Morgunblaðið - 18.05.1991, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. MAÍ 1991
B 5
i sínum í Ástarbréfum.
og má glöggt sjá þess merki í Ástarbréf-
um hversu kunnugur hann er þeim líf-
sviðhorfum er einkenna þá stétt fólks
þar í landi.
Einhveijum þykir kannski undarlégt
að þessar línur birtist nær tveimur vik-
um eftir að dönsku gestirnir hurfu af
landi brott en tvennt kemur til; annars
vegar undarlega lítil umijöllun í fjölmiðl-
um fyrir og eftir þennan listviðburð og
hins vegar sterk persónuleg upplifun
undirritaðs á sýningu þessara tveggja
úrvalslistamanna frá Danmörku. Hvar
var nú hinn margrómaði frændskapur
og samgangur milli grannþjóðanna þeg-
ar fjölmiðlar áttuðu sig tæpast á því að
einir þekktustu og ástsælustu leikhús-
listamenn Dana voru staddir hér á landi
og buðu okkur hlutdeild í list sinni?
Bodil Kjer hefur um langan aldur verið
ein mesta leikkona Dana, allt frá því
hún hóf feril sinn við Konunglega leikhú-
sið í Kaupmannahöfn árið 1937. Ebbe
Rode hóf störf hjá Dagmar-leikhúsinu
í Kaupmannahöfn 1931 og hefur síðan
leikið við öll helstu leikhús í Danmörku.
Hann hefur einkum getið sér gott orð
fyrir framúrskarandi túlkanir á hlut-
verkum í leikritum Ludvigs Holbergs
og Molieres. Bæði eru þau margverð-
launuð fyrir framlag sitt til danskrar
leiklistar undanfarna áratugi.
Þau Rode og Kjer hafa leikið Ást-
arbréf frá því í mars 1989 og hlutu á
sínum tíma einróma lof fyrir meistaraleg
tök á hlutverkum sínum. „Það er hægt
að koma frá sér orðunum á ýmsan hátt,
en þegar þau eru mótuð og gefinn hljóm-
ur af Bodil Kjer og Ebbe Rode — þá
flytja þau fjöll,“ sagði gagnrýnandi
danska blaðsins BT á sínum tíma. Und-
ir þetta geta þeir íslensku áhorfendur
er nutu sýningarinnar í Borgarleikhús-
inu vafalaust tekið einum rómi. Hafi
aðstandendur og flytjendur þessa ein-
staka gestaleiks þökk fyrir.
Hávar Sigurjónsson
eftir Ulrike Arnold
Ruby Gorge, Miö-Ástralíu, 1987. Jöró á striga, 137x215 sm.
fjölbreytilegum byggingarstíl mann-
anna í heiminum. Þegar maður vinn-
ur með litarefni í jarðvegi, kemst
maður fljótlega að því að þar er alla
litatóna að finna: Rautt og blátt,
grænt, turkís, kolsvart og mjall-
hvítt.„Litaspjald“ mitt er samsafn af
pokum með jarðvegi, allsstaðar að
úr heiminum.
Ferðalög eru nauðsynlegur og óað-
skiljanlegur hluti verkanna. Þekkingu
á sérstökum einkennum jarðefnanna
öðlast ég á staðnum þar sem þau er
að finna og ég ferðast um: Ég geng
um jörðina og hún heldur mér uppi
um leið. Ég reyni að upplifa landslag-
ið með öllum skilningarvitunum, til
að ná sem bestum tökum á snertigild-
inu og andlegum eigindum þess um
leið.
Ég tek sýni úr jarðveginum og tek
með mér heim í bakpokanum til að
geta málað með þeim. Þegar ég mála
dreifi ég efnunum með höndunum,
nota tækni sem framkallast af hreyf-
ingum líkamans. Þessi hreyfinger
vakin af minningum um ferð um
landslag og tilfinningarnar sem
kviknuðu þá. Myndir mínar eru nokk-
urskonar blanda ljóðrænna efna og
vissra upplifana í landslagi."
