Morgunblaðið - 27.10.1988, Blaðsíða 42

42
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. OKTÓBER 1988
Minning:
*
Olaíur Hafsteinn
Einarsson kennari
Fæddur 1. ágúst 1908
Dáinn 16. október 1988
Læriföður míns og tengdaföður
langar mig að minnast í örfáum
orðum. Óharðnaður unglingspiltur
kom ég til hans, þegar ég hóf gagn-
fræðanám. Kennsla hans og leið-
sögn var með slíkum hætti, að hann
naut afar mikillar virðingar og
elsku allra sinna nemenda. Svo vin-
sæll var hann meðal nemenda sinna,
að það kom oft í hans hlut, að koma
með í vorferðalög að liðnu skólaári.
Það lýsir vel næmi hans, er hann
kom því einhverju sinni á fram-
færi, að ekki væri úr vegi að biðja
þann kennara að koma með í vor-
ferð, sem honum fannst þurfa að
komast í nánari og betri kvnni við
okkur. En eins og allir vita eru slík
hressileg skólaferðalög vísasti veg-
urinn til þess að kynnast vel.
Skólabækur, próflestur og kvíði
prófum samfara langt að baki.
Framkoma Ólafs og far þessa
góða kennara míns, sem í okkar
hópi var oft nefndur „Óli danski"
var þannig, að eftir var tekið. Hann
gekk alltaf inn í skólann með sér-
stökum hætti, upp stigann, sem
leið lá inn á kennarastofu. Ólafur
var teinréttur og léttur í spori.
Snyrtimenni var hann svo af bar.
Á þennan hátt er ég viss um að
nemendur hans muna hann.
Kennslustundir hjá honum voru
mjög góðar og skemmtilegar. Ekki
var einum nemenda gert hærra
undir höfði en öðrum. Hjá Ólafi
lærði ég dönsku, ensku og mann-
^-kvnssöcni. Kennsla hans i tungu-
málum hefur komið sér vel síðar á
lífsleiðinni. Fyrir þessi kynni mín
af Ólafí er ég afar þakklátur.
Ég er einnig þakklátur fyrir að
hafa eignast vináttu hans síðar, er
við tengdumst fjölskylduböndum.
Einnig þá lærði ég margt af honum.
Ætíð var hann fús, að segja okkur
til og leiðbeina. Þar er ég aðallega
með í huga garðræktina, sem óhjá-
kvæmilega fylgir, þegar stofnuð eru
heimili og hús byggð, sem oftast
rísa upp úr moldarflagi og hálf-
gerðri auðn. Ólafur var þar sjálf-
kjörinn í að stjóma og segja fyrir
um það, hvaða tegundir gróðurs
ættu best við á hvetjum stað í garð-
inum. Skipulagning hans var aldrei
vefengd, enda var hér um kunnáttu-
mann að ræða og ræktunarmál
hans hugsjón og á hans starfsvett-
vangi að hluta. Þess bera skógar-
lundimir að Reykjalundi í Mosfells-
sveit glöggt vitni, en 'þar á Ólafur
tengdafaðir minn ófá handtökin.
Síðar var hann í þeim sama garði
og hann hafði lagt granninn að,
fyrstur manna með trjáklippur
sínar. Hann stjómaði því með festu,
að nægjanlega mikið væri klippt
af tijánum, sem áttu síðar að
mynda fallega tijárunna. í þessum
málum fengum við ekki rönd við
reist. Hér var hann konungur í ríki
sínu. Okkur fannst stundum heldur
-■ mikið og hressilega klippt af tiján-
um, sem við vorum að baslast við
að láta vaxa. Hann vissi betur.
Árangurinn af áhuga hans og vinnu
hefur skilað sér með miklum ágæt-
um síðar. Því miður hefur tijáklipp-
ingin ekki farið fram á réttan hátt
undanfarin allra síðustu ár. Þar
skorti leiðsögn ólafs tengdaföður
míns, sem nú var orðinn veikur.
Best kynntist ég Ólafí þegar
hann og dóttir hans settust saman
á skólabekk, er hann var hættur
kennslu við Gagnfræðaskóla Aust-
urbæjar. Hann _hóf nám við Laga-
deild Háskóla íslands 1974. í tvö
ár vorum við, þessar Qölskyldur,
saman, meira og minna á hveijum
degi. Tengdafaðir minn var svo
elskulegur að koma og taka dóttur
sína með sér í skólann á morgnana,
þegar hann hafði skilað tengdamóð-
ur minni til vinnu sinnar, en hún
starfaði í rúm tuttugu ár við af-
greiðslustörf í samvinnu við undir-
ritaðan. Síðan var sá háttur á hafð-
ur, að þau feðgin komu saman heim
í hádeginu og þá snæddum við sam-
an einhvem málsverð. Þetta voru
góðar stundir.
