Morgunblaðið - 30.01.1991, Blaðsíða 28

MÓRGUNBL'AÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. JANÚAR 1991
Þingmenn ræddu kjördag
í umræðum um þingsköp
ÞINGMENN efri deildar voru í kosningaham í gær. Ekki voru þó
fluttar ræður um hvað yrði kosið, heldur hvenær yrði kosið. Halldór
Blöndal (S-Ne) gagnrýndi harðlega fréttatilkynningu frá forsætisráð-
herra um væntanlegan kjördag. Þingmenn ræddu um þingsköp,
þ.e.a.s. væntanlegan og æskilega kosningadaga í tvo tíma og þrjátíu
og tvær mínútur.
Um hádegisbilið í gær komst í
hendur fjölmiðla fréttatilkynning
frá forsætisráðherra svohljóðandi:
„í samræmi við lög um kosningar
til Alþingis nr. 80 16. október 1987
hefur ríkisstjórnin gert ráð fyrir að
kjördagur yrði annar laugardagur
í maí (11. maí 1991). Sú niðurstaða
var kynnt formönnum þingflokk-
anna í október sl. og aftur rædd á
sameiginlegum fundi sl. föstudag.
Stjórnarandstaðan leggst gegn
því að kjördagur verði 11. maí. Er
það gert á þeirri forsendu að þá
verði liðið nokkuð fram yfir
kjörtímabilið og landið án þings í
nokkra daga (16 dagar).
Þótt ekki sé að finna nein ákvæði
í stjórnarskrá eða lögum, sem krefj-
ast þess að kosið sé til Alþingis
innan fjögurra ára og fordæmin um
að landið sé án þings séu mörg, er
ríkisstjóminni kappsmál að sam-
staða geti orðið um kjördag.
Því hefur ríkisstjórnin í von um
samstöðu ákveðið að kjördagur
verði 20. apríl 1991.
Reykjavík 29. janúar 1991.“
Ekki rétt
í upphafi 47. fundar efri deildar
í gær kvaddi Halldór Blöndal vara-
formaður þingflokks sjálfstæðis-
manna sér hljóðs til að ræða þing-
sköp. Hann var sáróánægður með
að forsætisráðherra hefði ekki haft
svo mikið við sem senda honum eða
láta hann vita um fréttatilkynningu
um væntanlegan kosningadag.
Hann hefði fengið hana í hendur
frá blaðamönnum. Halldór var ekki
síður óánægður með sumt sem fram
komi í þessari tilkynningu. Þar
væru mjög vafasamar fullyrðingar
varðandi stjórnarskrá, friðhelgi AI-
þingis og almennt lýðræði í landinu.
Ekki yrði undan því vikist að gera
athugasemdir. Halldór óskaði eftir
því að staðgengill forsætisráðherra,
Halldór Ásgrímsson sjávarútvegs-
ráðherra, yrði kvaddur til þessa
fundar. Jón Helgason forseti deild-
arinnar upplýsti að gerðar hefðu
verið ráðstafanir til að koma beiðni
Halldórs Blöndals til Halldórs Ás-
grímssonar.
Halldór Blöndal ítrekaði þá
gagnrýni að fjölmiðlum hefði verið
afhent fréttatilkynningin á undan
stjórnarandstöðunni - einkanlega
þar sem hún fjallaði einkum um
afstöðu stjómarinnar. Hann vildi fá
tækifæri til að bera sig saman um
þetta mál við þingflokk Kvenna-
lista. Danfríður Skarphéðinsdótt-
ir (SK-Rv) upplýsti að aðstoðar-
maður forsætisráðherra hefði
hringt í formann þingflokks Sam-
taka um kvennalista og tilkynnt um
þessa ákvörðun. Danfríður vildi láta
það koma fram að formaðurinn
hefði bent á það á fundi formanna
þingflokkanna síðastliðinn föstudag
að 11. maí væri örugglega betri
dagur með tilliti til samgangna.
