Morgunblaðið - 26.01.1990, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 26. JANÚAR 1990
AF INNLENDUM
VETTVANGI
ÓLAFUR Þ. STEPHENSEN
Fyrirhugað að leggja tekjuskatt á orkuíyrirtæki:
Frumvarp fjármálaráð-
herra talið meingallað
Engin leið önnur en að hækka orkuverð verði frumvarpið
að lögum óbreytt, segja forsvarsmenn veitufyrirtækja
FRUMVARP Ólafs Ragnars Grímssonar fjármálaráðherra um
tekjuskatt á orkufyrirtæki hefur nú þegar orðið tile&ii deilna á
Alþingi. Er ráðherra mælti fyrir frumvarpinu á þriðjudag sagði
hann að með því væri stefht að því að orkufyrirtæki fengju sams
konar skattalega meðferð og önnur fyrirtæki og að skatturinn
ætti ekki að hafa áhrif á orkuverð í landinu. Forsvarsmenn veitu-
fyrirtækja segja hins vegar að tæknilegir gallar á fyrirtækinu
valdi því, að álagningin verði alltof há og muni ekki valda neinu
öðru en hærra orkuverði til almennings.
Komið hefur fram hjá Halldóri
Jónatanssyni forstjóra
Landsvirkjunar að verði frumvarp
fjármálaráðherra að iögum
óbreytt, muni það þýða tveggja
milljarða skattálagningu á fyrir-
tækið á næsta ári. Eigi fyrirtækið
að uppfylla arðsemiskröfur
Landsvirkjunarlaga og erlendra
lánardrottna verði það að hækka
orkuverð til almenningsveitna um
46%, miðað við ákvæði frum-
varpsins, til að vega upp á móti
skattinum. Gangi þetta eftir, virð-
ist fullyrðing fjármálaráðherrans
óneitanlega dálítið einkennileg.
Landsvirkjun selur rafmagn til
almenningsveitna um allt land og
46% hækkun á rafmagni frá
Landsvirkjun myndi þýða um 30%
hækkun á rafmagni til almenn-
ings að mati fjármálastjóra RA-
RIK. Allar venjulegar fjölskyldur
geta sagt sér það sjálfar hvaða
áhrif það myndi hafa á heimilis-
bókhaldið.
250 eða 2.000 milljónir?
Fjármálaráðherra hélt því fram
er hann mælti fyrir frumvarpinu
að tekjuskatturinn myndi skila um
250 milljónum króna í ríkissjóð á
þessu ári. Halldór Blöndal, þing-
maður Sjálfstæðisflokksins, sagði
hins vegar að um væri að ræða
2.000 milljóna tekjuauka fyrir
ríkissjóð. Hvor hefur rétt fyrir
sér? Liklega er fjármálaráðher-
rann nær lagi, ef miðað er við
bókstaf lega orðanna hljóðan. Gert
er ráð fyrir að skattur leggist á
tekjur orkufyrirtækjanna á þessu
ári, og álagning komi ekki til fyrr
én eftir á, á árinu 1991. Hins
vegar eru í frumvarpinu ákvæði
til bráðabirgða um að á síðustu
fimm mánuðum þessa árs beri
fyrirtækjunum að inna af hendi
fyrirframgreiðslu í ríkissjóð. í
hveijum mánuði eiga fyrirtækin
að inna af hendi 10% af skatt-
stofni ársins 1989. Þessi fyrir-
framgreiðsla dregst síðan frá
álagningunni fyrir árið 1990.
Tekjur ríkissjóðs af fyrirfram-
greiðslunni í ár eru áætlaðar 250
milljónir króna. Hitt er svo annað
mál að sumum finnst sú tala ótrú-
lega lág. Hitaveita Reykjavíkur
ein reiknar með að þurfa að greiða
200 milljónir króna fyrirfram að
sögn hitaveitustjóra.
Hver er þá raunveruleg heildar-
álagning fyrir árið 1990? Lands-
virkjun ein gerir ráð fyrir að þurfa
að greiða tveggja milljarða skatt
af tekjum ársins, sem er tala
Halldórs Blöndals. Nákvæmir út-
reikningar liggja ekki fyrir hjá
öðrum orkufyrirtækjum, en líklegt
virðist að þar bætist við tugir eða
hundruð milljóna. Mörður Árna-
son, upplýsingafulltrúi fjármála-
ráðuneytisins, sagði í samtali við
blaðið að erfitt væri að áætla
álagninguna fyrir árið nákvæm-
lega. Talið væri að ef skatturinn
hefði lagzt á tekjur ársins 1989
hefði hann orðið 300-400 milljón-
ir, líklega nær 300 milljónum.
