Morgunblaðið - 01.10.1986, Qupperneq 29

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 1. OKTÓBER 1986
29
semi
ar
Þá hafa stöðvar til íþróttaæfinga
sprottið upp um alla borg og svo
mun vera víðar í stærri bæjunum.
Sundiðkun er almenn og eins er
um almennar gönguferðir. Allt er
þetta til heilsufarslegra hagsbóta
og miklu almennara en fyrir 10—20
árum.
Við Hóprannsókn Hjartavemdar
kom í ljós að um 23% karla stund-
uðu íþróttir 1968 en um 34% 1980
[8,9].
Ekki er ég í vafa um að þessi
breyting lifnaðarhátta eykur á
næstu ámm líkumar á lengra og
betra lífi. Því til stuðnings skal
greint frá rannsókn við Harvard-
háskóla í Boston þar sem til margra
ára var fylgst með tæplega 17 þús-
und manns með tilliti til líkamsæf-
inga og áhrifum þeirra á lífsferil
þeirra, hvað varðar hjarta- og æða-
sjúkdóma og aðra sjúkdóma.
Niðurstaðan var að þeir sem iögðu
mest stund á æfíngamar höfðu
nærri helmingi lægri tíðni krans-
æðadauða en þeir sem stunduðu
léttari æfíngar. Einnig kom í ljós
að lækkun varð á dánartíðni ann-
arra sjúkdóma þ.á m. krabbameins
af öllum tegundum, þó ekki væri
hún eins greinileg og lækkun dán-
artíðni kransæðasjúkdóms. [10]
Aukin likamsþyngd:
Samkvæmt rannsóknum Rann-
sóknastöðvar Hjartavemdar ca. 15
ára gömlum má telja að minnsta
kosti þriðjungur fólks á Reykjavík-
ursvæðinu hafí verið ofan æskiiegr-
ar þyngdar. [11,12] Var það svipuð
tala og fannst í nágrannalöndunum.
Nýrri rannsóknir benda til að þetta
hlutfall hafí lítið breyst og má því
betur, ef duga skal.
Enginn vafí er á að margt fólk
hugar betur að matarinnkaupum
sínum nú en áður með tilliti til fitu
og sykurs. Má þar fyrst benda á
að erfiðleikar eru á sölu á feitu
lambakjöti. Einnig hefír dregið
mjög úr þeirri óhóflegu mjólkur-
drykkju, sem tíðkaðist um og eftir
síðasta stríð. Ekki er ólíklegt að
þessar og aðrar breytingar á lifnað-
arháttum Reykvíkinga hafí haft í
för með sér lækkun blóðfituinni-
halds, sem áður er getið.
Streita:
Erfíðlega hefír gengið að meta
og mæla streitu og því fáar rann-
sóknir sem eitthvað bitastæðar em
í þeim efnum. Öllum er ljóst að
mikið andlegt álag og til langs tíma
hefír oft í för með sér hækkun blóð-
þrýstings og blóðfitu og ekki
sjaldan fylgja auknar reykingar í
kjölfarið. Sjá því allir að þar er
voðinn vís.
I Hóprannsókn Hjartavemdar
var sú spuming lögð fyrir þátttak-
endur hvort þeim þætti núverandi
starf andlega erfítt. í fyrsta áfanga
rannsóknarinnar 1967—68 svömðu
12% karla þessarí spumingu já-
kvætt [8] en í fjórða áfanga 16%
[9].
Aðrar rannsóknir á
sviði áhættuþátta
„Monica“-rannsókn
Sl. þijú ár hefír Rannsóknastöð
Hjartavemdar eftir beiðni heilbrigð-
isyfírvalda tekið þátt í fjölþjóðlegum
rannsóknum undir yfímmsjón Al-
þjóðaheilbrigðisstofnunarinnar.
Rannsóknin á að standa í 10 ár og /
er ætlað að meta tíðni kransæða-
stíflu og þær breytingar er á henni
kunna að verða á tímabiiinu ásamt
þeim áhættuþáttum sem þekktir
em. Er hér um mjög fjárfreka rann-
sókn að ræða sem krefst síaukins
Rannsóknastöð Hjartavemdar — efnarannsóknadeild.
konar íþróttir hafa aykist sem
vafalífið mun stuðla að minni áhrif-
um streitu.
Með nýjum lögum um reykinga-
vamir standa vonir til að reykingar
fari minnkandi.
