Morgunblaðið - 21.11.1987, Blaðsíða 66

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. NÓVEMBER 1987
66
Minning:
Bjami Ó. Frhnanns■
son frá Efrimýrum
Fæddur 12. mars 1897
Dáinn 10. nóvember 1987
Langri ævi er lokið, farsælt skeið
er á enda runnið. Góðbóndi að norð-
an, sveitarhöfðingi og nefndarmað-
ur í héraði, hefur kvatt þetta jarðlíf.
Flest okkar óska þess að ná góð-
um aldri á þessari jörð, láta eitthvað
gott af okkur leiða, í þágu ætt-
menna og annarra. Kveðja síðan
þrautalaust, sofna svefninum langa
í sátt við guð og menn. Þetta finnst
' mér að fallið hafí í skaut þeim, sem
ég geri hér tilraun til að mæla eft-
ir við leiðarlokin. Hann var
gæfumaður og skilur eftir góðar
minningar.
Bjami óskar hét hann og fædd-
ist í Hvammi i Langadal í Austur-
Húnavatnssýslu fyrir níu áratugum.
Foreldrar hans voru hjónin Guð-
mundur Frímann Bjömsson og
Valgerður Guðmundsdóttir fi-á
Sneis á Laxárdal, en hún var síðari
kona Frímanns. Foreldrar Bjama
urðu öldmð. Hún fæddist árið 1866
og lést 1949. Frímann fæddist árið
1847 og lést 1935. Sést af þessu
að Vaigerður hefur verið um tutt-
ugu ámm yngri en Frímann. Með
síðari konu sinni eignaðist Frímann
auk Bjaraa, fimm böm. Á lífi em
tveir bræður hans, þeir Jóhann og
Guðmundur Frímann, báðir skáld
og rithöfundar.
Bjami stundaði ekki langskóla-
nám, naut aðeins Qögurra vetra
náms fyrir ferminguna. Síðan tók
við skóli lífsins sem hann notaði
dyggilega. Hann vann á búi for-
eldra sinna nokkuð fram yfir
tvítugsaldur. Var þá þegar tekinn
að sinna opinbemm störfum í sveit
sinni. Ungmennafélagshreyfíngin
átti hug hans, svo og samvinnu-
hreyfingin. Opinber störf létu
Bjama mjög vel; ég held jafnvel
að hann hafí haft yndi af þeim. í
Æviskrám samtíðarmanna em op-
inber störf Bjama tíunduð nokkuð
nákvæmlega. Ég minnist hans sem
oddvitans í Engihlíðarhreppi fyrst
og fremst. Ungur tók hann við
þessu ábyrgðarstarfi og sinnti því
um fjóra áratugi. Samtals mun
hann hafa verið í sveitarstjóm í um
hálfa öld, og er siíkt mjög fátítt.
Allt sem frá Bjama kom var með
snilldarhandbragði. Rithönd hans
var óvenju skýr og fögur. Gangna-
seðillinn, sem hann handskrifaði um
áratugi og barst inn á hvert heimili
í hreppnum, var hreint augnayndi.
Nafn sitt ritaði hann jafnan B.Ó.
Frímannsson á opinber plögg.
Bjami bjó á Efri-Mýmm í rúm-
iega hálfa öld, frá 1923 til 1974,
er hann fluttist ásamt konu sinni
Ragnhildi Þórarinsdóttur (f. 1900,
d. 1976) til Keflavíkur en þar bjó
þá og lengi fyrr og síðar dóttir
þeirra, Valgerður (f. 1925), sem
gift er Karli Sigurbergssyni. Eiga
þau tvo syni, uppkomna. Þama bjó
Bjami upp frá því, fyrst með konu
sinni. Hún lést árið 1976. Eftir það
bjó Bjami einn í íbúð sinni. Allra
síðast var hann vistmaður á elli-
heimili staðarins, en kom oft á
heimili dóttur sinnar og tengdason-
ar. Þar hélt hann upp á níræðisaf-
mæli sitt hinn 12. mars sl. Allmargt
fólk mætti og urmull skeyta barst.
Þótti Bjama vænt um þennan vin-
áttuvott sem honum var þá sýndur.
í gestabókina skrifuðu sig margir.
Þar skrífaði ég stutt erindi, þar sem
ég óskaði afmælisbaminu til ham-
ingju með þennan dag, og að nú
skorti hann aðeins einn tug í hundr-
að árin. Þessu marki næði hann,
ef Skaparinn gæfí lag. Nú hefur
það sýnt sig að Skaparinn hefur
ekki gefíð þetta lag. Hann hefur
heimt soninn sinn til sín skömmu
eftir níræðisaftnælið hans.