Langt bil er á milli þessara talna
og áætlana orkufyrirtækjanna
sjálfra.
Ólíkar bókhaldsaðferðir
Forráðamenn veitustofnana,
sem við var rætt, voru sammála
um að frumvarp fjármálaráðherra
væri meingallað eins og það lægi
fyrir hvað tæknileg atriði snerti,
og að þar væri alls ekki tekið til-
lit til margvíslegrar sérstöðu
orkufyrirtækjanna. í frumvarpinu
er gert ráð fyrir að sömu bók-
haldsreglum sé beitt og gert er
ráð fyrir í skattalögum. Bókhalds-
reglur veitufyrirtækja hafa löng-
um verið allt aðrar en þær regl-
ur, sem kveðið er á um í skattalög-
um. Viðmælendur blaðsins full-
yrtu að engin veitufyrirtæki not-
uðu bókhaldsreglur skattalag-
anna, þar sem alls ekki væri eðli-
legt að viðhafa þær um rekstur
veitufyrirtækja.
Röksemdirnar, sem settar eru
fram til stuðnings því að reglur
skattalaga eigi ekki við um orku-
fyrirtæki, eru margvíslegar. Með-
al.þeirra er í fyrsta lagi að orku-
fyrirtæki séu háðari misvægi f
breytingum á inplendu verðlagi
og gengi erlendra gjaldmiðla en
verðbreytingarfærslu eru
meðal annars taldar geta
stuðlað að því að
orkufyrirtækin sýni
„pappírshagnað", sem er
skattskyldur en ekki í neinu
samræmi við raunverulega
stöðu fyrirtækjanna.
fyrirtæki yfirleitt vegna mjög hás
fjármagnskostnaðar. Þetta eigi
einkum við um þau orkufyrir-
tæki, sem ekki hafi starfað mjög
lengi. Þetta geti valdið risavöxn-
um sveiflum á bókfærðum hagn-
aði fyrirtækisins, sem séu ekki í
neinu samhengi við raunveruleg-
an hagnað. Fyrirtækin beiti öðr-
um reglum til að jafna þessar
sveiflur, en sé að finna í skatta-
Iögum. í öðru lagi eru afskriftir
samkvæmt skattalögum miklu
hraðari en orkufyrirtækin gera
nú ráð fyrir. Ef eignir orkufyrir-
tækjanna eru metnar samkvæmt
afskriftareglum skattalaganna
kunna fyrningarstofnar fyrirtækj-
anna því að vera langt komnir eða
búnir. í þriðja lagi er verðbreyt-
ingarfærsla með öðrum hætti hjá
orkufyrirtækjunum en í skattalög-
um og myndi það auka skattstofn
þeirra, væri' aðferð laganna notuð.
Veitumenn segja að þessi atriði
geti leitt til þess að orkufyrirtæki
sýni „pappírshagnað“, sem sé
skattskyldur, en ekki í neinu sam-
ræmi við raunverulega stöðu fyr-
irtækjanna.
í fjórða lagi er nefnt að taka
verði tillit til þess, að orkufyrir-
tæki séu yfirleitt rekin með tapi
framan af, en með hagnaði er frá
líður. Því sé óréttlátt að ætla að
leggja á þau skatt, er fyrirtækin
séu að ná sér á strik og að vinna
upp gamalt tap. Ástæða þess að
tap sé yfirfæranlegt samkvæmt
skattalögum sé einmitt að jafna
skattbyrðina á fyrirtækið til lengri
tíma, en fram hjá þessu virðist
eiga að ganga í tilviki orkufyrir-
tækjanna.
„Ónothæft" og „fáránlegt“
frumvarp
Eiríkur Briem, fjármálastjóri
Rafveitna ríkisins, RARIK, sagð-
ist telja litlar líkur á að tekjuskatt-
ur myndi hafa mikil áhrif á fyrir-
tækið eins og rekstrarstaða þess
væri nú, en reksturinn væri á
réttri leið og skatturinn myndi því
væntanlega koma við hann síðar.
