Morgunblaðið - 09.05.1991, Blaðsíða 32

Aðalfundur SÍF:
Um 49 þúsund tonn af saltfiski
seld fyrir 12,5 milljarða 1990
Lög um Verðjöfnunarsjóð sjávarútvegsins verði endurskoðuð
Frá aðalfundi SÍF í gær. Talið frá vinstri: Sigurður Markússon,
Dagbjartur Einarsson, Magnús Gunnarsson, Bjarni Sívertsen, Sigurð-
ur Einarsson og Sigurður Haraldsson.
SÖLUSAMBAND íslenskra fisk-
framleiðenda (SÍF) flutti út tæp
49 þúsund tonn af saltfiski í fyrra
fyrir 12,5 milljarða íslenskra
króna í cif-verðmætum en SÍF
flutti út 56 þúsund tonn fyrir
10,6 milljarða króna árið 1989.
Magnið er 9% minna árið 1990
en 1989 en verðmætið er hins
vegar 22,9% meira og meðalverð
á útfluttum saltfiski var 35%
hærra árið 1990 en árið áður.
Þetta kom fram á aðalfundi SIF,
sem haldinn var á Hótel Sögu í
gær en þar var samþykkt með
öllum greiddum atkvæðum að
breyta lögum SÍF. Framleiðend-
ur innan vébanda SIF voru 298
talsins í fyrra en 329 árið 1989.
Á aðalfundinum var eftirfarandi
tillaga frá stjóm SÍF samþykkt með
yfirgnæfandi fjölda atkvæða: „Að-
alfundur SÍF, haldinn í Reykjavík
8. maí 1991, skorar á sjávarútvegs-
ráðherra að taka í haust til endur-
skoðunar lögin um Verðjöfnunar-
sjóð sjávarútvegsins með það að
leiðarljósi að sjóðurinn verði lagður
af en í staðinn verði myndaðir
sveiflujöfnunarsjóðir innan fyrir-
tækjanna, sem lúti skattareglum.“
Viðar Elíasson í Vestmannaeyj-
um var í gær kosinn í stjórn SIF
til tveggja ára en Benedikt Sveins-
son í Reykjavík og Ari Þorsteinsson
á Höfn í Hornafirði voru kjömir í
stjórnina til eins árs. Sigurður
Markússon í Reykjavík og Elvar
Einarsson frá Höfn í Homafírði
sögðu sig úr stjórninni en Elvar býr
nú í Bandaríkjunum.
Dagbjartur Einarsson, stjómar-
formaður SÍF, sagði meðal annars
í ræðu sinni á aðalfundinum í gær
að áætlaður botnfiskafli íslendinga
árið 1990 hafí verið 675 þúsund
tonn, eða litlu minni en árið áður.
Þorskaflinn í fyrra var hins vegar
6% minni en árið 1989, eða 332
þúsund tonn.
Saltfiskframleiðslan
um 11% minni en 1989
„Þar sem þorskur er uppistaðan
í söltuninni mátti búast við að sam-
drátturinn í saltfískframleiðslunni
yrði álíka mikill en svo varð ekki,
heldur varð samdrátturinn meiri.
Saltfískframleiðslan árið 1990 var
48.500 tonn, eða tæplega 11%
minni en árið áður, þrátt fyrir vem-
legar verðhækkanir á saltfískafurð-
um. Samdrátturinn varð fyrst og
fremst í framleiðslu á blautverkuð-
um þorski en við verðum að hafa
það í huga að einmitt á síðasta ári
var útflutningur á ísfíski og flöttum,
ferskum fiski í hámarki," sagði
Dagbjartur.
