Morgunblaðið - 04.03.1988, Blaðsíða 44

4T
Utiflísar
Karsnesbraut 106. Simi 46044
Góöar stundir
meö MS sam-
lokum-hvar
oghvenær
sem er.
Mjólkursamsalan
Minninff:
Valgerður Einarsdóttir
frá Kalmanstungu
Fædd 30. nóvember 1901
Dáin 27. febrúar 1988
Merkiskonan Valgerður Einars-
dóttir, fyrrum húsfreyja í Kal-
manstungu og hjúkrunarkona, er
látin. Við, sem vorum fædd og upp-
alin á næsta bæ við hana, nutum
á heimili Valgerðar og Stefáns svo
ótalmargra ánægjustunda sem
aldrei féll skuggi á. Rausn, gest-
risni og glaðværð réð þar ríkjum.
Valgerður var fædd á Hálsi í
Fnjóskadal 30. nóvember 1901.
Foreldrar hennar voru presthjónin
þar, séra Einar Pálsson og Jóhanna
Eggertsdóttir Briem. Séra Einar
fékk Reykholtsprestakall árið 1908
og var þar til 1930. Hann og hans
stóra og trygglynda íjölskylda naut
óskiptra vinsælda sóknarbarna og
hefur sú vinátta við fjölskylduna
aldrei rofnað.
Valgerður eignaðist vinkonu á
Signýjarstöðum, Ástríði Jóseps-
dóttur, jafnöldru sína. Má með
sanni segja að þær báru af öðru
fólki að dugnaði og áræði. Þær fóru
ríðandi kringum landið að skemmta
sér. Þær drifu sig til Skotlands að
læra hjúkrun og útskrifuðust þaðan
en fóru til Ameríku til að læra
meir og auka sér víðsýni. Komu þær
vinkonur heim 1930, hámenntaðar
og reyndar í sinni grein. Valgerður
giftist þá Stefáni bónda Ólafssyni
í Kalmanstungu, ungum og glæsi-
legum og þar bjuggu þau í 30 ár.
Þau ár sem við vorum að alast upp
á Húsafelli bjuggu þau rausnarbúi
í Kalmanstungu. Þau eignuðust 3
mannvænleg böm; Ólaf, sem er lög-
fræðingur, Kalman, bónda í Kal-
manstungu, og Jóhönnu, búsetta í
Ameríku.
Þegar Stefán var farinn að heilsu
flytja þau hjónin til Reykjavíkur,
en Kalman tók við búi með ágætri
konu, Bryndísi Jónsdóttur, sem
reyndist verðugur arftaki Valgerð-
ar. Hann vann á Alþingi nokkur
ár, en hún tók upp þráðinn sem frá
var horfíð og fór að hjúkra á hjúkr-
unardeildinni á Hrafnistu. Gat hún
sér jafngóðan orðstír þar sem ann-
ars staðar, manngæska, stjómsemi
og framúrskarandi fagþekking fór
þar saman. Stefán er látinn fyrir
mörgum árum.
Síðustu árin var heilsan farin að
bila en atorkan var óbilandi. Nú í
síðustu veikindum hennar voru
bömin hennar öll og bamabömin
henni til gleði.
Hjónin í Kalmanstungu, Stefán
og Valgerður, voru fólk sem gátu
Fædd 25. september 1915
Dáin 25. febrúar 1988
í dag verður jarðsungin frá
Dómkirkjunni Jóhanna Ólafsdóttir
til heimilis að Hólmgarði 41. For-
eldrar hennar voru Elín Jónsdóttir
og Ólafur Eyvindsson. Jóhanna
fæddist í Reykjavík, næstelst 8
systkina. Gunnar sá elsti dó 18
ára. Hin eftirlifandi eru: Fríða,
Kristín, Jón, Eyvindur, Sigríður
og Hallveig. Öll eru þau búsett í
Reykjavík.