Ég gat um konu Bjama, Ragn-
hildi. Eg held að fullyrða megi að
hjónaband þeirra hafí verið óvenju
ástríkt og farsælt. Ég var oft gest-
ur á Efri-Mýmm og vann þar sem
vormaður um tvítugsaldur. Gott var
hjá þeim að starfa; bæði voru þau
léttlynd og ræðin.
Jafnan var vinnufólk á Efri-
Mýmm, þvi að húsbóndinn var
mikið utan heimjlis vegna opinberra
starfa sinna. Á Efri-Mýmm var
símstöð mjög lengi og sáu þau hjón-
in um hana af kostgæfni. Gesta-
gangur var mikiil á bænum og hafði
húsfreyjan nóg að gera jafnan. Það
var svo sannarlega í mörg hom að
líta.
Þegar Bjami keypti Efri-Mýrar
var þetta rýrðarkot. En hann gerði
jörðina að stórbýli. Túnið varð stórt
og rennislétt, húsakostur fyrir fólk
og fénað hinn reisulegasti.
Vinátta góð var milli heimilis og
foreldra minna og Efri-Mýra. Faðir
minn virti Bjama mikils og leitaði
oft ráða hjá honum, svo og aðstoð-
ar enda kvað hann eitt sinn þessa
vísu því viðvíkjandi:
Þegar innra óiór var
auðs af vinning rýrum,
erindin til auðnu bar
oddvitinn á Mýrum.
Skaði var að Bjami, jafn ritfær
maður og hann var, skyldi ekki rita
endurminningar sínar. Að vísu birt-
ist í Heima er best nýlega frásögn
hans í sendibréfsformi (til Trausta
Kristjánssonar fóstursonar þeirra
hjóna), þar sem hann gerir góða
grein fyrir kvonfangi sínu og fleim.
Bjó ég þetta undir prentun því að
mér fannst það eiga erindi til al-
mennings. Frásögnin er létt og
eðlileg.
Þetta er víst að verða í lengra
lagi, en þegar ég geri tilraun til að
minnast míns gamla vinar og sveit-
arhöfðingja, finnst mér það raunar
ekki mega styttra vera. Áðrir munu
gera öðmm þáttum ævi og starfa
Bjama á Mýrum betri skil. Merkur
maður og nýtur er genginn: Bjami
á Mýmm. Þannig munum við hann
sem vomm honum samferða. Fari
hann í friði, friður Guðs hann blessi.
Ástvinum hans vottast samúð.
Auðunn Bragi Sveinsson
í dag verður til moldar borinn _á
91. aldursári afí minn, Bjami Ó.
Frímannsson frá Efrimýmm,
„Bjami á Mýram". Mér er afar ljúft
en jafnframt mikill vandi á höndum
að minnast hans fáum orðum,
þvílíks merkisdrengs sem hann var.
Efst er mér í huga þökk fyrir að
hafa notið langra samvista við
hann, fyrst að búi hans á summm
sem bam og unglingur, síðar sem
fulltíða maður hér suður „á möl-
inni“. Þessi kynni em mér ómetan-
lega mikils virði.
Afi var gæfumaður. Hann var
Guði sfnum innilega þakklátur fyrir
það hlutverk sem honum var úthlut-
að í framrás lífsins. Bamstrú hans
var bjargföst og jafnframt um-
hugsunarverð mér og minni kyn-
slóð, sem hneigjumst í verki að
véla- og verðmætadýrkun. Mér vit-
anlega lagði hann aldrei stund á
ritningar- og sálmalestur en hlýddi
á allt Guðsorð er á vegi varð með
djúpri lotningu. Mér er minnisstætt
er við á síðasta ári vomm báðir
viðstaddir vígslu Hallgrímskirkju.
Þetta var mér afar hátíðleg stund
en snart mig þó til að byija með
ekki meir en messur almennt. En
afi var uppnuminn. Honum fannst
hann upplifa einn af merkari at-
burðum lífs síns og raunar ailrar
íslandssögunnar. Atvikið öðlaðist
aðra og dýpri merkingu í mínum
huga fyrir vikið.
Eftir fráfall ömmu sálugu fann
afí iðulega fyrir nærvem hennar
og var þess fullviss að þeirra endur-
fundir yrðu að vemleika eftir hans
dag. Til slíks er gott að hugsa, því
þáu vom ákaflega samiýnd, þótt
ólík væm, og bám aðdáunarlega
virðingu hvort fyrir öðm. Afí missti
mikils er amma kvaddi 27. júlí
1976, eftir 56 ára samvistir. Hún
bætti alla tíð upp bresti hans og
var honum einstök stoð á lífsleið-
inni. Víst er um það að þetta samspil
gerði heimili þeirra að slíkri merk-
is- og rausnarstofnun sem Efrimýr-
ar vom um áratuga skeið. Þau
héldu alltaf upp á minningu 17.