Danfríður var því ekki sátt við að
í fréttatilkynningunni stæði:
„Stjórnarandstaðan leggst gegn því
að kjördagur verði 11. maí.“
Að afloknu fundarhléi tók Hall-
dór Blöndal aftur til máls og gagn-
rýndi enn sem fyrr vinnubrögð for-
sætisráðherra og ríkisstjórnar en
fagnaði því að kjördegi hefði verið
flýtt fram fyrir það sem stjórnar-
skrá kvæði á um. Halldór sagði
ákvæðið um kjördag í kosningalög-
um vera marklaust. Ef mark væri
á kosningalögum takandi um að
kjósa annan laugardag í maí, hefði
átt að kjósa annan laugardag í maí
fyrir tæpu ári. Halldór skírskotaði
til ákvæða um forsetakosningar
máli sínu til stuðnings. Halldór
sagði rétt vera að sjálfstæðismenn
hefðu lagst gegn 11. maí á grund-
velli 31. gr. stjórnarskrárinnar um
að alþingismenn væru kosnir hlut-
bundinni kosningu til fjögurra ára.
Kjörtímabil þingmanna væri fjögur
ár, ekki lengra, þó megi að sjálf-
sögðu kjósa hinn sama laugardag
í árinu, hinn fjórða laugardag í
apríl ef svo bæri undir (27. apríl
1991), fyrir því væru lagahefðir.
Halldór benti á að stjómarskráin
kvæði á um að ísland væri lýðveldi
með þingbundinni stjóm og ekki
ljóst við hvað stjórnin styddist ef
umboð þingsins rynni út, það þótti
Halldóri ófært. Halldór óttaðist að
slíkt ýtti undir ólýðræðislegar hug-
myndir, jafnvel að leggja Alþingi
niður. Halldór vitnaði í 36. gr.
stjómarskrárinnar: „Alþingi er frið-
heilagt. Enginn má raska friði þess
Halldór
Blöndal
Halldór
Ásgrímsson
né frelsi." Ræðumaður lagði áherslu
á að í væntanlegu frumvarpi um
breytingar á stjórnskipunarlögum
yrðu skýr ákvæði um þingrof og
kosningar.
Ekki hægt að hafa alla ánægða
Halldór Ásgrímsson sjávarút-
vegsráðherra og starfandi forsætis-
ráðherra vísaði til þess að þetta
mál hefði verið rætt milli formanna
þingflokkanna. Fram hefði komið
að ríkistjórnin hefði viljað annan
laugardag í maí, þ.e.a.s. 11. þess
mánaðar og stuðst þar við kosn-
ingalög frá árinu 1987, Sjálfstæðis-
flokkurinn hins vegar tekið þá af-
stöðu, sem fáir skildu, að það bryti
í bága við stjórnarskrá. Sjálfstæðis-
menn hefðu einna helst viljað kjör-
daginn 27. apríl. Það hefði samt
þýtt að þingmenn yrðu umboðslaus-
ir í stuttan tíma.
, Ríkisstjórnin vildi samstöðu um
þetta mál og því hefði 20. apríl
orðið fyrir valinu. Sjávarútvegsráð-
herra kvaðst vera orðinn því vanur
í seinni tíð að Halldór Blöndal gerði
ágreining um æðimargt. Sjálfstæð-
isflokkurinn hefði þó átt sinn þátt
í að setja kosningalögin 1987.
Halldór Ásgrímsson harmaði ef
upp hefði komið misskilningur varð-
andi afstöðu Kvennalistans og bæri
þá að leiðrétta það.
Karvel Pálmason (A-Vf) vildi
benda sjávarútvegsráðherra á að
ekki væri allt fengið þótt Halldór
Blöndal yrði ánægður. Það kom
glöggt fram í máli Karvels að hann
væri ekki ánægður; það væri nán-
ast glapræði að etja fólkinu á lands-
byggðinni út í kosningar á þessum
árstíma. Samgöngur oft erfiðar og
gæti það komið í veg fyrir að menn
fengju notið kosningaréttar. Karvel
taldi að ríkisstjórnin hefði gengið
of langt í að ná samstöðu með til-
teknum einstaklingum í Sjálfstæð-
isflokknum.
