Morgunblaðið - 22.10.1989, Side 9

Morgunblaðið - 22.10.1989, Side 9
MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDÁGUR 22. OKTÓBER C 9 ... við skiptum við önnur lönd á þeirri vöru, sem við getum framleitt hlutfalls- lega ódýrar en þau, á þeim vörum sem við þörfnumst. eftir greinum sjávarútvegs, eða 40-70% af verðmæti framleiðslunnar. Fullyrðingin „við lifum af fiski“ er hæpin en á augljóslega við um þá sem selja óveidda fiska í sjó, þ.e. kvóta. Við lifum af vinnu okkar, eða svo sögðu þeir Adam Smith og Karl Marx. Lifibrauð 15% mannaflans er að veiða og verka fisk, en það er svipað hlutfall og þeirra sem stunda iðnað. 1 Saga íslands og ekki síst hagsag- an sýnir vel hversu utanríkis- og sigl- ingarverslun hafa skipt miklum sköpum. Einokunarverslun Dana á árabilinu 1602-1787 mótaði viðhorf Jóns Sigurðssonar forseta og ann- arra er framarlega stóðu í sjálfstæð- isbaráttunni. ísland hefur allan ávinning af frjálsri utanríkisverslun. Við bjóðum fáar vörutegundir í skipt- um fyrir þær fjölmörgu vörur sem við þörfnumst. Af þessu leiðir að samningsstaða okkar í tvíhliða vöru- skiptasamningum er ekki góð. Við- horf Jóns forseta til hagfræði mótað- ist af hinum fijálslyndu hagfræðing- um 19. aldarinnar, ekki síst John Stuart Mills. Áhrifa stefnu Jóns Sig- urðssonar á viðhorf Islendinga til frjálsrar verslunar gætti fram undir miðja þessa öld. Iðnbyltingin er ekki talin koma til íslands fyrr en á fyrstu árum þessarar aldar. Ólíkt því sem gerðist í mörgum öðrum löndum var hér lengi vel ekki beitt vemdartollum og höftum. Gengi krónunnar var fijálst, skráð af bönkunum á grund- velli framboðs og eftirspumar á 3. áratugi aldarinnar. Litlar hömlur voru og á kaupum á erlendum gjald- eyri. Kreppan á 4. áratugnum olli hér straumhvörfum. Með Skipulags- nefndar atvinnulífsins, frá 1935, er efnahagslífið fært í viðjar hafta og utanríkisverslun hneppt í fjötra. En það er athyglisvert að lesa réttlæt- ingu nefndarmanna fyrir þessum aðgerðum: „Nú skal þess að vísu getið að nefndin lítur svo á að verndartollar séu yfirleitt viðsjárverð ráðstöfun en hins vegar er illgerlegt fyrir lítið land að komast hjá að grípa til þeirra er svo að segja hvert Iand sem skipt er við hefir sett þá á.“ Síðar á haft- atímabilinu töldu menn enga ástæðu til afsakana, en því tímabili er gerð ágæt skil í bók Jakobs F. Ásgeirsson- ar, Þjóð í hafti. getum enga ljósa hugmynd gert oss um hvemig líta mundi út í heimin- um ef bakteríurnar væra ekki. . . Þótt þær hafi verið til frá alda öðli hafa menn ekkert um það vitað fyrri en á síðustu tímum (eftir að menn fengu smásjána og hún náði nokkurri fullkomnun) en háð bar- áttu við ósýnilega og óþekkta óvini eða náttúruviðburði sem enginn vissi orsakir til. Það er því ekki furða þótt mönnum hafi stundum orðið ráðafátt í þessari baráttu eða tekið til ráða sem vér, með alla þekkinguna, hlæjum nú að.“ Bjarni ræðir um stærð og lögun mismunandi tegunda, fjölgun þeirra, lífseðli og lífsskilyrði. Meira að segja Karíus og Baktus fá að fljóta með þótt ekki sé búið að gefa þeim nöfnin vinsælu: „Menn þekkja yfir 50 tegundir af bakteríum sem að jafnaði eru í munni manna, eink- um milli tannanna og á þeim, í farða þeim er sest á þær. Margar þeirra eru ósaknæmar, aðrar saknæmar. Ein tegund breytir t.d sykri og sterkju, er sest í tennurnar, í mjólk- ursýru; sýran leysir upp kalkið í tönnunum og myndar smám saman holur í þeim. Aðrar tegundir geta svo fengið gott hæli í þessum holum og haldið skemmdunum áfram.