Morgunblaðið/Ólafur K. Magnússon
Svavar Guðnason
„Sjónræn kveðja lífsins"
Viðtal: Fjölnir Geir Bragason
„Það er í raun ekki nóg að hafa komist svo hátt, að maður hafi
séð yfir allan heiminn. Maður á að sjá það sem maður vill sjá, —
og það sem maður ætlar að sjá. Hafið þér mannlegt eðli, djúpt og
mennskt, sálarinnar dýptir og fjarlægðir, flug ímyndunarafisins,
þá skiljið þér mig. — Hugsanir og breytni hins lifandi manns gagn-
vart yfirborði jarðarinnar er sjónræn kveðja lífsins til þeirra, er
jörðina erfa.“
Svo mæltist málaranum Svavari
Guðnasyni í ljóði sínu „ Hið
nálæga og hið fjarlæga" sem
birtist í listatímaritinu Hel-
hesten 1942. Þarna gefur að líta,
í hnitmiðuðum orðum, hugmyndir
og hugsjón óhlutlægu stefnunnar,
sem hafði verið að ryðja sér rúms
í listheiminum, og átti eftir að sækja
í sig veðrið svo um munaði. Helhest-
en var málgagn stefnu þessarar og
fylgismanna hennar í Danmörku,
en Svavar sat um tíma í ritstjórn
blaðsins. Svavar var þá virkur á
málefnavettvanginum, líkt og hann
var á öðrum vettvangi málaralist-
arinnar. Þar var hann þátttakandi
í stefnumótun og útbreiðslu um-
ræddrar stefnu, er hann á listferli
sínum aðhylltist. Svavar var í
tengslum við G'obra-hópinn (COpen-
hagen-BKuxelIes-Amsterdnm), sem
lagði áherslu á sjálfsprottna, óhlut-
læga tjáningu og vildi rækta tengsl
við norðurevrópska alþýðulist,
frumstæða list og listsköpun barna.
Um miðjan síðasta mánuð var opn-
uð í Kastrupgarði við Kaupmanna-
höfn sýning á verkum Svavars
Guðnasonar, samhliða yfirlitssýn-
ingu Sigutjóns Ólafssonar mynd-
höggvara. Sýning þessi mun svo
verða flutt til Silkiborgar þar sem
hún verður sett upp í listasafni
borgarinnar. Sýningin spannar
tímabilið 1930-1980. Á henni eru
jafnt olíuverk sem vatnslitamyndir,
teikningar, og svokölluð pappírs-
verk; sem voru snar þáttur í tilraun-
um Svavars. Til að grennslast nán-
ar um sýninguna og aðdraganda
hennar, fór ég sem leið lá að heim-
ili Svavars, _þar sem ekkja lista-
mannsins; Ásta Eiríksdóttir beið
komu minnar. Hún tók alúðlega á
móti mér og bauð mér inn í stofu.
— Það var eins og að ganga inn í
afmarkaðan kafla listasögunnar að
koma inn á heimili þeirra hjóna.
Ekki bara vegna fjölda listaverka
Svavars, sem héngu á veggjunum.