Eiríkur sagði að eins og frum-
varpið liti nú út, kæmi það afar
illa við RARIK vegna hinna slæmu
áhrifa, sem það hefði á Lands-
virkjun. Honum taldist svo til að
yrði raforkuverð Landsvirkjunar
til almenningsveitna hækkað um
46% yrði RARIK að hækka verðið
til almennings um 30%. „Frum-
varpið eins og það liggur fyrir er
gersamlega ónothæft að okkar
mati,“ sagði Eiríkur.
Júlíus Jónsson, fjármálastjóri
Hitaveitu Suðurnesja, sagði að
tekjuskatturinn kæmi áreiðanlega
illa við fyrirtækið, en hugsanleg
álagning á fyrirtækið hefði ekki
verið reiknað nákvæmlega út.
„Það gætu orðið einhverjir tugir
eða hundruð milljóna í góðum
árum,“ sagði hann. „Það er sama
hvað menn segja, þetta verður
ekki leyst nema með því að hækka
gjaldskrána eða auka erlendar
lántökur."
Júlíus sagði að ef skatturinn
yrði ekki til hækkunar á gjaldskrá
væri aðeins verið að segja að orku-
fyrirtækin lægju á peningum. „Ef
fyrirtækin hafa notað tekjur sínar
í fjárfestingar og nauðsynlegan
rekstur getur ekki verið afgangur
í skatta. Það er þá nánast verið
að segja að við liggjum með mik-
ið fé, sem skipti ekki máli hvort
standi inni á bankabókum eða
fari í ríkissjóð,“ sagði hann.
Gunnar Kristinsson, hitaveitu-
stjóri í Reykjavík, sagði að sumt
í frumvarpinu þætti hitaveitu-
mönnum í lagi, „en annað finnst
okkur fáránlegt." Hann sagði að
ekki væri enn farið að reikna út
hugsanlega álagningu á fyrirtæk-
ið vegna tekna ársins 1990.
Aðalsteinn Guðjohnsen, raf-
magnsveitustjóri í Reykjavík,
sagði að á árinu 1989 hefði af-
koma fyritækisins verið slæm,
þannig að fyrirframgreiðsla fyrir-
tækisins yrði lítil eða engin. „Fyr-
ir árið 1990 breytist málið hins
vegar töluvert miðað við það
hvernig fjárhagsáætlun okkar
stefnir núna. Okkur sýnist að það
megi lauslega tala um skatt, sem
er um 100 milljónir,“ sagði Aðal-
steinn. „Þessi skattur kemur að
sjálfsögðu sem hrein viðbót hjá
okkur, þannig að það yrði ekki
um neitt annað að ræða en að
hækka verðið á rafmagninu. “
Hann sagði að yrði frumvarpið
að lögum óbreytt, yrði það sama
uppi á teningnum hjá Rafmagn-
sveitunni og hjá RARIK, að raf-
magnið myndi hækka um 30%.
Hann sagði að það væri því mis-
skilningur hjá fjármálaráðherra
að skatturinn myndi ekki valda
hækkun á orkuverði. „Reykjavík-
urborg fær arð af rafmagnsveitu
og hitaveitu, sem hún á. Ef ríkið
ætlar að leggja tekjuskatt á þessi
fyrirtæki bætist það bara við,
hann tekur skattinn ekki af arð-
greiðslunum. Ef það væri gert,
yrði hækkunin ef til vill 1-2% eins
og ráðherrann talar um.“
Stóð ekki til að blóðmjólka
fyrirtækin
Mörður Árnason sagði að nú
væri í athugun hjá ráðuneytinu
greinargerð Landsvirkjunar um
áhrif skattsins á fyrirtækið. Hann
sagði að það hefði ekki staðið til
að blóðmjólka Landsvirkjun eða
skattleggja annað en nettóhagn-
að. „Ef Landsvirkjun og fleiri
hafi rétt fyrir sér að frumvarpið
sé ekki betur úr garði gert tækni-,
lega en svo að það ráðist á höfuð-
stól eða eitthvað slíkt, verður það
að sjálfsögðu lagfært. Slíkt stóð
aldrei til. Menn eru að þvælast
um á hálum ís í flóknum bók-
haldsreglum og það getur verið
að menn hafi misstigið sig,“ sagði
Mörður.
Reglur frumvarpsins um
afskriftir af mannvirkjum og