Morgunblaðið - 20.10.1987, Blaðsíða 1

80 SIÐUR B
II
ttgmiWfiMfe
STOFNAÐ 1913
237. tbl. 75. árg.
ÞRIÐJUDAGUR 20. OKTÓBER 1987
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Bandaríkjamenn ráð-
ast á olíupall Irana
WaaKmivfAn RafiMiii Rnntnr
Washington, Bahrain, Reuter.
Bandaríkjamenn eyðilögðu
olíupall írana austur af Qatar á
Persaflóa í gær í hefndarskyni
fyrir árás á tankskip í höfninni
í Kuwait sl. föstudag. íranir hót-
uðu grimmilegum hefndum og
sögðu strið hafið við Bandarikin.
Þeir sögðu Bandaríkjamenn
komna út í kviksyndi sem þeir
ættu ekki afturkvæmt úr. Caspar
Weinberger, varnarmálaráð-
herra, varaði írani við enn
harðari hefndaraðgerðum ef
þeir létu ekki segjast.
Ronald Reagan, Bandaríkjafor-
seti, sendi frá sér yfirlýsingu í
kjölfar árásarinnar á olíupallinn,
þar sem sagði að olíupallurinn hefði
verið notaður sem bækistöð fyrir
tilefnislausar árásir á skip, sem
væru Persaflóastríðinu óviðkom-
andi. „Hér var um réttmætt og
takmarkað svar við ólöglegri vald-
beitingu gegn Bandaríkjamönnum
að ræða, sjálfsvörn," sagði í yfirlýs-
ingunni.
Reagan sagði að Bandaríkja-
menn hefðu engan áhuga á ófriði
við írani. „Þeir skyldu þó ekki und-
ir neinum kringumstæðum vanmeta
staðfestu okkar og getu til að verja
skip okkar og hagsmuni gegn tilefn-
islausum árásum," sagði forsetinn.
Að sögn Weinbergers skutu
tundurspillamir Kidd, Young, Left-
wich og Hoel um eittþúsund fímm
tommu skotum á Rostam-olíupall-
inn, sem er á miðjum Persaflóa, 120
mílur austur af Bahrain. Arásin
hófst klukkan 14 að staðartíma,
klukkan 11 að íslenzkum tíma.
Starfsmenn pallsins, um 30 talsins,
hefðu verið varaðir við árásinni með
20 mínútna fýrirvara. Hefðu þeir
forðað sér á báti.
Weinberger sagði að stuttu
seinna hefðu sjóliðar farið um borð
í annan íranskan olíupall skammt
norður af Rostam-pallinum og eyði-
lagt þar ratsjár og íjarskiptabúnað.
Fred Hoffman, talsmaður vamar-
málaráðuneytisins, sagði að starfs-
menn síðarnefnda olíupallsins hefðu
yfirgefíð pallinn þegar skothríð var
hafin á Rostam.
Að sögn Hoffmans var beitiskip-
inu Stanley siglt milli olíupallsins
Caspar Weinberger, varn-
armálaráðherra Banda-
rikjanna, gerir grein fyrir
árás Bandaríkjamanna á
olíupail írana á blaða-
mannafundi í Washington í
gær. Myndin á töflunni er
af olíupallinum sem var
eyðilagður.
og strandar írans til þess að koma
í veg fyrir íranska gagnárás meðan
á árásinni á pallinn stæði. Eftirlits-
flugvélar af gerðinni E-2C flugu
yfír svæðið til að fylgjast með
írönskum flugvélum og orrustuþot-
ur frá flugmóðurskipinu Ranger
sveimuðu yfír tundurspillunum og
voru til taks ef á þyrfti að halda.
Bandaríkjamenn sögðu að á báð-
um pöllum hefði verið fylgst með
skipaferðum á Persaflóa og þaðan
hefði verið lagt upp í árásarferðir
á vopnuðum hraðbátum. Þaðan
hefðu verið gerðar árásir á banda-
rískar herþyrlur 8. október sl., sama
dag og bandarískar þyrlur sökktu
vopnuðum írönskum hraðbáti og
tóku tvo til viðbótar norðarlega á
flóanum.
Leiðtogar beggja bandarísku
stjómmálaflokkanna lýstu stuðn-
ingi við Reagan forseta vegna
árásarinnar. Bretar lýstu stuðningi
við hana og ríkisstjómir fjölmargra
ríkja lýstu skilningi sínum. Sovét-
menn fordæmdu árásina hins vegar
og sögðu Bandaríkjamenn komna
út á hálan ís.
Verðfaíl í kauphöH-
inni í New York
23% fall í New York, 10% í London, París, Frankfurt og Tókýó
Washington, London, Tókýó.
MEIRA verðfall varð í kauphöll-
inni í New York í gær en i
hruninu mikla, sem kom krepp-
unni af stað árið 1929. Hvarf sú
hækkun, sem orðið hafði á verð-
bréfum á öllu árinu, á einum
degi, og voru verðbréfin aðeins
verðminni í gærkvöldi en í upp-
hafi árs. Óvissa ríkti í fjármála-
heiminum vegna lækkunarinnar
og sögðu efnahagssérfræðingar
brezka útvarpsins, BBC, óviss-
una það mikla að ómögulegt
Norðmenn í Hollywood:
Ætla að gera mynd
um Leif heppna
Osló, frá Jan Erik Laure, fréttaritara Morgunblaðsins.