Eins og áður getur em krans-
æðasjúkdómar lengi að þróast, ár
eða áratugi. Það er viðbúið að það
taki langan tíma að snúa þessari
þróun við, en sú breyting sem orðið
hefur á helstu áhættuþáttum krans-
æðasjúkdóma hér á landi og
dánartíðni þeirra, gefur vonir um
að ná megi vemlegum árangri í
framtíðinni.
Heimildir
[1] K. Svárdsudd: Are the Changes in Is-
chemic Heart Disease caused by Changes
in Risk Factors?
Theracom, 34:2,1985.
[2] N. Sigfússon: Blood pressure in Icelandic
males aged 34—61 years.
Health Survey in the Reykjavík area. Stage
1,1967—’68. Report A X, Reylgavík, 1978.
[3] Nikulás SigfÚ8Son: Hypertension in
Middle-Aged Men. The Effect of repeated
screening and referral to community
physicians on hypertension control.
Acta Medica Scandinavica, Suppl. 710,1986.
Rannsóknastöð Hjartaverndar — efnarannsóknadeild.

Rannsóknastöð Hjartavemdar — tölvuvinnsla.
starfsafla en hefír ekki notið þess
fjárhagsstuðnings yfírvalda sem
nauðsyn krefur.
*
Urvinnsla úr gögnum
Hjartaverndar
Ýmis verkefni em þar í gangi
en ég mun geta eins þeirra sem
kemur áhættuþáttunum beint við.
Rannsókn hefír staðið yfír sl. tvö
ár á dánarorsökum um 4500 manns
en þeir hafa allir verið þátttakendur
í Hóprannsókn Hjartavemdar frá
því hún hófst á haustmánuðum
1967. Er langt komið að tölvuskrá
þennan efnivið m.a. til að finna
áhættuþætti og meta þátt þeirra í
sjúkdómum og dauða.
Skráning
kransæðastíflu
Árið 1981 hófst á Rannsóknastöð
Hjartavemdar skráning kransæða-
stíflutilfella meðal allra íslendinga
á aldrinum 25—74 ára. Þessi skrán-
ing á að ná yfír 10 ára tímabil og
er þáttur í framangreindri Monica-
rannsókn. Slík skráning er tímafrek
og tafsöm, þar eð heimsækja þarf
spítala borgarinnar og stærri bæja
á landinu til að skrá innlagða krans-
æðasjúklinga svo og öll dánarvott-
orð. Því miður em hjartavemdar-
samtökin ekki það vel í stakk búin
fjárhagslega að geta hmndið þessu
verki áfram eins og nauðsyn ber
til og fjárhagsstuðningur hins opin-
bera mjög skorinn við nögl. Með
þessari skráningu verður í framtíð-
inni hægt að fylgjast með fram-
vindu kransæðasjúkdóms og
dánartfðni vegna hans í þjóðfélag-
inu.
Hefir forvarnastarfið
borið árangnr?
Ég held að flestu leyti megi svara
þessari spumingu játandi. Séu
áhættuþættimir taldir upp í þeirri
röð sem að framan getur hefír eftir-
lit og meðferð á hækkuðum blóð-
þrýstingi stóraukist og batnað. [3]
Blóðfíta (kolesterol) hefír einnig
lækkað. Með nýlega hertum
reykingavömum em líkindi til að
draga megi úr reykingum til muna
á næstu áram.
Þá sést að viðbrögð almennings
um stundun lfkamsæfinga alls kon-
ar og hollrar útivistar fara sívax-
andi.
Hins vegar benda rannsóknir
Hjartavemdar til að fólk telji að
streita fari vaxandi í störfum þeirra,
og ekki virðist skv. sömu rannsókn
að líkamsþyngd Reykvíkinga fari
lækkandi. Hvomtveggja er
áhyggjuefni, sem er samofíð því
lífsgæðakapphlaupi sem við búum
við.
Dánartíðni kransæða-
sjúkdóms
Svo er að sjá að þar sem lengst
og ákveðnast hefir verið beitt for-
vamastarfí gegn kransæðasjúk-
dómi hafí orðið mest ágengt f
lækkun _ dánartíðninnar. (Banda-
ríkin, Ástralía, Nýja-Sjáland). í
þessum löndum höfðu þessar ráð-
stafanir verið við hafðar áratugum
fyrr en hjartavemdarsamtökin vom
stofnuð hérlendis. Hafa ber og í
huga að fyrstu breytingar í æða-
veggjum sem em undanfari
æðakölkunar geta byijað á ungl-
ingsámm. Breytingar þessar em
því áratugagamlar þegar þær gefa
líkamleg einkenni.