Hann sagði að við hefðum til
þessa einungis haft fískveiðistefnu,
sem byggðist á aflakvóta og tilkoma
hans hefði átt að vemda og byggja
upp á ný nytjastofna í hafínu. „Það
er íhugunarefni að þrátt fyrir öll
okkar þorskastríð og að nær öll
erlend veiðiskip eru komin út úr
okkar landhelgi og tilvist kvótakerf-
isins í ein sex ár, hefur leyfilegt
aflamagn af þorski sjaldan verið
eins lítið og nú. Sjávarútvegsstefn-
an þarf að vera víðtækari en að
skammta kvóta. Hún á að ná yfír
allt sviðið, frá veiðum til vinnslu,
frá vinnslu til markaðssetningar
afurðanna og alla leið til neytand-
ans.“
Dagbjartur sagði að við mættum
aldrei hleypa skipum Evrópubanda-
lagsins inn í landhelgi okkar.
Tollaívilnanir megi ekki kaupa svo
háu verði. „Eg endurtek og legg á
það þunga áherslu að við íslending-
ar verðum að ná samningum við
Evrópubandalagið um afnám inn-
flutningstolla á sjávarafurðum án
þess að aðgangur að fiskimiðum
okkar komi á móti. En samningum
verðum við að ná og ég get ekki
séð að íslenskur sjávarútvegur geti
verið án Evrópumarkaðarins.
Má vera að aðrar greinar en salt-
fiskiðnaðurinn gætu fært sig yfir á
önnur markaðssvæði en það sama
verður ekki sagt um saltfiskinn.
Evrópumarkaðurinn er. dýrasti og
mikilvægasti markaðurinn fyrir
saltfiskafurðir okkar og á undan-
förnum árum hafa yfir 95% af okk-
ar saltfiskútflutningi farið til landa
innan Evrópubandalagsins."
Saltfiskvinnslan rekin með
4,5% hagnaði í október
Dagbjartur sagði að eftir miklar
verðhækkanir, einkum fyrri hluta
ársins 1990, hafí afkoma saltfisk-
vinnslunnar verið góð og hún hefði
verið rekin með 4,5% hagnaði að
meðaltali í október síðastliðnum.
„Þrátt fyrir að verð til framleiðenda
hafi haldið áfram að stíga fram í
byijun þessa árs er nú svo komið,
átta mánuðum síðar, að dæmið
hefur heldur betur snúist við og nú
er greinin rekin með tapi ef litið
er til hins fræga meðaltals.
Hvað er það sem veldur þessum
miklu umskiptum? Hér kemur
margt til, sem vegur þó mismun-
andi mikið. Vissulega hefur gengis-
þróunin verið okkur óhagstæð
síðustu vikurnar, almennar kostn-
aðarhækkanir hafa átt sér stað,
þótt í litlum mæli sé, launakostnað-
ur hefur lítillega hækkað, greiðslur
í Verðjöfnunarsjóð hófust 1. ágúst
síðastliðinn með 1% inngreiðslu en
komust hæst í 5% nú í apríl.
Síðast en ekki síst skal nefna
fískverðið en hráefnisþátturinn í
saltfískverkun er sá kostnaðarþátt-
ur, sem vegur langsamlega mest.
Hann er nú að meðaltali um 65%
af tekjum en var fyrir fáeinum árum
um 50% af tekjum, sem segir okkur
það að fyrst meðaltalið liggi um
65% þá er þorri framleiðenda að
verja 75% og jafnvel 80% af afurða-
verðinu til hráefniskaupa.
Eflaust er það að bera í bakka-
fullan lækinn að fara að fjalla um
fískverðið og þá óheillaþróun, sem
varð á samskiptum útgerðar og
vinnslu, þegar fiskmarkaðimir tóku
til starfa. Það má kalla það skamm-
sýni og öðrum álíka nafngiftum að
mæla gegn mörkuðum og fijálsu
fískverði. En það vil ég rifja upp
að þegar við með semingi féllumst
á tilkomu markaðanna og frjálst
fískverð til reynslu á miðju árið
1987 gengum við út frá því að veru-
legt magn færi um markaðina en
ekki eins og málum er háttað nú.
Til dæmis fóru aðeins 8% af
þorskaflanum um markaðina á Suð-
vesturlandi í fyrra en þetta magn,
tæp 28 þúsund tonn, var grunnur-
inn að fiskverðsmynduninni um allt
land. Hvort sem mönnum líkar bet-
ur eða verr bendir flest til þess að
Verðlagsráð sjávarútvegsins í nú-
verandi mynd sé að geispa golunni
og fijálst fískverð taki alfarið við.