NORSKIR peningamenn hyggj-
ast reyna að fá kvikmyndafram-
leiðendur í Hollywood til þess að
gera kvikmynd um Vínlandsfund
Leifs heppna Eiríkssonar. Hand-
ritið að myndinni um fund
Ameríku verður byggt á norskri
skáldsögu eftir Veru Henriksen,
sem heitir „Rúnakrossinn"
(Runekorset).
Þegar hefur verið haft samband
við nokkur kvikmyndaver í Holly-
wood og segist leikkonan Liv
Ullmann hafa mikinn áhuga á að
leika aðalhlutverk í myndinni.
Gert er ráð fyrir að myndin verði
tilbúin til sýninga í janúar árið
1990, nokkru áður en haldið verður
upp á fímm hundruð ára afmæli
þess að Kristófer Kólumbus fann
Ameríku á nýjan leik. „Mynd um
Vínland gæti átt dtjúgan þátt í því
að koma norskri sögu og menningu
á framfæri," var haft eftir einum
þeirra, sem stánda að baki hinni
fýrirhuguðu kvikmynd.
væri að segja á hvorn veg mál
þróuðust. Jóhannes Nordal,
seðlabankastjóri, sagðist í gær-
kvöldi eiga von á þvf að
bandarísk stjórnvöld gripu til
aðgerða til að snúa þróuninni á
verðbréfamarkaðinum í Wall
Street við. Sérfræðingar sögðu
að verðfallið væri banahögg fyr-
ir uppsveifluna, sem verið hefði
á verðbréfamarkaði í 5 ár.
Þegar kauphöllinni í New York
var lokað höfðu verðbréf lækkað
um 507,99 stig gagnvart Dow Jon-
es-verðbréfavísitölunni, sem stóð
þáí 1.738,74 stigum. Verðlækkunin
í gær nam því 23%. Lækkun bréf-
anna hófst í síðustu viku en þá
lækkaði vísitalan um 235 stig, þar
af um 108 stig á föstudag. Var það
í fyrsta sinn sem hún lækkar um
meira en hundrað stig á einum degi.
„Mesta hættan er sú keðjuverk-
un, sem verðlækkunin gæti haft í
för með sér fyrir fjárhag þeirra
aðila, sem hafa fest mikið fé í þess-
um markaði," sagði Jóhannes
Nordal, seðlabankastjóri, þegar
Morgunblaðið innti hann álits á
þróuninni á verðbréfamarkaðinum.
„Keðjuverkunin gæti haldið
áfram í gegnum allt kerfíð og það
myndu peningayfírvöld fyrst og
fremst reyna að stöðva. Það þýðir
að þau verða meðal annars að dæla
minni peningum inn í fjármagns-
kerfíð og ná vöxtum niður. Þama
Úr kauphöllinni í New York.
eru gífurlegir fjármunir í veði og
það tapa margir miklu.
Það er ekki nokkur vafí á að
stjómvöld munu áreiðanlega bregð-
ast fljótt við til þess að koma í veg
fyrir að fyrirtæki, bankar og stofn-
anir, sem eiga mikið í hættu, bíði
stóran skaða. Áhrifín á gengismálin
em minna áhyggjuefni á þessu
stigi. Meira áhyggjuefni em þau
áhrif sem lækkunin kann að hafa
á efnahagsstarfsemina og hvort
hún snúi þróuninni við til verri veg-
ar,“ sagði Jóhannes.
Mesta hran á Wall Street varð
12. desember 1914 þegar verðbréf
lækkuðu um 24,4% á einum degi.
Lækkunin 28. og 29. október 1929,
hmnið mikla, nam 12,8 og 11,7%.
Var það upphafið að kreppunni
miklu.
Verðbréf höfðu hækkað um nær
800 stig í ár og náði Dow Jones-
vísitalan hámarki 25. ágúst sl. er
hún komst í 2.722,42 stig. Hún
stóð í 1.895,95 stigum við síðustu
áramót.
í gær lækkuðu verðbréf um tíu
prósent að meðaltali í Tókýó vegna
gífurlegs framboðs. Einnig lækk-
uðu verðbréf um 10% í London,
París og Frankfurt þegar fregnir
bámst af verðfallinu í New York.
Bandaríkjadollar féll talsvert í
verði gagnvart japönsku jeni og
vestur-þýsku marki en það er trú
margra að örlög dollars og hluta-
bréfa haldist í hendur. Dollarinn
komst ískyggilega nærri 140-jena
markinu. Talið er að
Louvre-samkomulag sex helztu
iðnríkja heims frá því í febrúar
hafí sett 140 jen sem lægri mörk
dollars.
James Baker, fjármálaráðherra
Bandaríkjanna, sagði um helgina
að Louvre-samkomulagið hlyti að
endurskoðast fyrst Vestur-Þjóð-
veijar hefðu ekki staðið við fýrirheit
um að stefna að auknum hagvexti
til að hjálpa Bandaríkjamönnum að
draga úr eigin viðskiptahalla. Hann
taldi nýlega vaxtahækkun Vestur-
Þjóðveija ekki í samræmi við þau
fyrirheit. Hann sagði dollarann
myndu þola frekari verðlækkun.
Kaupahéðnar í Wall Street óttuðust
í gær að dalnum yrði leyft að falla
í verði í þeirri von að það dragi úr
viðskiptahallanum. Slíkt gæti aukið
verðbólgu og fælt í burtu erlenda
peningamenn. Þessi ótti leiddi til
mikillar verðbréfasölu og hins mikla
hmns.