Eins og áður sagði hafa litlar
breytingar dánartíðninnar orðið á
Norðurlöndum og Bretlandi í þess-
um efnum enda forvamarstarf
hafíð litlu fyrr en hérlendis.
Samkvæmt heilbrigðisskýrslum
fer dánartíðni vegna kransæðasjúk-
dóms stöðugt vaxandi hér á landi
allt framá sjöunda áratuginn.
Kringum 1970 virðist verða breyt-
ing á þessri þróun, dánartiðnin
hættir að vaxa og jafnvel gætir
nokkurrar lækkunar einkum meðal
kvenna eins og sjá má á meðfylgj-
andi línuriti. [13,14]
Niðurlagsorð
Rannsóknir Hjartavemdar gefa
til kynna:
1) Blóðþiýstingsmælingar hafa
stórlega aukist og meðferð blóð-
þrýstings batnað.
2) Blóðfíta (kolesterol) hefur vem-
lega lækkað.
3) Sígarettureykingar hafa minnk-
að, einkum meðal karla.
4) Líkamsrækt allskonar hefur
aukist vemlega.
5) Aukin líkamsþyngd er svipuð
síðustu 10—20 árin.
6) Streita í starfí hefur heldur auk-
ist.
Leggja þarf áherslu á að blóð-
fitumælingar verði sem algengastar
hjá fullorðnu fólki.
Aðgerða er þörf til þess að þyngd
manna nálgist sem mest kjörþyngd.
Fagna ber að líkamsrækt og alls-
[4] AUi Ámason & Guðmundur Sverrisson:
Fréttatilkynningfrá Sjúkrahúsi Seyðis-
flarðar.
Hjartavemd, 23:2,1986.
[5] Ottó J. Bjömsson, Davíð Davfðsson, Ólafur
Ólafsson, Nikulás Sigfússon, Þorsteinn
Þorsteinsson: Survey of Serum Lipid Lev-
els in Icelandic Men Agen 34—61 Years.
An epidemiological and statistical evalua-
tion.
^Acta Medica Scandinavica, Suppl. 616,
1977.
[6] Baldvin Þ. Kristjánsson, Davíð Davfðsson,
Guðmundur Bjömsson, Nikulás Sigfússon,
Ottó J. Bjömsson: Reykingavenjur
íslenzkra karla á aldrinum 46—68 ára.
Hóprannsókn Hjartavemdar 1974—’76.
Rit C XXIII, Reykjavík, 1983.
[7] Baldvin Þ. Kristjánsson, Davíð Davfðsson,
Guðmundur Bjömsson, Nikulás Sigfússon,
Ottó J. Bjömsson. Reykingavenjur
fslenzkra kvenna á aldrinum 42—69 ára.
Hóprannsókn Hjartavemdar 1976—’78.
RitC XXVIII, Reykjavík 1984.
[8] Ólafur Ólafsson, Haukur ólafsson: Skóla-
ganga, atvinna, húsnæði og heilsufar
nokkurra starfsflokka fslenzkra karla á
höfuðborgarsvæðinu á aldrinum 34—61
árs.
Hóprannsókn Hjartavemdar 1967—’68.
Skýrsla A XVI, Reykjavík 1980.
[9] Rannsóknastöð Hjartavemdar. Óbirtar
niðurstöður.
[10] P.D. Wood, W.L. Haskell, S.W. Far-
quhar Role of physical excercise in primary
and secondary nrevention of atheroscle-
rotic disease.
Heartbeat, 4:1,1985.
[11] Bjami Torfason, Davíð Davfðsson, Niku-
lás Sigfússon, Ottó J. Bjömsson: Líkams-
hæð, Ifkamsþyngd og þyngdarstuðull
fslenzkra karla á aldrinum 34—61 árs.
Hóprannsókn Hjartavemdar 1967—’68.
Skýrsla A XV, Reykjavík 1978.
[12] Davfð Davfðsson, Friðrik Sigurbergsson,
Gunnar Guðmundsson, Nikulás Sigfússon,
Ottó S. Bjömsson, Ólafur Ólafsson:
Lfkamshæð, lfkamsþyngd ogþyngdarstuð-
ull íslenzkra kvenna á aldrinum 34—61 árs.
Hóprannsókn Hjartavemdar 1968—’69.
Rit a XXVI, Reykjavík, 1983.
[13] Heilbrigðisskýrslur 1966—1984.
[14] Heilbrigðismál, 1:1986.
Höfundur er prófessor ílæknis-
fræði ogdr. med.