Við heimilisfólkið í Hlyngerði
höfum haft það á orði hversu mjög
við söknum þessara stunda, þegar
hringferðin skemmtilega var farin,
með sama sniðinu í tvö ár og hér
stjómaði afínn ferðinni og sat við
stýrið. Því, þegar hádegisverði var
lokið, var afínn svo góður, að taka
þijú lítil böm með sér í leikskólann
og koma húsbóndanum sjálfum til
vinnu sinnar. Og þá síðast en ekki
síst að ná í eiginkonu sfna á hennar
vinnustað, sem var sá sami, og þau
síðan að aka saman heim. Ég veit
af afínn þurfti oft að telja upp að
tíu og missa ekki þolinmæðina, þeg-
ar þær stundir komu, að sérviturt
þriggja ára bam, lét afa bíða eftir
sér, því það þurfti að gera allt
mögulegt, áður en hægt væri, að
fara af stað í skólann.
Aldrei missti tengdafaðir minn
þolinmæðina. Þessi ár hafa yfír sér
birtu og yl. Ég þakka Ólafí sam-
fylgdina. Hans er sárt saknað.
Élskulegri tengdamóður minni og
fjölskyldunni allri votta ég samúð
mína. Hvíli minn vinur í friði.
Helgi
Við upphaf sjöunda áratugarins
urðu miklar hræringar í ýmsum
fylkingum opinberra starfsmanna,
og má nú ljóst vera að þá tók skrið
sú uppstökkun er orðið hefur síðan
í samktökum starfsmanna ríkis og
bæja. Á þeim tíma voru fjörleg
umsvif í félagsmálum kennara, og
í Félagi gagnfræðaskólakennara í
Reykjavík var tekist kröftuglega á
um stefnumál og baráttuaðferðir.
Sú varð skipan mála að hópur fé-
laga af yngri kynslpðinni fékk sér
til liðs og forystu Ólaf H. Einars-
son, þá kempu sem í dag er til graf-
ar borin. Hann leiddi svo sveit sína
í hörðum sviptingum þeirra tíma,
varð formaður Félags gagnfræða-
skólakennara í Reykjavík og síðar
Landssambands framhaldsskóla-
kennara og í forsvari fyrir samtök
og stétt í Bandalagi starfsmanna
ríkis og bæja á fjölmörgum stefnum
og málþingum og í viðræðum við
stjómvöld.
Þessi tíð rifjast upp þegar Ólafur
H. Einarsson er fallinn frá. Margir
nánustu samstarfsmenn hans frá
því fyrir aldarfjórðungi eru nú á
svipuðu reki og hann var þá. Þess
aldursmunar gætti þó ekki, því
Ólafur kunni vel við sig í hópi ungs
fólks og var lagið að efla með því
samstarf og afl til átaka. En þótt
hann væri þannig hinn yfírvegaði
foringi sem ljáði gjaman kappi
yngri samverkamanna forsjá sína,
þá reyndist hann einatt þegar á
reyndi mestur framúrstefnumaður
í hópnum og óragastur við breyting-
ar. Ólafur var óþreytandi í áhuga
sínum á félagsmálum og gaf þeim
þann tíma sem hann átti og honum
þurfa þótti. Hann gekk til verka á
þeim vettvangi af sömu yfirveguðu
snyrtimennsku til orðs og æðis og
einkenndi allt hans daglega hátt-
emi, undirbjó málflutning og til-
lögugerð af stakri natni og fylgdi
eftir málum af jöfnum myndugleik
og sannfæringu hvort sem hann
ræddi við hvatvísa ungliða í stétt
sinni eða ráðherra og stjómarráðs-
menn. Það var gott og gaman að
deila geði við Ólaf og lærdómsríkt
fyrir unga menn, sem óafvitandi
urðu fyrir sterkum áhrifum af ýmsu
því, er einkenndi hann helst. Þótt
samtök þau, er hann var í forystu
fyrir, séu nú sem flest breytt, þá
leynast spor hans í þeim, og umfram
allt í hugum þeirra samheija er
með honum unnu.