Jóhanna sleit bamsskónum í
Vesturbænum, nánar tiltekið á
Bræðraborgarstígnum, þar sem
hún fæddist. En á þeim tíma voru
götumar færri og túnin stærri en
nú, og mikið frelsi til leikja. Síðar
fluttist fjölskyldan í Landsbank-
ann, í hjarta bæjarins, en Ólafur
sá um húsvarðarstörf í bankanum.
Á efstu hæðinni þar bjuggu þau
fyrst en síðar í svonefndum Ing-
ólfshvol, er varð nú heimili Qöl-
veitt öðrum ánægjustundir sem
aldrei gleymast. Heimili þeirra bar
vott um að þar var fólk sem hafði
kynnst hinni stóru veröld. Þar var
fínt inni, þar var leikið á hljóðfæri
og sungið, þangað var gaman að
koma. Þar voru líka trygglyndir
vinir.
Við vottum fjölskyldunni samúð
okkar að leiðarlokum þessarar
ágætu konu.
Ástríður Þorsteinsdóttir,
Þorsteinn Þorsteinsson.
Þeim fækkar óðum samferða-
mönnunum sem áttu sín bestu ár á
fyrrihluta þessarar aldar. Nú hefur
Valgerður Einarsdóttir kvatt þetta
líf. Hún andaðist á Landakotsspít-
ala að kveldi 27. febrúar sl. eftir
skamma sjúkralegu.
Valgerður var fædd 30. nóvem-
ber 1901. Hún var dóttir Einars
Pálssonar prests, sem síðast þjónaði
að Reykholti í Borgarfírði og kónu
hans, Jóhönnu Eggertsdóttur
Briem.
Ekki er það ætlun mín að rekja
ættir eða æviferil Valgerðar, til
þess eru aðrir mér færari, en mig
langar að minnast í örfáum orðum
áranna sem við áttum saman heima
í Kalmanstungu.
Valgerður giftist Stefáni Ólafs-
syni, föðurbróður mínum, árið 1930
og sama ár hófu þau búskap í Kal-
manstungu í Borgarfírði ásamt for-
eldrum mínum.
Kalmanstunga er víðlend fjalla-
jörð umkringd jöklum og fallvötn-
um. Búseta á slíkum stað kallar á
dug og bjartsýni búendanna en jafn-
framt eykur slíkt umhverfi sjálfs-
bjargarviðleitni og sjálfstæði þeirra
sem við það búa. Valgerður hafði
þessa eiginleika í ríkum mæli. Hún
tók miklu ástfóstri við staðinn.
Hafði hún þó víða dvalið og starfað
við hjúkrun erlendis um árabil. Eg
hygg þó að Kalmanstungan hafí
verið hennar kærasti dvalarstaður.
Að mörgu þurfti að hyggja í
búskapnum og dró húsfreyjan
hvergi af sér við störfín úti sem
inni. Börn þeirra Stefáns urðu þijú,
Ólafur, Kalman og Jóhanna. Vitan-
lega urðu þau leikfélagar okkar
systranna á hinum bænum og
tengdust þá þau vináttubönd sem
ekki bila þótt fjarlægðir hafí skilið
okkur sum að í áraraðir. Margar
ferðirnar trítlaði ég upp á loft til
að hitta krakkana Kalman og
Nönnu og margvíslegir voru þeir
leikir sem við fundum upp á. Vafa-
skyldunnar næstu árin. Á þessu
fjölmenna heimili var oft líf og
fjör og margt að starfa og ekki
fór hjá því að elsta dóttirin tæki
mikinn þátt í heimilisstörfum. En
æskuárin voru ljúf í minni, og
sérstaklega á seinni árum minnt-
ist hún þessara stunda og hafði
frá mörgu að segja um lífið í borg-
inni á þessum árum.