Taka verður á því í sjávarútvegs-
stefnu hvernig verðlagning á fiski
skuli eiga sér stað í samskiptum
útgerðar og vinnslu.“
Um 2,8 milljarðar í Verð-
jöfnunarsjóð á ári
Dagbjartur sagði að byrjað hafi
verið að greiða I Verðjöfnunarsjóð
sjávarútvegsins 1. ágúst 1990 og
inngreiðslan hafi þá verið 1% af
fob-virði útfluttra vara. Síðan hafi
inngreiðslurnar farið síhækkandi
og hæst hafi þær verið 5% í apríl-
mánuði. „Hér er um gífurlega háar
upphæðir að ræða því hvert pró-
sentustig yfir heilt ár þýðir fyrir
saltfiskiðnaðinn um 120 milljónir
króna og 5% inngreiðsla gerir um
600 milljónir króna á ári en 5%
inngreiðsla fyrir botnfískafurðirnar
í heild þýðir um 2,8 milljarða króna
á ári. Þessir útreikningar byggja á
útflutningsverðmæti í fyrra."
Dagbjartur sagði að mun minna
hefði verið flutt út af ferskum, flött-
um fiski í ár en í fyrra. „Það stafar
ekki af aðgerðum stjórnvalda, sem
engar hafa verið, heldur hefur kom-
ið fram, sem við höfum ætíð sagt
að gæðin á þannig söltuðum fiski
standast ekki.
Hvað varðar útflutning á saltfíski
vitum við að utanríkisráðherra hef-
ur margoft lýst því yfír að hann
muni gefa útflutning á saltfíski
frjálsan. Það er alveg ljóst hvað
íslenskir saltfískframleiðendur vilja.
Þeir vilja hafa útflutning á saltfiski
á einni hendi og sú hönd er þeirra
eigið fyrirtæki, SÍF,“ sagði Dag-
bjartur. Hann sagði að framleiðend-
ur, sem standi á bak við 97% salt-
fiskframleiðslunnar í fyrra, hafí
skrifað undir aðildarvottorð að SÍF.
Portúgal er stærsti markaðurinn
fyrir íslenskan saltfísk og í fyrra
voru seld þangað 15 þúsund tonn
en mesta magnið fór þangað árið
1988, eða 37 þúsund tonn. Næst
stærsti markaður SÍF í magni er
Spánn en þangað voru seld tæp 14
þúsund tonn árið 1990 miðað við
10 þúsund tonn árið áður. Spænski
markaðurinn er á hinn bóginn verð-
mætasti saltfiskmarkaður íslend-
inga. Spænskir neytendur krefjast
mestra gæða og eru reiðubúnir að
greiða hæsta verðið fyrir fyrsta
flokks matvöru. Fyrstu fjóra mán-
uðina í ár voru flutt út 18 þúsund
tonn af saltfíski, sem er sama magn
og á sama tímabili á síðastliðnu ári.
Fyrsta erlenda dótturfyrir-
tækið stofnað í fyrra
Á fyrrihluta síðastliðins árs
stofnaði SÍF fyrsta erlenda dóttur-
fyrirtæki sitt, Union Islandia S.A.,
sem er staðsett í Barcelona á Spáni.
Union Islandia tók við af söluskrif-
stofu SÍF á Spáni, sem starfað
hafði frá árinu 1987. Fram-
kvæmdastjóri er José Solernu.
SÍF keypti í fyrra Nord Morue í
Frakklandi en það er verksmiðjufyr-
irtæki, sem var í eigu sænska
ABBA-fyrirtækisins. Nord Morue
var stofnað árið 1949 og er í bæn-
um Jonzac í Suðvestur-Frakklandi.
