Morgunblaðið - 28.07.1989, Blaðsíða 3

M0RGTOHI4.ÐIÐ- FÖ^TUDAGUft JÚU 1989
Bi 3
Fékk ekki aö
hitta hömin
Matarlystin
og lyktarskynið
Við skulum kalla hana
Önnu. Hún er að verða
fimmtug, en ber það ekki
með sér frekar en svo
margar jafnöldrur hennar
í dag. Það kemur mér því á óvart
þegar hún segist hafa verið djúpt
sokkin í drykkju og lyfjaát fyrir að-
eins fimm árum. Það eru tíu ár
síðan hún skildi við manninn sinn
og gaf honum eftir forráðaréttin
yfir börnum þeirra þremur. Fimmt-
án ára stúlku og tveimur átta ára
drengjum.
„Við vorum mjög ung þegar við
byrjuðum saman, segir hún. Ég var
bara fimmtán ára, hann nítján.
Hann kom alltaf fram við mig eins
og stóri bróðir. Stjórnaði mér alveg
og tók stundum í mig ef ég hlýddi
honum ekki.
Við drukkum ekki meira en
margt ungt fólki á þessum árum.
Þá þótti fínt að reykja og drekka,
en ekki að ræða tilfinningamálin
opinskátt.
Börnin komu ekki fyrr en síðar.
Ég var orðin tuttugu og fimm ára
þegar dóttir mín fæddist og rúm-
lega þrítug þegar ég átti strákana.
Við skildum einu sinni þegar dóttir
okkar var þriggja ára, en við tókum
aftur saman.
Hann var alltaf á sjónum og ég
því mikið ein með börnin. Við fjar-
lægðumst þess vegna hvort annað
smám saman. Þegar hann svo
hætti á sjónum og byrjaði að vinna
í landi gekk sambúðin ekki lengur.
Hann vildi stjórna heimilinu og það
vildi ég líka. Enda vön því á meðan
hann var á sjónum. En ég var log-
andi hrædd við hann og þorði ekki
að standa upp í hárinu á honum.
Það hafði alltaf verið léttir þegar
hann fór út aftur eftir tvo þrjá daga
í landi. “
Hún segir að þau hafi oftast
drukkið um helgar. „Maður var
farinn að titra á föstudögum.“ En
helgarfylliríin voru sjaldnast nein
skemmtun. „Hann hafði oft tekið
í mig, en með tímanum varð tusk-
ið að barsmíðum. Hann gerði það
ofast fullur, en stundum var hann
líka edrú. Ég var nokkrum sinnum
flutt á slysadeild og eftir eitt skip-
tið kom ég ekki heim aftur. Ég var
lögð inn á geðdeild og þar var ég
næstu mánuðina."
Hún talar um það að á þessum
árum hafi ekki verið til neitt
kvennaathvarf og því ekki í nein
hús að vernda. „Það er erfitt að
útskýra þennan kvíða og þessa
hræðslu sem lamar mann alveg
þannig að maður er þess ekki
megnugur að taka á móti eða yfir-
leitt gera nokkuð.
Ég gat því ekki hugsað mér að
koma heim aftur. Ég hreinlega gat
ekki meira. Það var gengið frá
skilnaðinum á meðan ég var enn
á geðdeild og hann notfærði sér
ástand mitt til að fá mig til að
skrifa undir að hann fengi forræðið
yfir börnunum. Hann taldi mér trú
um að það væri ekki rétt að skilja
börnin að. Dóttir mín hefur alltaf
verið pabba stelpa og ég býst við
að hún hefði heldur kosið að vera
hjá honum. Drengjunum fannst
sem þeir hefðu valið sjálfir, en
þeir voru auðvitað ekki nema átta
ára.
Mér finnst það undarlegt þegar
ég hugsa um það eftir á að barna-
verndarnefnd skuli ekki líka kanna
hvernig ástandið er hjá hinum aði-
lanum þegar svona stendur á, því
faðir þeirra drakk alltaf mikið og
gerir enn.
Þegar rofað til hjá mér á þessum
tíma þá fann ég fyrir mikilli sektar-
kennd yfir því að hafa látið börnin
mín frá mér. Ég jók drykkjuna og
bókstaflega gekk fyrir áfengi og
lyfjum, sem ég byrjaði að taka á
geðdeildinni. Eg lifði í sjálfsmeð-
aumkun og skömm og ásakaði
sjálfa mig stöðugt. Ef allt hefði
verið heiðskýrt hjá mér eins og það
er í dag hefði ég gert allt til að
halda börnunum. Það fylgir því al-
veg óskaplegur tómleiki að hafa
þau ekki hjá sér lengur. Það er
eins og deyja andlega.
Það var heldur ekki til að bæta
ástandið að faðir þeirra lagði al-
gjört bann við því að þau hittu
mig. Ég mátti ekki fá strákana til
mín um helgar og var ekki nógu
mikil manneskja til að standa í því
að fara fram á að fá að hitta þau.
