Morgunblaðið - 19.01.1988, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 19. JANÚAR 1988
29
Bretland:
Samningaviðræð-
ur um eldflauga-
smíði í strand
St. Andrews. Frá frettantara Morgunbladsms, Guðmundi Heiðari Frímannssyni
Samningaviðræður Frakka
og Breta um sameiginlega
smíði á kjarnorkueldflaug í
flugvélar eru sigldar í strand,
að því er Sunday Telegraph
segir sl. sunnudag. Banda-
ríkjamenn hafa áminnt Breta
um, að þeim sé óheimilt að
veita þriðju þjóð aðgang að
vopnatækni sem Bretar hafa
náð tökum á, vegna samvinnu
við þá. Brezka ríkisstjórnin
hefur einnig krafizt þess, að
í þessum viðræðum verði fjall-
að um aukna samvinnu
Frakka og Atlantshafsbanda-
lagsins.
Fyrir mánuði áttu landvarna-
ráðherrar Breta og Frakka,
Younger og Giraud, fund í Lund-
únum. Eftir hann gætti verulegrar
bjartsýni um árangur viðræðna
þjóðanna um samvinnu við smíði
kjarnorkueldflauga fyrir flugvélar,
sem komizt gætu í gagnið seint á
næsta áratug.
Bretar hafa verið rækilega
áminntir um, að þeim sé ekki
heimilt að deila þeirri tækni, sem
þeir hafa náð valdi á með Polaris
og Trident kjarnorkueldflaugun-
um, með þriðja aðila. Bandaríkja-
stjóm hefur sent þeim nokkrar
orðsendingar á síðustu vikum um
þetta efni. Bretar hafa hins vegar
yfir að ráða tækni við gerð kjarna-
odda, sem þeir hafa sjálfir þróað.
Talið er að Frakkar hafi fyrst óg
, fremst áhuga á, að sameina hana
eigin kunnáttu í gerð flauganna
til að nota í Tornado-flugvélum
brezka flughersins og Mirage-
þotum Frakka.
Fækkun langdrægra kjarnorkuvopna:
Misvísandí yfírlýsingar
sovéskra ráðamanna
Moskvu, Reuter.
SOVÉSKIR embættismenn kváðust um helgina vera bjartsýnir um
að risaveldpnum tækist að semja um fækkun langdrægra kjarn-
orkuvopna og að unnt yrði að undirrita samuing þar að lútandi
á fyrirhuguðum fundi þeirra Ronalds Reagans bandaríkjaforseta
og Míkhaíls S. Gorbatsjovs Sovétleiðtoga í Moskvu síðar á þessu
ár. Gorbatsjov sagði hins vegar í ræðu á fostudag að geimvarnará-
ætlun Bandaríkjasfjórnar kynni að gera viðleitni samningamanna
risaveldanna að engu.
Sergeoi Akhromeyev, yfirmaður
herráðs Sovétríkjanna, sagði á
blaðamannafundi á laugardag að
vel hefði miðað í viðræðum samn-
ingamanna risaveldanna og að
ýms jákvæð teikn væru á lofti um
að samkomulag næðist um helm-
Sovézk þota
fórst og
11 menn
biðu bana
ingsfækkun langdrægra kjarn-
orkuvopna. Tiltók hann sérstak-
lega að lausn hefði fundist á
mörgum ágreiningsefnum en
sagði að enn væri ekki ljóst hvern-
ig taka bæri á tengslum hugsan-
legrar fækkunar langdrægra
vopna og túlkun ABM-sáttmálans
um takmarkanir gagneldflauga-
kerfa frá árinu 1972 auk þess sem
enn hefði ekkert miðað í sam-
komulagsátt varðandi stýriflaugar
í skipum og flugvélum. Kvað hann
Sovétmenn líta svo á að samkomu-
lag hefði náðst um það á leið-
togafundinum í Washington í
síðasta mánuði að túlkun ABM-
sáttmálans væri órjúfanlega tengd
samkomulagi um fækkun lang-
drægra kjarnorkuvopna.
afvopnun á, einu sviði meðan unn-
ið væri að frekari vígvæðingu á
öðrum.