Jóhanna gekk í Kvennaskólann
og varð henni það drjúgt vega-
nesti. Fór hún svo til Danmerkur
þar sem hún dvaldi um tíma hjá
þarlendri fjölskyldu. Er heim kom
hóf hún störf á Morgunblaðinu
þar sem hún vann í nokkur ár. Á
þessum tíma var starfsaðstaða
ólík því sem nú er, en oft var glatt
á hjalla og kunni hún margar sög-
ur af samstarfsfólki og eftirminni-
legum persónum bæjarins á þess-
um tíma.
18. júlí 1940 giftist Jóhanna
Kristjáni Halldórssyni frá Pat-
reksfírði, en hann hafði stundað
laust hefur hávaðinn stundum keyrt
úr hófí fram en húsfreyjan amaðist
sjaldan við galsanum í okkur. Hún
hafði lag á að beina huganum að
öðru en ærslum og hafði meðfædda
hæfileika til að miðla öðrum af
reynslu sinni og hugsunum.
Á heimili Stefáns og Valgerðar
var oft mannmargt því margir áttu
og eiga enn leið fram að Kálmans-
tungu, fjölskylda, vinir og ferða-
langar. Áuk þess áttu mörg borgar-
böm þar kærkomið athvarf á sumr-
in. Oft var því glatt á hjalla í bæn-
um og ekki spillti fyrir þegar Stefán
frændi minn settist við píanóið og
gestimir tóku lagið. Þá var Stefán
í essinu sínu.
Eitt er það sem allt lifandi á
sameiginlegt en það er vissan um
að deyja einhvern tímann. Þó kem-
ur dauðinn oft óvænt og í opna
skjöldu. Við verðum stundum að
kveðja þá sem em okkur kærir allt-
of fljótt en þó megum við ekki verða
bitur eða vonsvikin en leiða heldur
hugann að því sem okkur hefur
hlotnast í lífínu og læra að njóta
þess góða.
Þjóðskáldið Einar Benediktsson
orðar þessa hugsun snilldarlega í
einum sálma sinna.
Hvað bindur vom hug við heimsins glaum,
sem himnaarf skulum taka,
oss dreymir í leiðslu lífsins draum,
en látumst þó allir vaka,
og hryllir við dauðans dökkum straum
þó dauðinn oss megi ei saka.
Með þessum orðum þjóðskáldsins
vil ég ljúka þessari hugleiðingu. Eg
og §ölskylda mín vottum Valgerði
Einarsdóttur virðingu og þökk fyrir
samfylgdina og biðjum bömum
hennar og öðru vensiafólki blessun-
ar guðs.
Ólöf Kristófersdóttir
Nú er hún Valgerður amma lát-
in. Á þeirri stundu er margs að
nám í Kennaraskólanum. Fluttust
þau vestur á Patreksfjörð og síðar
á Bíldudal. Starfaði Kristján við
kennslu og sjómennsku. Var með-
al annars á togurum, sem sigldu
stundum erlendis á stríðsárunum,
veður oft válynd og stíðsógnir
yfirvofandi, svo oft hefur bið
þeirra sem heima voru, verið löng.
En Jóhanna átti við heilsuleysi
að stríða á þessum árum og nægi-
leg læknisþjónusta ekki fyrir
hendi, svo úr varð að fjölskyldan
minnast og margt er að þakka. Ég
varð þeirrar gæfu aðnjótandi að búa
heima hjá ömmu í fímm vetur þeg-
ar ég var í menntaskóla og að byija
í Háskólanum. Á þeim tíma kynnt-
ist maður vel þessari óvenjulegu
konu. Það voru margar frásagnim-
ar, sem hún sagði frá um gamla
daga sem maður mun aldrei
gleyma. En amma hafði líka
lífsreglur sem fólk nú til dags hefur
ekki kynnst. Þetta voru lífsreglur
þeirrar kynslóðar sem braust fram
úr fátækt fyrri alda, til þeirrar vel-
megunar sem nú ríkir. í þessum
lífsreglum fólst að gera kröfur til
sjálfs sín, frekar en annarra. Ótak-
mörkuð iðjusemi, þar sem ekki þótti
hægt að láta eina stund ónotaða
til einhverra verka. Þannig mátti
amma beijast áfram framan af
ævinni en þegar lífsbaráttan léttist
var þó ekki slegið slöku við. Því
kynntist ég vel þegar ég bjó heima
hjá henni á Laugarásveginum. Hún
fór til vinnu sinnar á Hrafnistu á
hveijum degi þar til hún varð átt-
ræð og mér er enn minnisstætt
þegar hún gekk um dyr snemma á
morgnana á leið til vinnu sinnar.