Framkvæmdastjóri fyrirtækisins er
Sighvatur Bjarnason. Aðalmark-
aðssvæði Nord Morue er franski
markaðurinn og fyrrum nýlendur
Frakka, svo og Benelux-löndin,
Sviss og Ítalía,
Sölusamband íslenskra fiskfram-
leiðenda starfrækti söluskrifstofu í
Genúu á Ítalíu á árunum 1960 til
1989 en haustið 1989 var ákveðið
að loka skrifstofunni og opna nýja
í Mflanó, sem er miðstöð verslunar
og viðskipta þar í landi. Mjög ör
þróun hefur orðið á matvælamark-
aði Ítalíu og stórmarkaðir, sem
hafa náð verulegri markaðshlut-
deild frá smærri matvöruverslun-
um, hafa lagt mikið kapp á að
matvæli eins og saltfiskur fáist í
handhægum neytendaumbúðum.
Forstöðumaður skrifstofu SIF í
Mílanó er Sigurður Sigfússon.
Dagbjartur Einarsson sagði einn-
ig í ræðu sinni á aðalfundinum að
á síðasta aðalfundi SÍF hafí verið
samþykkt ályktun, þar sem stjórn
SÍF hafí verið falið að vinna að
endurskoðun á félagsformi og
stefnu sölusamtakanna með það
markmið að efla stöðu SÍF enn frek-
ar til undirbúnings aukinni sam-
keppni að loknum samningum við
Evrópubandalagið. Stjómin hafí
síðan haldið fund 12. október síðast-
liðinn, þar sem meðal annars hafí
verið samþykkt ályktun um að
stjóm SÍF skyldi skipa nefnd til að
endurskoða lög félagsins.
Ný lög samþykkt fyrir SÍF
í nýjum lögum SÍF, sem sam-
þykkt voru á aðalfundinum í gær,
segir meðal annars að tilgangur
félagsins sé að seija saltfískafurðir
félagsmanna á erlendum mörkuð-
um, svo og að annast söiu á hvers
konar öðrum framleiðsluvörum
þeirra er þess óska og stjóm félags-
ins ákveður að taka til sölumeðferð-
ar. Til þess að tryggja að þessum
tilgangi verði náð skal félagið
standa að öflugri markaðs-, þróun-
ar- og rannsóknarstarfsemi. Enda
þótt I lögunum sé einkum kveðið á
um saltfiskafurðir gilda þau einnig
um aðrar afurðir félagsmanna, sem
félagið tekur til sölumeðferðar.
Félagið getur samkvæmt ákvörð-
un stjórnar hveiju sinni annast inn-
kaup, sölu og dreifingu aðfanga,
sem félagsmenn nota við fram-
leiðslu sína, svo og veitt félags-
mönnum lánafyrirgreiðslu. SÍF er
heimilt að eiga og reka fasteignir
og flutningatæki fyrir starfsemi
sína, vera aðili að innlendum sem
erlendum félögum og fyrirtækjum,
svo og að eiga og reka fyrirtæki
hérlendis sem erlendis ef tilgangur
þess fellur að tilgangi og markmið-
um SÍF. SÍF skal starfa sem al-
mennt hagsmunafélag félagsmanna
og gæta réttar þeirra í hvívetna í
málefnum, sem snerta starfsemina.
Félagsmenn geta þeir einir orðið,
sem vinna sjávarafurðir til útflutn-
ings. Sá, sem óskar inngöngu í fé-
lagið skal senda stjórn þess skrif-
lega beiðni þar um. Hafi félags-
stjórn ákveðið að verða við inn-
göngubeiðni öðlast umsækjandi full
félagsréttindi þegar hann hefur
undirritað aðildarvottorð að SIF,
þar sem hann skuldbindur sig til
að hlýða lögum félagsins og sam-
þykktum. Inntökugjald er 50 þús-
und krónur fyrir hvern nýjan félags-
mann og upphæðin er bundin láns-
kjaravísitölu í maí 1991 en inntöku-
gjaldið rennur I séreignarsjóð.
Ábyrgð félagsmanna á skuldbind-
ingum félagsins er takmörkuð við
inneign þeirra í sjóðum félagsins.
Samkvæmt nýju lögunum er
stjórn SÍF heimilt að gera tíma-
bundna samninga við utanfélags-
menn um sölu á afurðum þeirra.
