Morgunblaðið - 15.01.1988, Blaðsíða 8

8 C
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. JANÚAR 1988
Þriðjudagur
wmWi

■
'

Manudagur
Miðvikudagur
Manudagu
r
Þriðjudagur
Flestir
kannast við
það að þurffa
að ffá frí úr
vinnu tii að
sinna ýmsu sem
kemur upp á
og sumir láta
sig hafa það að
„stelast" frá í
stuttan tíma.
Fjögurra daga vinna,
þriggja daga frí? Sjálf-
sagt væru þeir ekki
margir sem myndu slá
hendinni á möti slíku
vinnuboði að því tilskyldu að
upphæðin í launaumslaginu
breyttist ekki. Hins vegar yrðu .
sjálfsagt margir til að benda á
þennan möguleika sem draum-
kenndan og óraunhæfan með öllu í
okkar íslenska þjóðfélagi. Má vera að
svo sé, enda allmargir við vinnu sína
á hverjum degi lengur en í átta tíma
og ýmsar atvinnúgreinar þannig upp
byggðar að starfsemin verður að vera
gangi fimm daga vikunnar ef þá ekki fleiri.
En það er ekki svo með allar starfsgreinar
og nú þegar heimili ganga almennt fyrir
tveimur fyrirvinnum, tími fyrir heimilishald
og fjölskyldulíf er kominn í skemmri og fastari
skorður en almennt tíðkaðist fyrir nokkrum
áratugum, er kannski raunhæft að velta fyrir
sér hvort einhver leið sé til að koma slíku vinnu-
fyrirkomulagi á, a.m.k ítilteknum atvinnugreinum.
Það ber heldur ekki að líta framhjá því að ýmiskon-
ar vinnutímahagræðing er nú þegar til staðar hvað
varðar fimm daga vinnuviku, s.s. „opinn tími“, þ.e.
starfsmenn mæta frjálst á milli kl. 08.00 og kl. 10.00
og vinna Ijúka vinnudeginum á bilinu kl. 16.00 til kl.
18.00, eins og lengst af tíðkaðist hjá Skeljungi h.f., svo
dæmi séu nefnd. Þá fyrirfinnst það víða hjá smáiðnaðar-
fyrirtækjum og verkstæðum, að menn vinni af sér nokkra
tíma og hætti fyrr á föstudögum en ella. Slíkar hagræðing-
ar miðast þó að fyrst og fremst við fimm daga vinnuviku
En hvað um vinnudagana fjóra?
Stundirnar 37
Rökin á móti fjögurra daga vinnuviku eru fyrst og fremst þau,
að þjóðfélagið þurfi á að halda öllu því vinnuframlagi sem þegn-
ar þess leggja til eins ög mál tíðkast nú. Gott og vel, en hver
var svo sem að tala um að vinna fjóra daga vikunnar í átta tíma
á dag?
Þegar talað er um fjörutíu stunda vinnuviku er í raun átt við rúmar
37 stundir unnar, afgangstíminn fer í matar- og kaffihlé. Sléttum
37 stundum mætti ná á fjórum dögum með vinnutíma frá kl. 08.00
til kl. 12.00 á hádegi og frá kl. 13.00 til kl. 18.15. Að vísu nokkuð
langur vinnudagur, en kannski í sumum tilvikum þess virði að vinna
sér inn þriðja helgardaginn, t.d. föstudag.
Kaffibollinn á skrifborðinu
í ofangreindu dæmi er einungis gert ráð fyrir klukkustundar matarhléi og
engum kaffitímum og má segja sem svo að víða í fyrirtækjum eru kaffitím-
ar sem slikir að líða undir lok og starfs menn með bollann á skrifborðinu þess
í stað. En dæmið gæti eins litið þannig út að í staðinn fyrir klukkustundar
matarhlé, styttist það í hálftíma og í stað kæmu tveir fimmtán mínútna lang-
ir kaffitímar.
Þetta dæmi lítur kannski betur út á prenti en í reynd í mörgum tilvikum, því eins
og t.d. Vilhjálmur Egilsson, hagfræðingur bendir á, þá er margvíslegur fyrirtækja-
rekstur þannig að hann verður að vera til staðar alla virka daga og má í því
sambandi nefna skrifstofur hins opinbera. Hann bendir einnig á að þótt fyrirkomu-
lag í þessa áttina væri ef til vill auðveldara í framkvæmd hjá ýmis konar iðnaðarfyr-
irtækjum, þá sé oft um að ræða langan vinnudag fyrir þar sem starfsmenn sitja
daglangt við sömu störf, eins og t.d. á saumastofum og lenging vinnutíma um rúma
klukkustund geti reynst of mikil og þreytandi.
Orkusparnaður - mann-
legur og vélrænn
Hvað iðnaðinn varðar þá má í einhverjum tilvikum
benda á ótvíræða kosti þess að vera með fjög-
urra daga vinnuviku, t.a.m. þar sem orkufrekar
vélar eru notaðar, sem dýrt er að setja í gang.
Eru dæmi hérlendis um verksmiðjur þar sem
unnið er fjóra daga vikunnar, allan sólarhring-
inn á átta tíma vöktum. Þó að ekki væri um
slíkt kerfi að ræða, er ekki ólíklegt að í ein-
hverjum tilvikum væri um sparnað að ræða,
ekki bara hvað varðar orkunotkun, heldur
einnig kostnað fyrirtækjanna af því að
koma starfsmönnum til og frá vinnu, fæð-
iskostnaði á vinnustað og ýmislegt í þeim
dúr. Sambærilegur sparnaður yrði svo
hjá starfsfólki í þeim tilvikum sem það
ber sjálft kostnað af ofangreindum hlut-
um.
Samt er ekki bara um sparnað að ræða
í krónum talið. Mannlegi þátturinn
skiptir síst minna máli í þessum efn-
um. Kostirnir fyrir einstaklinginn og
launþegann í fjögurra daga vinnu-
kerfinu væru kannski fyrst og fremst
þeir að viðkomandi hefði rýmri tíma
fyrir sjálfan sig og fjölskylduna,
helgardagarnir yrðu kannski aftur
að tveimur hvíldardögum í stað-
inn fyrir einn, eins og útivinnandi
húsmóðir og tveggja bama móð-
ir benti á í samtali við blaða-
mann:
Hvíld um helgar?
„Það er löngu liðin tíð að laug-
ardagar séu hvíldardagar,
laugardagurinn er sá dagur
vikunnar sem mín fjölskylda
ætlarað sigra heiminn, það
á að hreinsa heimilið,
skola af bílnum, hendast
í búðir fyrir hádegi eftir
hinum og þessum hlut-
um sem hefur vantað í
vikunni, fara í stórmark-
aðinn með innkaupa-
listann fyrir næstu
viku. Það á að horfa á
íþróttaþáttinn, leggja
tíma og vinnu í að
hafa huggulegan
mat, leyfa börnun-
um að vaka lengur
og horfa á Fyrir-
myndarföðurinn,
nú og svo ef á
að bjóða vinum
eða ættingjum í
kvöldkaffi þá er
reynt að gera
það á laugar-
dögum."
Sú hin sama
svaraði
hinsvegar
spurning-
unni um