Á Washington-fundinum urðu
þeir Reagan og Gorbatsjov ásáttir
um að fela samningamönnum risa-
veldanna í Genf að vinna að því
að ná samningi um helmings-
fækkun langdrægra kjarnorku-
vopna en tókst ekki að gera út
um ágreining varðandi geimvarn-
aráætlun Bandaríkjastjórnar. í
sameiginlegri lokayfirlýsingu var
ekki tekið á ágreiningi risaveld-
anna um áætlun þessa svo “og
túlkun ABM-sáttmálans, sem
Bandaríkjamenn telja að heimili
tilraunir með varnarbúnað í
geimnum en Sovétmenn líta svo á
að kveði á um að tilraunir á því
sviði beri að einskorða við rann-
sóknarstofur.
Reuter
Sergei Akhromeyev, yfírmaður
sovéska herráðsins, kynnir
blaðamönnum tillögur Sovét-
stjórnarinnar um fækkun lang-
drægra kjarnorkuvopna í
Moskvu á laugardag.
Thatcher forsætisráðherra hef-
ur einnig krafizt þess, að í þessum
viðræðum verði tekið fyrir nánara
samband Frakka við Atlantshafs-
bandalagið. Ástæða þess er talin
vera sú, að hún telur að Frakkar
eigi að taka á sig auknar skyldur
við varnir Evrópu. Embættismenn
brezku stjórnarinnar hafa einnig
látið hafa eftir sér að Bretar vilji
ekki stofna nánu samstarfi sínu
við Bandaríkjamenn og önnur
NATO-ríki í hættu, vegna þessar-
ar eldflaugasmíði.
Thatcher er einnig sögð gera
sér grein fyrir því, að ekki sé
líklegt að komizt verði að niður-
stöðu um þetta efni á sama ári
og gengið er til forsetakosninga í
Frakklandi. Frakkar hafa einnig
viljað ræða sameiginléga stefnu
um val á skotmörkum fyrir kaf-
bátaeldflaugar beggja ríkjanna.
Younger varnarmálaráðherra hef-
ur lagzt gegn því á þeirri forsendu
að Frakkar taki ekki þátt í hemað-
arsamvinnu NATO og honum sé
því ekki heimilt að láta af hendi
upplýsingar um þessi efni.
Ráðherrar brezku stjórnarinnar
telja að þrátt fyrir þessa erfiðleika
sé full þörf á að laða Frakka til
nánara samstarfs innan NATO til
að styrkja vamir Evrópuríkja eftir
samning risaveldanna um meðal-
drægar kjarnorkueldflaugar á
síðasta ári.
Sovétríkin:
Vill láta loka safiii til
Moskvu. Reuter.
ELLEFU manns biðu bana þegar
farþegaþota frá sovézka flugfé-
laginu Aeroflot fórst í lendingu
í borginni Krasnovodsk í Sovét-
lýðveldinu . Túrkmenistan
snemma í gærmorgun.
Auk þeirra sem biðu bana slösuð-
ust 12 menn, sumir þeirra
lífshættulega, að sögn Izvestia,
málgagns sovézku stjórnarinnar.
Blaðið birti ffegnir af slysinu sam-
dægurs og markar það tímamót því
venjulega hafa sovézkir fjölmiðlar
ekki skýrt frá flugslysi fyrr en vik-
um eða mánuðum seinna, ef þeir
hafa á annað borð skýrt frá þeim.
Þotan var af gerðinni Tupolev
TY-154 og ber 160 farþega, en
ekki fylgdi sögunni hversu margir
hefðu verið um borð þegar hún
fórst, klukkan 4,20 að staðartíma
í gærmorgun, klukkan 1,20 að
íslenzkum tíma. Að sögn blaðsins
brotnaði hún í sundur í lending-
unni. Þotan var í áætlunarflugi frá
Moskvu til Áshkhabad og ætlaði
að millilenda í Krasnovodsk.