Félagsmönnum ber að afhenda fé-
laginu allar saltfiskafurðir sínar til
sölumeðferðar jafnóðum og þær eru
fullbúnar og þeim er ekki heimilt
að selja sjálfir, hvorki innanlands,
né erlendis, eða fela öðrum sölu
þeirra afurða, á hvaða stigi sem er,
án samþykkis stjórnar SIF.
Víkja má brotlegum
félagsmanni úr SÍF
Ef félagsmaður brýtur gegn
þessu ákvæði varðar það sektum
til SÍF og hefur stjórn SÍF heimild
til að ákveða sekt, sem má vera
allt að 20% af andvirði þeirra af-
urða, sem seldar voru, eða boðnar
til sölu í heirnildarleysi, auk þess
sem heimilt er að víkja hinum brot-
lega félagsmanni úr félaginu.
Heimilt er að skuldajafna sektir við
inneign félagsmanns.
Félagsmönnum er skylt að gefa
skrifstofu SÍF, hvenær sem þess
er krafist, nauðsynlegar upplýsing-
ar um fiskmagn, tegund físks, verk-
un og önnur þau atriði, sem fram-
leiðsluna varðar sérstaklega. Sá,
sem gefur rangar eða engar upplýs-
ingar á tilskildum tíma, hefur ekki
kröfu til jafnaðarverðs. Heimilt er
að láta framleiðslu þeirra félags-
manna, sem gefa upp of mikið
magn, koma seinna til afskipunar.
Sá, sem gefur rangar eða villandi
upplýsingar, getur ennfremur sætt
sektum.
Ef félagsstjóm þykir bera brýna
nauðsyn til að hlutast til um salt-
fískverkun félagsmanna sinna hvað
snertir framleiðsluafurðir og -magn
til að tryggja nýtingu markaða sem
best, ber félagsmönnum að hlíta
fyrirmælum stjómarinnar í þeim
efnum, enda verði félagsmönnum
ekki mismunað í þessu sambandi.
Skylt er að greiða félagsmönnum
sama verð fyrir allan saltfisk sömu
tegundar og jafnan að gæðum tilbú-
inn til útflutnings á sama tíma eða
á tímabili, sem félagsstjóm ákveð-
ur. Þá er SÍF heimilt að kaupa salt-
fískafurðir á föstu verði og selja
síðan undir eigin nafni.
Á vegum SIF skal vera til sjóð-
ur, sem nefnist séreignarsjóður. í
hann skal renna, auk inntökugjalds,
fjórðungur af skilaverði seldra salt-
fískafurða og færist á sérstakan
reikning hvers félagsmanns. Sér-
eignarsjóður skal standa sem lán
félagsmanna til SÍF og má veija
til rekstrar SÍF, fjárfestinga og
reksturs þeirra, svo og annarra ráð-
stafana í þágu SÍF eftir ákvörðun
stjórnarinnar. Séreignarsjóður fell-
ur til útborgunar til félagsmanns 5
árum eftir að hann er hættur að
vera félagi, eða við félagsslit. Þó
er félagsstjórninni heimilt að greiða
inneignir úr séreignarsjóði fyrr ef
sérstakar ástæður mæla með því
að dómi félagsstjómar.
Aðalfundur fer með æðsta vald
í öllum félagsmálum. Einfaldur
meirihluti atkvæða ræður úrslitum
mála á fundum. Atkvæði í félaginu
eru fimm þúsund talsins og skipt-
ast jafnt á milli félagsmanna í hlut-
falli við útflutningsverðmæti salt-
fiskafurða þeirra á síðasta alman-
aksári fyrir fund. Enginn fundar-
manna getur farið með meira en
8% atkvæða fyrir sjálfan sig eða
aðra. í gömlu lögunum liafði hver
félagsmaður eitt atkvæði fyrir hver
25 tonn af óverkuðum saltfíski, eða
15 tonn af verkuðum saltfíski og
magnið miðaðist við útflutning
næsta ár fyrir aðalfund.