju- möguleikum. Ef fyrirtækjunum tekst ekki að mæta kostnaðarauk- anum á þennan hátt eru allar kauphækkanir við núverandi að- stæður í raun ávísun á einhverja blöndu af verðbólgu, atvinnuleysi og erlendri skuldasöfnun. Megin- munurinn á þessum tölum og því sem gerst hefur á undanförnum árum er, að nú verður verðbólgu- stigið mun lægra. Aðalmarkmiðið með efnahagsákvörðunum nú, hlýtur að vera, að hindra að verð- bólgan fari á nýtt flug á síðari hluta þessa árs eða á næsta ári. Launakostnaður íslenskra fyrir- tækja eykst sem nemur um 2.000 millj. kr. á þessu ári. Það þýðir einfaldlega, að við verðum að auka verðmætasköpunina sem þessari tölu nemur ef við viljum að at- vinnureksturinn standi jafnréttur eftir. Aðstæður í atvinnumálum og þróun fiskveiða leyfa ekki mikla bjartsýni í þessum efnum. Við höfum þegar spennt bogann eins hátt og okkur er frekast unnt og frekari kostnaðarauki fyrir fyrirtækin getur aðeins leitt af sér aukna spennu á gjaldmiðilinn eða atvinnuleysi. Það hlýtur því að vera meginmarkmið allra þeirra sem fjalla um efnahags-, atvinnu- og launamál í landinu að reyna að fylkja sér um atvinnuuppbygg- ingarstefnu sem getur leitt af sér aukna verðmætasköpun og þá um leið meiri atvinnu og betri lífs- kjör, þetta er meginverkefni þjóð- arinnar i dag. Án slíkrar stefnu- mörkunar tekst okkur ekki að tryggja þau lifskjör sem við vilj- um búa við í framtíðinni. Fyrirlestur um tölvur á sviði rannsókna DR. BENEDIKT Jóhannesson flytur erindi á vegum Rannsókna- stofnunar uppeldismála, um nýj- ungar í forritun og tölvuúrvinnslu á sviði rannsókna. Fyrirlesturinn verður haldinn í Kennaraskóla- húsinu v/Laufásveg þriðjudaginn 8. maí og hefst kl. 16.30. öllum heimill aðgangur. Fyrirlestur um „Tantra- jóga“ HINGAÐ til lands er komin bandarisk nunna í boði Tantra- kvenna á fslandi og heldur hún fyrirlestur um leiðir til aukinnar lífshamingju, sjálfsþekkingar og jákvæðari lífsviðhorfa með beit- ingu hugleiðsluæfinga. Fyrirlest- urinn verður í Menntaskólanum við Hamrahlíð mánudaginn 7. maí klukkan 20.30, stofu 40. (Úr fréttatilkynningu.)

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.