Sovétmenn lögðu fram uppkast
að samningi um fækkun þessara
vopna í Genf á föstudag en Banda-
rikjamenn höfnuðu honum þegar
í stað og sögðu tilgang Sovét-
manna vera þann einn að hefta
framgang geimvarnaráætlunar-
innar. Míkhaíl Gorbatsjov sagði í
ræðu í Moskvu á föstudag að
geimvarnaráætlun Bandaríkja-
manna myndi verða til þess að
draga úr stöðugleika og Sovét-
menn gætu aldrei fellt sig við slíkt.
Sagði hann fráleitt að vinna að
minningar um Stalín
Moskvu, Reuter.
SOVÉSKA vikuritið Ogonyok birti um helgina bréf frá sovéskum blaða-
manni sem býr og starfar í Moldavíu, þar sem hvatt er til þess að
Stalín-safninu í borginni Gori í Georgíu verði lokað. Segir bréfritari
að gestum safnins sé boðið upp á taumlausar lygar um sögu Sovétrikj-
anna og varpar fram þeirri spurningu hvort slík sé líðandi á tímum
_Glasnost“-stefhunnar.
Þúsundir manna heimsækja
Stalín-safnið í Gori, heimaborg Jós-
efs Stalíns, á ári hveiju og Georgíu-
menn flykkjast þangað í eins konar
pílagrímsferðir því margir þeirra
dýrka þennan landa sinn enn þrátt
fyrir að tæp 35 ár séu liðin frá dauða
hans. Stalín-safnið, sem minnir um
margt á guðshús eða hof, var reist
eftir dauða hans árið 1935 og getur
þar meðal annars að líta 17 metra
háa styttu af einræðisherranum.
í bréfi sínu segir blaðamaðurinn,
V.I. Sofrony, að leiðsögumenn safns-
ins skýri gestum frá snilldarverkum
Stalíns og hvemig hann hafi bjargað
sovésku þjóðinni og raunar heims-
byggðinni allri undan oki fasismans.
„Safnið er minnismerki um sjálfs-
hyggju og persónudýrkun þar sem
fólki er boðið að hlýða á ritskoðaðan
sannleika, sem samanstendur af
hreinum lygum og þjóðernisremb-
ingi,“ segir Sofrony í bréfi sínu.
„Ilvers vegna leyfum við að hæðst
sé að sannleikanum með slíkum
hætti í þessu minningarsafni ríkiss-
ins um Stalínismann á tímum hinnar
opinskáu umræðu,“ (Glasnost) spyr
bréfritari. Lætur hann í ljós þá skoð-
un sína að safnið sé móðgun við
minningu þeirra fjölmörgu bestu
sona þjóðarinnar sem urðu fóm-
arlömb persónudýrkunnarinnar sem
einkenndi valdaskeið Stalíns og
hvetur til þess að því verði lokað.
Míkhaíl Gorbatsjov Sovétleiðtogi
hefur heimilað opinskárri umfjöllun
en áður um ógnarstjórn Stalíns og
hefur hann hvatt til þess að fyllt
verði í „eyður“ í sögu Sovétríkjanna,
sem stjórnvöld hafa hingað til komið
í veg fyrir. Sjálfur hefur Gorbatsjov
gagnrýnt stjómarhætti Stalíns með-
al annárs í langri ræðu í nóvember
á síðasta ári. Sagði Gorbatsjov við
það tækifæri að Stalín hefði borið
ábyrgð á kúgun, misrétti og órétt-
lætti en varði þá ákvörðun hans að
koma á samyrkjubúskap í Sovétríkj-
unum sem hafði í fór með sér hinar
verstu hörmungar fyrir smábændur
í landinu.