ágúst 1920, dagsins sem þau játuðu
hvort öðm ást sína í baðstofunni í
Hvammi. Ljóst varð hve stór þessi
dagur var í huga afa, þegar hann
af miklum eldmóði vildi koma þess-
ari minningu í varanlega mynd fyrir
rúmu ári. Bjó hann henni fagra
umgjörð af frumleika og sínu sér-
kennilega listfengi. Kvað hann
almættið kreflast þessa mjög ein-
dregið af sér. Má segja að þetta
hafi orðið hans seinasta stórverk-
efni.
Afi ræktaði með sér frá því í
bemsku áhuga á félagsstörfum.
Samvinnuhugsjónina drakk hann í
sig í föðurhúsum því Frímann faðir
hans var einn af forvígismönnum
slíkra hugmynda í héraðinu og mun
fyrsti undirbúningsfundur að stofn-
un Kaupfélags Húnvetninga hafa
verið haldinn í baðstofunni í
Hvammi. Samvinnuhreyfingunni
helgaði hann dijúgan hluta af
starfsorku sinnar alja tíð síðan.
Hann lét ekki af því þegar hann
flutti til Keflavíkur, þá hátt á átt-
ræðisaldri, því hann gjörðist félagi
í Kaupfélagi Suðumesja og var
skömmu síðar kjörinn til að sitja
Sambandsfund að Bifröst sem einn
af fulltrúum þess. Þökk sé þeim
góðu mönnum, sem hann kynntist
hér syðra í þeim efnum og sýndu
honum margvíslegan sóma.
Til marks um þennan mikla fé-
lagslega áhuga þegar á unga aldri
má nefna, að afi var aðaldriffjöðrin
í stofnun „Unglingafélagsins
Skarphéðins" f Langadal árið 1912.
Þetta var stórmerkur félagsskapur,
sem hélt málfundi hálfsmánaðar-
lega og var skipaður ungmennum
undir 16 ára aldri. Síðan tók við
stofnun UMF „Vorboðans" og for-
mennska þar til 1923 og síðar í
UMF „Bjarma" um langt skeið.
Þessi félagsskapur rak marghátt-
aða menningarstarfsemi í héraðinu
og var í raun sem háskóli margra
ungra manna. Þama þroskaði afi
með sér þá eðlisþætti sem vom afl-
vaki hans síðar á lífsleiðinni.
Ræðumennska og reikningshald
skipuðu þar stóran sess. Honum var
ásköpuð mikil ástríða til að færa
alla hluti til bókar. Saman við þessa
hvöt blandaðist annar eiginleiki,
sem ríkur var í sumum Hvamms-
systkinunum, en það var listfengi.
Þessi sérkennilega blanda kom
mönnum fyrir sjónir í óvanalega
fallegum embættisskjölum af ýmsu
tagi. Mörg þeirra em fágæt skreyti-
verk. Þar held ég að gangnaseðlana
beri hæst, enda lagði afí sérstaka
alúð í gerð þeirra og var stoltur af
þeim.
Vald afa á íslensku máli var og
með miklum ágætum. Orðfærið var
afar sérstakt, einhver ólýsanleg
balnda úr ritlist og embættisfærslu.
Dagbækur þær sem hann hélt í
áratugi em sér á parti. Auk venju-
legra veður- og viðburðalýsinga em
þar hinar margvíslegustu hugleið-
ingar af ýmsu tagi. Á tfmabili
langaði afa mjög að vinna æviminn-
ingar upp úr þessum gögnum, og
enda hvöttu hann margir, en því
miður hafði hann tæpast þrek til
þess þegar næðið gafst að búsvifum
loknum. Þó fékk hann oft tækifæri
til að lesa valda kalfa úr þessum
brotum á mannamótum við ýmis
tækifæri, og var þess oft farið á
leit við hann.
Fyndni var ríkur þáttur í afa
mínum. Hafði hann jafnan orð á
sér fyrir að vera hinn mesti
„grínfugl". Samt var kímnigáfa
hans aldrei með þeim hætti að vera
klúr eða meiðandi. Menn sóttust
mjög gjaman eftir félagsskap hans
og hafði hann jafnan mikið yndi
af mannlegum samskiptum. Feimni
var ekki til í hans fari og má segja
að hann hafí verið skemmtilega
framhleypinn. Hann gat spjallað við
nánast hvem sem var um hvaðeina.