Ævi ömmu var í mörgu óvenju-
leg. Hún ólst upp sem prestsdóttir,
lengst af í Reykholti í Borgarfírði.
Eftir tvítugt fer hún, ásamt vinkonu
sinni, Ástríði Jósepsdóttur, til Skot-
lands að læra hjúkrunarfræði. Þar
luku þær báðar prófí og unnu með
skóla ásamt því að ferðast um Evr-
ópu. Mér er minnisstætt þegar
amma sagði frá þessum ferðalögum
um Þýskaland og Alpana stuttu
eftir fyrra stríð.
Á árunum 1925 til 1930 vann
amma sem hjúkrunarkona á nokkr-
um stöðum í Bandaríkjunum og í
Kanada. Árið 1930 er hún svo kom-
in heim og giftist þá afa, Stefáni
Ólafssyni frá Kalmanstungu. Þar
bjuggu þau síðan í 30 ár.
Það hefði mátt ætla að þá væri
starfsævinni að mestu lokið en svo
var þó ekki. Eftir að búskap lauk
hóf hún störf sem hjúkrunarkona á
Hrafnistu í Reykjavík, lengst af sem
yfírdeildarhjúkrunarkona. Á Hrafn-
istu starfaði hún í tuttugu ár eða
þar til hún var orðin áttatíu ára
gömul. Það sýnir kannski best þann
kraft sem hún bjó yfír.
Valgerður amma var ákveðin
kona sem lét engan ganga á sinn
hlut ef því var að skipta. Hún var
með eindæmum hégómalaus og
óhrædd við að segja fólki sínar
skoðanir. Ég held að þetta séu
þættir sem hafi einkennt systkinin
frá Reykholti, verið hluti af þeirra
uppeldi.
Ég veit að amma óttaðist ekki
dauðann og að hún vildi ekki þurfa
að liggja lengi og bíða hans. Það
varð heldur ekki því eftir aðeins
um tveggja vikna sjúkrahúsvist var
hún látin. Fram til þess tíma hafði
hún oftast verið vel hraust og alltaf
fluttist til Reykjavíkur 1949, þar
sem þau bjuggu æ síðan, fyrst á
Njálsgötunni og síðar á Laufás-
vegi 36. Kristján hóf kennslu við
Miðbæjarskólann en var síðan
fastráðinn við Melaskólann, þar
sem hann starfaði til dánardags
5. júlí 1976.
Ég kom fyrst á heimili þeirra
1975, er ég kynntist yngri dóttur
þeirra hjóna. Heimilið var auðugt,
ekki á veraldarvísu, en ríkt af því
sem máli skiptir. Gestkvæmt var
oft og þau hjón gestrisin og kunnu
þá list að láta gestum sínum líða
vel og fínna sig velkomna. Þau
hjón höfðu ríka samúð með þeim,
er stóðu höllum fæti í lífinu og
gerðu það sem þau gátu fyrir það
fólk.
Eina lífsreglu höfðu þau að leið-
arljósi, þá „að skulda engum neitt
og vera helst aflögufær". Þau
voru af þeirri kynslóð sem ólst
upp við það að skömm væri að
skulda og sækja til annarra og
lögðu metnað sinn í að þurfa þess
ekki.
Jóhanna vann að húsmóður-
störfum og barnauppeldi mestan
part ævi sinnar. í mörg ár sá hún
um kaffi og húsvarðarstarf hjá
Verslunarráði íslands. En heima
Jóhanna Ólafs-
dóttir - Minning