“ Höfundur lýsir rannsóknum vísindamanna og leit þeirra að bakt- eríum og þegar líður að greinarlok- um kemst hann svo að orði: „Af því sem sagt hefur verið hér að framan má sjá að bakteríurnar eru harla mikilsverðar fyrir oss menn- ina og ekki furða þótt margir hafi beyg af þeim; en það er mikil bót í máli að vér þekkjum nú rnörg ráð til að draga úr skaðsemi margra þeirra og sjálfsagt mun sá tími koma að vér finnum ráð gegn ýms- um þeim er vér stöndum ráðalausir gagnvart ennþá, því að vísinda- mennirnir halda ótrauðir rannsókn- um sínum áfram og munu smám saman leiða margt það í ljós sem nú er í myrkrunum hulið.“ . TÆKNI///má ber ad hafa í huga vib flutning verbmæta? Risaotíuskip nútímans : ■ m 11 Risaolíuskip nútímans eru orð- in að furðufyrirbærum sem bera sexfalda þyngd sína. Þetta er afleiðing kröfunnar um að flytja sem mestan farm með sem allra ódýrasta móti. Hugsið ykkur risaolíu- blöðru með þunnu járnlagi utan um, sem skilur á milli ol- íunnar og sjávar. Það tekur hlaðið olíuskip tuttugu mínútur og fimm kílómetra að stöðvast sé það á fullri ferð. Slíkt gerir kröfur til stjórnunar og stað- setningar skipsins og annarra skipa. Með siglingaeiginleika í huga er ekki að undra þótt það verði mörg mengunarslys. Hvað ber að gera? Hafa ber í huga að mikil verð- mæti eru flutt, sem þýðir að ekki ætti að vera ógerlegt að leggja í vissan kostnaði til að tryggja ör- yggi. Eitt ráð felst í að nýta alla siglingafræðilega möguleika nú- tímans, svo sem staðsetningar um gervitungl, ratsjá, lóran o.fl., senda allar upplýsingar um stað- setningu skipsins inn í tölvu, sem gefur stjórnandanum upplýsingar á korti á skjá. Þar mætti lesa staðsetningu skipsins og annarra skipa, legu strandar og grunn- svæðis. Tvöfaldur byrðingur? Nýlega mátti heyra fréttastofu Útvarps segja frá ræðu forseta Islands erlendis um umhverfis- mál. Samkvæmt henni talaði for- seti vor um að öll olíuskip ættu að vera „tvöföld". Það sem for- seti vor átti við var sama krafa og farið er að gera til tankskipa sem flytja hættulegri efni en olíu (að talið er), svo sem gas og eitur- efni. Hún er sú að byrðingurinn sé tveggja laga og verulegt loftr- úm á milli. Við marga þá árekstra olíuskipa sem hafa orðið undan- farin ár er vitað að innra lagið hefði haldið og olía ekki sloppið út. En ... slíkt er dýrara. Hveijir borga brúsann? Aðallega bíleig- endur og flugfarþegar þegar til lengdar er litið. í raun er ekki nema spurning um pólitískan vilja að setja slíkar reglur. Hvað tefur? Mótbárur felast í að í raun sé hættulegra en ella að hafa slíkt holrúm milli byrðinga. Við slys fyllist það olíugufum og valdi sprengingu. Einnig er talað um að fyllist slík holrúm vatni geri það óhægara um vik að losa um skipsflakið. Slíkt ætti þó ekki að gerast, þar sem holrúmin bjóða upp á að vera fyllt þrýstilofti til að létta flakið. Eins má sýna fram á að ekki hefur orðið ein einasta sprenging hingað til í holrúminu í þeim skipum sem þegar eru kom- in með slíkt og flytja önnur efni. Manni verður því á að spyija hvort það séu ekki hagsmunir olíufélaganna sem eru í húfi og verða til þess að tefja hina pólitísku ákvörðun um tvöfaldan byrðing. eftir Egil Egilsson GILBERT URSMIÐUR LAUGAVEGI 62, SIMI: 14 100 JON OG OSKAR LAUGAVEGI 70, SIMI: 2 49 30 GUÐMUNDURB. ; HANNAH LAUGAVEGI 55, S: 2 37 10 SAMEIGINLEGA BJÓÐUM VIÐ MESTA ÚRVAL LANDSINS

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.