Kom þar til hans frábæra minni og
ættfræðiáhugi. Okkur hjónum þótti
eftirtektarvert, eftir að hann flutti
suður og varð tíður gestur á heim-
ili okkar, hvað hann átti yfirleitt
gott samneyti við vini okkar og jafn-
aldra. Enginn af „eldri kynslóðinni"
í kringum okkur féll eins inn í hóp-
inn og hann. Stundum lá við að
gleymdist að hann væri ekki einn
af okkur „skólasystkinunum“.
Þessi umgengnisfæmi olli því,
að í gegnum tíðina var hann jafnan
kallaður til að sætta ólík sjónarmið,
þegar menn deildu í hans heima-
sveit. Varð honum oftast vel ágengt
í þeim efnum. Enda sagði afi oft á
seinustu ámm, að hann vildi gjam-
an að sín yrði helst minnst fyrir
að hafa verið „mannasættir". Ekki
er svo að skilja að hann hafi í lífinu
alltaf siglt lognkyrran sjó. Hann var
í eðli sínu mjög ráðríkur og lenti oft
í pexi og málaþrasi til að vinna
hugmyndum sínum brautargengi.
En merkilega oft tókst honum að
hafa sitt fram og á þann hátt að
hinn aðilinn væri sáttur við það og
héldi reisn sinni. Afi hafði ekki
þörf fyrir að niðurlægja meðbræð-
uma og bakaði sér held ég aldrei
langvarandi óvild. í þessu sambandi
vil ég nefna, að þegar einn helsti
deiluaðili hans í pólitík og sveitar-
stjómarmálum í gegnum tíðina lá
fyrir dauðanum, gerði hann boð
fyrir afa og fékk hann til að gera
erfðaskrá og ráða sínum málum er
hann væri allur.
Jafnskjótt og afí hóf búskap á
eigin jörð tók hugur hans að stefna
á embættisstörf fyrir héraðið. Þeg-
ar árið 1925 bauð hann sig fram
til sýslunefndar, og þá jafnframt
t
Dóttir mín, móðir okkar og tengdamóðir,
SÍSÍ TRYGGVADÓTTIR
ráðgjafi á Sogni,
lést 19. nóvember.
Magnfríður Sigurbjarnardóttlr,
Lára Stefánsdóttir, Gísli Gtslason,
Fríður Birna Stefánsdóttir, Óskar Jónsson,
Jóhann Gunnar Stefánsson.
t
Útför
JENNÝAR MAGNÚSDÓTTUR,
Kvistum,
sem andaðist á heimili sínu 13. nóvember fer fram frá Kópavogs-
kirkju þriðjudaginn 24. nóvember kl. 13.30.
Ragnar Böðvarsson,
Böðvar Jens Ragnarsson.
t
Faðir minn, tengdafaðir og afi,
PÁLL S. ÞORKELSSON,
Sogavegi 206,
Reykjavik,
verður jarðsunginn frá Fossvogskirkju mánudaginn 23. nóvember
kl. 13.30.
Halldóra Pálsdóttir,
Hörður Adolphsson
og barnabörn.
t
JÓN BJÖRNSSON
tónskáld frá Hafsteinsstöðum,
lést í Sjúkrahúsinu á Sauðárkróki aðfaranótt miðvikudagsins 18.
nóvember.
Fyrir hönd vandamanna,
Esther Skaftadóttir.
t
Eiginmaöur minn,
HAFSTEINN ÓLAFSSON,
Eskihlíð 33,
andaöist í Borgarspítalanum þann 19. þessa mánaöar.
Fyrir hönd aöstandenda,
Steinunn Lilja Sigurbjörnsdóttir.
t
Innilegar þakkir til allra sem með hlýju handtaki, samúðarkveöjum
og blómum auðsýndu okkur samúð við andlát og útför sonar
okkar, unnusta, bróður, mágs og frænda,
BRYNJARS KRISTJÁNS GUNNLAUGSSONAR,
Álfhólsvegi 103,
Kópavogi,
Guð blessi ykkur öll.
Gunnlaugur Gunnarsson, Þorbjörg Einarsdóttir,
Erla Guðmundsdóttir,
Gunnar Karl Gunnlaugsson, Hólmfríður Kristinsdóttir,
Einar Már Gunnlaugsson, Magnea Júlfa Geirsdóttir,
Birna Gunnlaugsdóttir, Björn Jónsson
og systkinabörn.