Enda alltaf logandi hrædd við
hann. Það hindraði strákana þó
ekki í að koma sjálfir þegar þeir
gátu. Þeir urðu samt alltaf að leyna
föður sinn þessum heimsóknum."
Meðan á öllu ruglinu stóð tókst
Önnu að koma sér upp sjálfstæð-
um atvinnurekstri og halda honum
nokkurn veginn gangandi. Hún
hætti að drekka fyrir fimm árum
og segir sjálf að hún hafi ekki átt
neinna kosta völ þar sem hún hafi
verið orðin mjög illa farin andlega
og líkamlega. „Þá fyrst má segja
að runnið hafi upp fyrir mér hvað
ég var búin að gera mér og börnun-
um mínum. Sektarkenndin helltist
yfir mig því auðvitað hefði þetta
ekki þurft að fara svona. En ég
reyni að hugsa ekki alltof mikið um
það sem ekki verður breytt."
Ég spyr hana hvort drengirnir
hafi ekki viljað fá að flytja til henn-
ar þegar hún var hætt að drekka.
„Þeir gerðu það ekki, enda held
ég að þeir hafi átt í baráttu við
sjálfa sig um það að gera ekki upp
á milli okkar foreldranna. Annar
þeirra flutti reyndar til mín fyrir
rúmu ári síðan.“
Allan þennan tíma segist hún
alltaf hafa gætt þess að vera við
ef þeir skyldu þurfa á henni að
halda. „En þeir sækja til mín á
annan hátt eftir að ég hætti að
drekka segir hún. Þeir hafa heldur
aldrei verið haldnir beiskju í minn
garð. Þeir eru öðruvísi en dóttir
mín, sem er ekki sátt við mig enn
þann dag í dag. Henni finnst ég
vera aumingi og lélegur pappír.
Samband okkar er stirt, við getum
helst ekki talað saman án þess að
allt fari í háa loft.“
Þegar ég spyr hána um álit ann-
arra á því að hún fékk ekki börnin
sín eftir skilnaðinn, segir hún að
sér hafi fundist fólk ásaka sig. Og
ekki síst þá ásakaði hún sig sjálf.
Hún hikar ekki við að segja að
margt hefði mátt betur fara, en
það hafi líka margt breyst í þjóð-
félaginu á ekki lengri tíma. Fólk
fari fyrr í meðferð en áður, kvenna-
athvarf hafi síðar komið til sögunn-
ar og konur standi auk þess betur
á rétti sínum en áður og séu sjálfs-
stæðari. Sjálf gengur hún ekki
lengur um gruflandi í fortíðinni.
Hún hætti með reksturinn fyrir
tæpum tveimur árum og vinnur
nú hjá öðrum. Segir það hafa ver-
ið síðustu forvöð að breyta til.
MEO
Gengur illa að hafa stjórn á
matarlystinni? Hér koma nokkur
ráð til þeirra sem eiga erfitt með
að hafa hemil á henni, en við
ábyrgjumst ekki árangur sé farið
eftir þeim. Það er bandaríski
næringarfræðingurinn Alan R.
Hirsch við Smell & Tast Treat-
ment Foundation, sem segir að
lykt hafi áhrif á matarlystina og
svona á að fara að því:
1 • Þefaðu fimm sinnum af hverj-
um matarbita áður en þú stingur
honum upp í þig. Smá snas send-
ir skilaboð um mat upp til heilans
sem kæfir matarlystina.
2* Þegar þú færð þér drykk,
blástu þá í gegnum rör áður en
þú byrjar að drekka. Bólurnar
leysa úr læðingi ilm drykksins
sem deyfir hungrið.
3« í stað þess að nasla, nasaðu!
Geymdu súkkulaðibita í skrif-
borðsskúffunni þinni - og þegar
löngunin í súkkulaði kemur yfir
þig, þefaðu þá af honum. Þú
verður undrandi yfir áhrifunum
sem sterk súkkulaðilyktin hefur.
4» Því sterkari sem ilmurinn er,
því betur stjórnar hann matar-
lystinni. Þegar þú ert að reyna
að léttast, veldu þá mat með
sterku kryddi, eins og til dæmis
hvítlauk.
Var einhver að segja að matar-
lykt æsti uppi í manni hungrið?
MEO
Guðbjörg er 24 ára og
utan að landi. Hún
eignaðist dreng árið
1984, þá tæplega
tvítug. Áður er dreng-
urinn varð ársgamall slitu hún og
barnsfaðir hennar samvistum.
Fyrst var drengurinn hjá henni,
en þar sem ekki var neina vinnu
að fá í héraðinu fór hún til
Reykjavíkur. „Þegar ég sá fram á
að geta ekki haft barnið hjá mér
í bænum bauðst mamma til að
taka strákinn. Þegar faðir hans
lýsti sig síðan tilbúinn til að hafa
hann þá fannst mér það eðlileg-
ast. Hann var í góðri aðstöðu,
er bóndi og býr með foreldrum
sínum. Drengurinn hefur því ekki
aðeins föður sinn heldur einnig
afa og ömrnu."