Ólafur H. Einarsson lifði langa
ævi, var virkur og áhugasamur
þátttakandi í samtíð sinni, og gat
litið stoltur yfír farinn veg með sinni
góðu konu, Grétu, í stórum hópi
afkkomenda. Þeim em færðar sam-
úðarkveðjur, nú þegar aldinn félagi
og foringi er kvaddur með virðingu
og þökk.
Hinrik Bjarnason
Ennþá einu sinni hefur verið
höggvið skarð í stúdentahópinn sem
útskrifaðist frá Menntaskólanum í
Reykjavík árið 1929.
Nú kveðjum við Ólaf H. Einars-
son kennara. Ólafur var glæsilegur
að vallarsýn, hár og grannur, sam-
svaraði sér vel, enda vakti hann
hvarvetna athygli.
Eftir stúdentspróf eða árið 1930
sigldi hann til Þýzkalands og hóf
nám í efnafræði við háskólann í
Munchen.
Eftir 2ja ára dvöl í Þýskalandi
hvarf hann frá námi, ekki af því
að námsgáfur skorti. Eitt sinn á
afmælishátíð okkar árgangsins frá
1929, kom á daginn að allur ár-
gangurinn svo að segja hafði lagt
út í langskólanám.
Barst tal okkar Ólafs fljótt að
efnafræðinni, sem vonlegt var.
Okkur kom saman um, að hún
væri skemmtilegt og töfrandi fag
ekki síst þegar út í efnarannsóknir
væri komið. Fánnst mér þá eins og
brygði fyrir eftirsjá í röddinni.
Eg hafði á orði við hann, að
líklega hefðu efnavísindin misst
þama góðan liðsmann, en talið féll
niður. Það má segja að ekki skorti
okkur kjarkinn árið 1929. Að fara
út í langskólanám væri kannski
nokkuð óvenjulegt, þar eð náms-
styrkir voru mjög af skomum
skammti og námslán óþekkt, a.m.k.
frá því opinbera. Þegar Ólafur kom
heim að lokinni Þýskalandsdvölinni,
fékkst hann við ýmis störf, en árið
1946 hóf hann tungumálakennslu
og gerðist kennari við Gagnfræða-
skóla Austurbæjar hér í Reykjavík,
og kenndi í allmörg ár, eða meðan
starfsaldur leyfði.
Að sjálfsögðu þekkti ég hann
ekki sem kennara. Ég spurði því
dóttur mína. En hann hafði kennt
henni í gagnfræðadeild. Hennar
svar var: „Nákvæmur kennari og
háttvís svo af bar.“ Bragð er að
þá bamið finnur. Enda skyldi Ólaf-
ur áreiðanlega mikilvægi þess að
vera kennari. Hann vissi og að
ítroðslan ein nægði ekki, heldur
viðmótið við ungmennin.
Kennslustarfið er og eitt af mikil-
vægustu störfum þjóðfélagsins.
Ólafur kynnti sér skólanám, bæði
á Bretlandi og í Askov í Danmörku.
Eftir að Ölafur hætti kennslu-
störfum, snéri hann sér að bók-
menntaþýðingum, bæði úr ensku,
þýsku og svo Norðurlandamálum.
Þótti hann afar samviskusamur
þýðandi og mjög nákvæmur, og ná
vel fram stíl og einkennum höf-
unda. Þýðingar em mikil nákvæmn-
isvinna, eins og allir vita, sem fást
við slíkt. Langar mig til að segja
eina sögu af samviskusemi Ólafs.
Fyrir nokkmm ámm héldum við
upp á stúdentsafmæli okkar. Dag-
inn fyrir hátíðina hætti Ólafur við
að fara. Skýringin var einfaldlega
sú, að hann væri kominn í tímahrak
með ritsmíð, sem hann þyrfti að
skila af sér. Hann var að vísu ekki
krafínn um neina skýringu, en
fannst sjálfum að við bekkjarsystk-
inin ættum að vita ástæðuna, svona
mikil var samheldni okkar.
Ólafur Hafsteinn Einarsson var
fæddur í Reykjavík 1. ágúst árið
1908, dáinn 16. október 1988.
Ólafur var elstur 8 systkina; 6
glæsileg systkin náðu fullorðins-
aldri, 4 em enn á lífi. Foreldrar:
Einar Þórðarson og Guðríður
Eiríksdóttir hjón í Reykjavík. Eigin-
kona Ólafs Gréta Sigurborg Guð-
jónsdóttir. Þau gengu í hjónaband
árið 1933, þann 12. ágúst. Böm
Ólafs og Grétu em Elín, kennari
að mennt, Sigrún Edda, lögfræð-
ingur, Katrín, bankastarfsmaður,
Guðjón, skólastjóri.