Þingmenn ræddu þetta mál nokk-
uð lengur og ítarlegar, skiptust á
orðaskeytum í bland við marg-
víslegar röksemdir af vettvangi
stjómskipunar og lögfræði, íslands-
sögunnar og einnig veðurfræði.
Halldór Ásgrímsson sjávarút-
vegsráðherra fór fram á að Halldór
Blöndal yrði kallaður í þingsal til
að heyra sína ræðu, en það væri
vani þess þingmanns að kalla menn
til þingsalar með stuttum fyrirvara.
í ræðu ráðherrans kom fram að
endanleg ákvörðun um kosninga-
dag yrði í höndum Alþingis, þingið
þyrfti að setja lög þar um. Hann
vænti þess að um þennan dag gæti
skapast samstaða en ef Alþingi vildi
á það fallast myndu kosningar fara
fram samkvæmt þeim lögum sem
þingið hefði sett árið 1987. Auk
sjávarútvegsráðherra tóku til máls
Halldór Blöndal, Karvel Pálma-
son, Salome Þorkelsdóttir (S-Rn),
Stefán Guðmundsson (F-Nv) og
Svavar Gestsson menntamálaráð-
herra.
Umræðunni lauk kl. 16.32.
Stuttar þingfréttir
Svört atvinnustarfsemi
Atvinnumáianefnd sameinaðs
þings vill samþykkja þingsálykt-
unartillögu Guðna Ágústssonar
(F-Sl) og Stefáns Guðmundsson-
ar (F-Nv) þess efnis að umfang
virðisaukaskattsvika og „svartrar
atvinnustarfsemi" verði kannað.
Þingsályktunartillagan var lögð
fram í nóvember síðastliðnum og
afgreidd tii nefndar 26. s.m.
Flutningsmenn töldu líkindi til að
nótulaus viðskipti framhjá virðis-
aukaskatti væru umtalsverð og
flutningsmenn sögðu m.a: „Sé það
hins vegar svo að einhveijir millj-
arðar séu á ferðinni í undirheim-
um þjóðfélagsins utan við lög og
rétt sem skapar aðstöðumun ein-
staklinga og fyrirtækja verður að
gera allt til að upplýsa og koma
í veg fyrir slíkt.“ Flutningsmenn
lögðu til að umfang skattsvikanna
yrði kannað með svipuðum hætti
og sérstakur starfshópur gerði
1984-86.
Frumvarp til stjórnskipunarlaga;
Alþingi verði
ein málstofa
sátu í nefndinni Eiður Guðnason
(A-Vl), Margrét Frímannsdóttir
(Ab-Sl) og Guðmundur Ágústsson
(B-Rv).
í greinargerð með frumvarpinu
segja flutningsmenn m.a. að þær
meginbreytingar sem felast í frum-
varpinu séu fjórar:
1. deildaskipting Alþingis sé afnum-
in. Sé með þeirri breytingu stefnt
að því að gera alla málsmeðferð á
Alþingi skilvirkari og nútímalegri.
2. Samkomudegi Alþingis er breytt
þannig að reglulegt þing kemur
saman 1. október í stað 10. s.m.
3. Starfstíma Alþingis er breytt og
er gert ráð fyrir að þingið standi
allt árið. Jafnframt er í frumvarpinu
ákvæði sem tryggi að landið verði
aldrei þingmannslaust. í athuga-
semdum með frumvarpinu segir að
breytingin feli í sér að Alþingi
muni að formi til standa allt árið.
Ekki séu þó uppi áform um að
lengja verulega starfstíma Alþingis,
þessi breyting þýði þó að þingið
geti komið saman til framhalds-
funda eftir að því hafi verið frestað
að vori, án þess að til þurfi að koma
formleg þingsetning.