Ekki voru allir ættingjar og vin-
ir Guðbjargar hrifnir af þessari
ákvörðun. „Viðbrögð fólks voru
mjög misjöfn og margir ættingjar
brugðust illa við. Þeir töldu mig
aðeins vera að hugsa um sjálfa
mig. Eins og ég vildi bara verða
laus og liðug til að geta farið út
að skemmta mér. Mér fannst
vera litið niður á mig.
Ég var auðvitað ung. Ekki
tvítug þegar ég eignaðist hann.
Fólki fannst ég því vera krakki
sem þyrfti að rasa út. En það var
þungbært að skiljá svona við
hann og ég átti í miklu sálarstríði
fyrsta árið. Var niðurbrotin og
fannst ég ómöguleg móðir, að
geta ekki séð um barnið mitt.
Hann var erfitt ungbarn. Oft
veikur og ég var alltaf með hann
hjá læknum. Hann svaf ekki heila
nótt. Þetta var mikið álag og ég
var orðin úttauguð. Það var þó
ekki þetta sem skipti mestu máli
Hún vildi verba
laus og lidug
- var álit ættingjanna
að ég tók þá ákvörðun að láta
hann til föður síns. Vinnan sem
ég fékk í bænum var á skrifstofu,
ég var óvön slíkum störfum og
kaupið því ekki upp á marga fiska.
Þegar ég var búin að borga leigu
og kaupa í matinn var ekkert eft-
ir. Ekki einu sinni peningur til að
fara í bíó. Það .var því fátt sem
ég gerði utan vinnutíma, enda
endist ég ekki í bænum út árið.
Ég veit ekki hvernig ég hefði
átt að fara að því að sjá fyrir
stráknum líka. Mér fannst að til-
finningalega gæti ég ekki haft
hann í bænum þar sem hann
væri hjá dagmömmu allan dag-
inn. Fannst hann fengi meiri at-
hygli hjá pabba sínum.
Eg hitti hann samt alltaf um
helgar. .Fór oft austur og pabbi
hans kom oft með hann. Sam-
komulagið á milli okkar hefur ver-
ið gott, enda væri þetta varla
hægt öðruvísi. Það hefur aldrei
verið gengið frá neinu lagalega
og forræðið er ennþá hjá mér.
Ég er samt ekki alveg viss hvar
ég stæði ef ég ætlaði að fara fram
á að fá hann til mín. Ég held þó
að móðurrétturinn sé ansi sterk-
ur, jafnvel þótt barnið sé búið að
eiga lögheimili lengi hjá föður
sínum. Ekki það að ég hafi hugs-
að mér að krefjast þess. Hann
unir hag sínum vel í sveitinni. Er
vanur að fara um allt með pabba
sínum og líður ekki of vel þar sem
hann getur ekki valsað um að
vild. Ég gæti varla farið að gera
honum það að taka hann burt úr
sveitinni. Hann yrði þá líka að
fara í pössun og þar sem ééj vinn
óreglulegan vinnutíma væri það
ekki auðvelt.
Ég er samt ekki tilbúin til að
afsala mér forræðinu. Éjg er
hrædd um að þá verði lagðar á
mig skyldur og farið að segja mér
hvenær ég megi heimsækja hann
og hvenær ekki. Ég óttast að það
gæti orðið erfiðara að komast að
samkomulagi.
Auðvitað er mikill þvælingur á
stráknum. Ég sæki hann þegar
ég á frí og hann er kannski tvær
nætur hjá mér og síðan í viku hjá
pabba sínum. Hann verður stund-
um argur þegar ég er að tala við
hann í síma yfir að geta ekki feng-
ið mig þegar hann vill, en hann
er alltaf tilbúinn til að koma þeg-
ar ég kem til að ná í hann. Yfir-
leitt er þetta lítið mál hjá honum,
enda eðlilegt í hans augum. Hann
þekkir ekki annað. Það gæti þó
breyst þegar hann verður eldri
og byrjar í skóla.
Ég hef stundum áhyggjur af
því að hann sé að velta því fyrir
sér af hverju ég hafi yfirgefið
hann. En þetta er auðveldara eft-
ir því sem hann eldist. Núna er
hægt að tala um þetta við hann.“
Eg spyr hana af hverju hún
haldi að feður virðist eiga auð-
veldara með að slíta öllu sam-
bandi við afkvæmi sín en mæð-
urnar. „Ég hugsa ekki að karl-
menn skorti tilfinningar til barn-
anna sinna, heldur að þeir eigi
auðveldara með að loka á þær.
Ég er líka sannfærð um að það
er öðruvísi tilfinningaband milli
móður og barns en föður og
barns. Þó ekki væri nema af því
móðirin gengur með barnið og
elur.Ég gæti ekki hugsað mér að
hitta ekki son minn nema tvisvar
í mánuði. Það væri of erfitt."
Hún segir að það sé sérstak-
lega eldra fólk sem finnist skrýtið
að hún skuli ekki vera með barn-
ið sitt hjá sér. „Ég held það sé
gamaldags hugsunarháttur sem
fólk er alið upp við. Því finnst að
barn eigi að fylgja móður sinni."
MEO