Sem ein úr stúdentahópnum
1929 kveð ég kæran bekkjarbróður.
Ingibjörg Guðmundsdóttir
Sem gamall nemandi hugsa ég
nú í dag til Ólafs Hafsteins Einars-
sonar með þakklæti í huga. Honum
tókst, þrátt fyrir að ég berðist ákaft
á móti, að kenna mér dönsku, sem
er mjög mikilvægt fyrir mig á
kunna í dag. Það er ekki nema um
hálfur mánuður síðan ég hafði að
orði við dóttur hans og eina af
mínum bestu vinkonum, Eddu, að
ég óskaði þess nú heitt, að ég hefði
hlustað betur á hann fyrir tuttugu
og níu ámm. í dag er ég nemandi
í lagadeild Háskóla íslands og þar
er hluti af námsefninu á dönsku.
Mér hefur því oft orðið hugsað til
þessa góða kennara, sem ætlaði að
kenna mér hvort_ sem mér líkaði
betur eða verr. Ég á honum því
margt að þakka og veit ég að ég
tala fyrir munn margra af hans
gömlu nemendum úr Gagnfræða-
skóla Austurbæjar.
Ólafur kenndi okkur ekki aðeins
dönsku. Hann lagði mikla áherslu
á frágang, falleg vinnubrögð og
ekki síst fallega og kurteislega
framkomu. Annað samrýmdist ekki
kennsluaðferðum hans, því það var
vandfundið annað eins snyrtimenni
og hann var. Það kom stundum
fyrir mig að ég gleymdi að horfa á
bókina og horfði þess í stað á þenn-
an myndarlega, tígulega og fína
mann, sem alltaf bar af. Börnin
hans hafa erft þetta frá honum.
Öll eru þau þekkt fyrir fallega fram-
komu og dugnað. Best þekki ég
næstelstu dóttur hans, Eddu. Hún
hefur alltaf verið mér miklu meira
en vinkona í þau tuttugu og sjö ár
sem við höfum þekkst. Enda þótt
ég hafi hitt föður hennar öðru hvoru
á heimili hennar, þá fínnst mér ég
hafa þekkt hann betur vegna frá-
sagna hennar og aldrei hefur mér
dulist öll sú virðing og væntum-
þykja sem hún bar til hans.
Ólafur hafði mikinn metnað fyrir
böm sín og sem dæmi um það má
nefna, að árið 1974, þá sextíu og
sex ára, fór hann vestur í Háskóla
og innritaði sig og Eddu dóttur sína
í lagadeildina. Hann stundaði námið
í tvö ár alls ekki heill heilsu og tók
öll próf með góðum árangri. Þar
sem ég þekki af eigin raun allt það
námsefni sem Ólafur hefur þurft
að leggja stund á, er aðdáun mín
enn meiri. Vegna veikinda varð
hann að hætta námi en Edda dóttir
hans er starfandi lögfræðingur í
dag. Það að faðir hennar settist
með henni á skólabekk svo fullorð-
inn og alls ekki heilsugóður hefur
án efa orðið henni mikil hvatning
og veit ég að hún hefur alltaf met-
ið það mikils.
Með innilegu þakklæti kveð ég
Olaf í dag og bið guð að blessa
minningu þessa góða manns. Ég
votta Grétu eiginkonu hans, böm-
um, tengdabömum og bamaböm-
um samúð mína.
Ólafía Arnadóttir
Ólafur H. Einarsson er látinn.
Þeir tínast burtu hægt og hljóðlega
þeir sem litu ljós dagsins upp úr
aldamótunum. Hægt og hljóðlega
hverfa þeir án héraðsbrest, því unga
fólkið er búið að taka við hlutverki
þeirra og öllu ætti að vera vel borg-
ið. ^
Ég minnist þess enn þegar fund-
um okkar Ólafs bar saman í fyrsta
sinn. Fyrirmannlegur í fasi, snyrti-
legur í klæðnaði, háleitur með vott
af góðlátlegu brosi, stóð hann allt
í einu fyrir framan mig og við horfð-
um hvor á annan. Það var ekki laust
við að ég yrði vandræðalegur en
um leið heilsaði hann með orðunum
„sæll nafni" og mér fannst fylgja
þessu ávarpi svo mikil hlýja, laus
við alla uppgerð. Eftir þetta ávarp-
aði hann mig ætíð með orðunum
„sæll nafni" eða „heyrðu nafni“.