4. Tveimur ákvæðum er varða fresti
er breytt. í fyrsta lagi er breyting
á meðferð bráðabirgðalagafrum-
varpa á Alþingi. Gert er ráð fyrir
því að bráðabirgðalög falli úr gildi
hafi Alþingi ekki samþykkt þau eða
lokið afgreiðslu þeirra innan mán-
aðar frá því að þau eru lögð fram.
í öðru lagi er lagt til að ekki megi
h'ða neman einn og hálfur mánuður
frá því að gert er kunnugt um þing-
rof og þar til kosningar til Alþingis
fara fram. Jafnframt mega ekki líða
meira en tveir og hálfur mánuður
frá því að þing er rofið þar til nýtt
þing kemur saman.
Flutningsmenn frumvarpsins
færa m.a. fram þau rök í greinar-
gerðinni að hinar sögulegu forsend-
ur deildaskiptingar Alþingis séu nú
horfnar en þær voru að valið var
til deildanna á mismunandi hátt;
með konungskjöri og síðar lands-
kjöri. Núverandi deildaskipting hafi
oft leitt til þess að ríkisstjórnir sem
notið hefðu stuðnings meirihluta
þingmanna, hefðu átt erfitt með að
koma málum sínum í gegnum þing-
ið vegna þess að þær hefðu ekki
haft tilskilinn meirihluta í báðum
deildum. Flutningsmenn telja að
með einni málstofu verði hægt að
endurbæta starf nefnda Alþingis,
mætti fækka fastanefndum úr 23
í 12. Slíkt þýddi jafnframt að þing-
menn þyrftu þá ekki að vera í nema
u.þ.b. tveimur nefndum og gætu
þar af leiðandi rækt betur nefnda-
skyldur sínar. Flutningsmenn eru
þess fullvissir að ein málstofa muni
einfalda og hraða allri málsmeðferð
á Alþingi, jafnframt ætti að vera
tryggt að málsmeðferðin yrði vand-
aðri t.d. vegna skilvirkari nefnda-
starfa. Flutningsmenn eru einnig
þeirrar skoðunar að núverandi
deildaskipting valdi því að öll máls-
meðferð á Alþingi virðist óþarflega
flókin í augum almennings.
Gert er ráð fyrir að frumvarpið
verði á dagskrá 46. fundar neðri
deildar næstkomandi föstudag.
Atvinnumálanefnd sameinaðs
þings leitaði umsagnar ríkisskatt-
stjóra. Hann lýsti sig eindregið
hlyntan því að könnun af þessu
tagi yrði framkvæmd. Leggur
ríkisskattstjóri áherslu á að staðið
verði að könnuninni með sama
hætti og gert var í vinnu skatt-
svikanefndar 1984-86 til þess að
unnt verði aÖ mæla með sambæri-
legum hætti ávinninginn af skatt-
kerfisbreytingum. Nefndin leggur
því til að tillagan verði samþykkt.
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
FORMENN þingflokka sem eiga
sæti í neðri deild hafa lagt fram
í deildinni frumvarp til stjórnskip-
unarlaga um breytingar á stjóm-
arskrá lýðveldisins íslands. Meðal
annars er lagt til að Alþingi starfi
í einni málstofu.
Frumvarpið er samið af nefnd,
sem var skipuð formönnum þing-
flokkanna að beiðni forseta Alþing-
is. Vegna deildaskiptingar Alþingis
er frumvarpið þó aðeins flutt af
þeim þingflokksformönnum sem
eiga sæti í neðri deild, Ólafi G.
Einarssyni (S-Rn), Páli Péturs-
syni (F-Nv), Málmfríði Sigurðar-
dóttur (SK-Ne) og Stefáni Val-
geirssyni (SFJ-Ne), en auk þeirra
Kosið verður til Alþingis 20. apríl;