Mér þótti alla tíð innilega vænt um
þessi ávörp, ekki aðeins orðin, held-
ur öllu fremur þann hlýleika sem
ég greindi á bakvið þau. Við nafni
minn störfuðum saman við kennslu
við Gagnfræðaskóla Austurbæjar í
áraraðir.
Mislíki nemendum við kennara
er það fljótt að spyijast. Ég varð
aldrei var við óánægju eðá sam-
starfsörðugleika milli hans og
þeirra, enda mun hann hafa sinnt
starfi sínu af sömu kostgæfni og
öll framkoma og snyrtimennska
hans bar vott um. Fljótlega fór
nafni að sinna félagsmálum kenn-
ara. Hann kom víða við í þeim
málum. Fyrst í Kennarafélagi
Gagnfræðaskóla Austurbæjar þar
sem hann var formaður um skeið.
Síðan í Félagi gagnfræðaskóla-
kennara í Reykjavík þar sem hann
einnig gegndi forystuhlutverki.
Hann var einnig formaður Lands-
sambands framhaldsskólakennara
og litlu munaði að hann væri kosinn
formaður Bandalags starfsmanna
ríkis og bæja á þingi samtakanna.
Þá vildi svo til að hann var þá
samtímis formaður hinna þriggja
áður nefndu félaga, og ef hann
hefði náð kosningu sem formaður
BSRB hygg ég að það hefði verið
landsmet. Þetta sýnir betur en
mörg orð álit félagsmanna á starfs-
hæfni hans og þau áhrif sem hann
hafði á félagsstarf gagnfræðaskóla-
kennara. Starfsemi Landssambands
framhaldsskólakennara var þá í
mótun og átti nafni minn dijúgan
þátt í því ásamt öðrum að finna
þessari starfsemi eðlilegan og far-
sælan farveg.
Nafni minn var enginn hávaða-
maður. Hann barði sér ekki á bijóst
eða notaði úrelt hávaðarhóp. Hann
svæfði engan með langlokum. Ræð-
ur hans voru hnitmiðaðar og lausar
við málskrúð. Hann lét aldrei freist-
ast til þess að taka þátt í hnútu-
kasti en bar klæði á vopnin þegar
honum þótt nóg að gert. Nokkru
áður en hann lét af störfum sendi
kennarafélagið hann til Danmerkur
á undirbúningsfund félags eftirla-
unakennara á Norðurlöndum. Þeg-
ar heim kom vann hann að undir-
búningi og stofnun slíks félags hér
heima. Þessi félög hafa samband
og samkomur árlega til skiptis í
löndunum 5.
Kominn á eftirlaun mætti nafni
minn á nokkrar samkomur fyrir
hönd kennara á eftirlaunum. Fyrir
nokkru sótti ég samskonar fund í
Finnlandi og spurði finnskur kunn-
ingi minn að því hversvegna virðu-
legi, gráhærði og snyrtilega klæddi
kennarinn svo af bar væri ekki
mættur. Hann sagði að fyrst hefði
hann haldið að enskur lávarður
hefði villst inn á fund þeirra. Það
fór ekki hjá því að tekið væri eftir
nafna mínum þó í margmenni væri.
Nú að leiðarlokum sé ég nafna
minn fyrir mér þar sem hann geng-
ur um á himna brautum, virðulegur
og ber höfuðið hátt og mæti hann
almættinu tekur hann ofan hattinn
og hneigir sig kurteislega og um
varimar leikur órætt bros.
Og nú fínn ég á mér að honum
þykir mál að ég hætti. Konu hans,
bömum og tengdafólki flyt ég sam-
úðarkveðjur og ósk um velfarnað.
Ólafíir S. Ólafsson
Þegar mér barst fréttin um and-
lát afa míns, Ólafs, fylltist ég tóm-
leika og yfír mig færðist óumræði-
lega mikii sorg. Það er svo erfítt
að hugsa sér tilveruna án afa Óla.
Hann var okkur öllum mikils virði.
Á þessari stundu erum við svo langt
í burtu. Það er okkur talsvert erf-
itt. Við hefðum viljað vera nálægt
ömmu Grétu og fjölskyldunni nú.
Einnig hefði ég viljað svo gjama,
hafa átt meiri tima með afa. En
fyrir þann tíma, sem ég raunveru-
lega átti með honum, cftir að ungl-
ingsárin vom að baki, er ég innilega
þakklátur.
Við áttum saman góðar stundir
fyrir nokkm, þegar hann veitti mér
ómetanlega aðstoð við erfítt verk-