Heimili allflestra myndlista.manna
eru yfirleitt að hluta skreytt verkum
þeirra sjálfra. Heldur fannst mér
ég stíga aftur í tímann, þegar frú
Ásta dró fram og sýndi mér fyrstu
ritröð Cobra-bókasafnsins: Frie
kunstnere, flest ef ekki öll hefti af
Helhesten, og fleira. Þarna gafst
mér einstakt tækifæri til að sjá
hvaða mál voru helst í brenni-
punkti á þessum tíma hjá þessum
mönnum. Ekki spillti að sitja þarna
í sófanum, umkringdur verkum
Svavars. Eftir að hafa flett í gegn
um ritin, vafraði ég um vinnustofu
Svavars og virti fyrir mér aðstæð-
ur, settist svo aftur og Ásta hóf
að segja mér frá sýningunni:
„Það eru nokkur ár síðan farið
var að huga að sýningu á verkum
Svavars í Danmörku. Listasafn ís-
lands setti hérlendis upp viðamikla
yfirlitsýningu á verkum hans á sein-
asta ári. Vinur
okkar og besti
ráðgjafi Svavars,
Robert Dahlman
Olsen, sem var á
sínum tíma rit-
stjóri Helhesten,
reyndi að fá þá
sýningu setta
upp í NIKOLAJ-
listhúsinu í
Kaupmannahöfn. NIKOLAJ-listhú-
sið er gömul kirkja, þar sem kirkju-
hald hefur verið lagt niður, og hef-
ur byggingin verið notuð til sýning-
arhalds síðan. Það varð því miður
ekkert úr þessari sýningu. Robert
sárnaði það. Hann er arkitekt að
atvinnu og hefur verið mjög dríf-
andi á vettvangi lista. Robert hefur
í gegnum tíðina keypt verk eftir
hina ýmsu listamenn, á orðið umtal-
svert listaverkasafn. í því safni má
finna eitthvað í kringum 70-80 verk
eftir Svavar. Þar eru ýmist teikn-
ingar, vatnslitamyndir, olíumálverk
og pappírsverk, eins og hann kaus
að kalla tilraunir Svavars. Eftir
vonbrigðin við að fá ekki þessa
stóru sýningu Listasafns íslands
setta upp ytra, snéri Robert sér til
Kastrupgarðssafnsins, sem tók vel
í að sýna þessi verk haris eftir Svav-
ar, ásamt verkum sem
Kastrupgarður hafði keypt af Sva-
vari á árum áður. Á sýningunni eru
líka nokkur verk úr mínum fórum.
Mörg verkanna á sýningunni voru
sett upp í NIKOLAJ-sýningarsaln-
um 1984, á sýningunni; „Islandsk
Farvespil". Það var samsýning á
verkum Svavars Guðnasonar og
Ásgerðar Búadóttur textíllistakonu.
Kastruparðurinn er gamall herra-
garður og mjög virðuleg menning-
arstofnun. Sýningin var svo opnuð
um miðjan apríl síðastliðinn ásamt
sýningu á verkum Siguijóns Ólafs-
sonar myndhöggvara. Opnunin var
mjög hátíðleg og skemmtilegt að
sjá pappírsverkin hans Svavars
smekklega innrömmuð og komin
upp á vegg. Þarna var vel vandað
til alls er sýningunni viðkom. Eins
fannst mér sýning Siguijóns mjög
skemmtileg.“
Leiðir þeirra hafa eflaust
legið saman áður?
„Sigutjón og Svavar bjuggu álíka
lengi í Kaupmannahöfn. Þó held ég
að þeir hafi aðeins leitt hesta sína
þrisvar saman á sýningum._ Fyrst á
Haustsýningunni 1936. Á þeirri
sýningu sýndi Svavar mér „Fótbolt-
amenn“ Siguijóns, hann var sjálfur
mjög hrifinn af Siguijóni. Önnur
var Skandinaverne 1938. Svo var
það á hinni frægu Bellevue-sýningu
þar sem 13 listamenn sýndu saman
í tjaldi í Klampenborg, nálægt
Kaupmannahöfn, árið 1941. -Sýn-
ingin sú var í tengslum við útgáfu
annars heftis tímaritsins Helhesten.
Hún fór fram í
gríðarlega
stóru tjaldi sem
tekið hafði ver-
ið á leigu.
Gengið var inn
í tjaldið yfir brú
sem smíðuð
hafði verið af
þessu tilefni,
sem inngangur
í tjaldið. Myndirnar voru hengdar á
viðarþil sem smíðuð voru inn í tjald-
inu en myndir Siguijóns stóðu á
tjaldgólfinu, sem var ber skógar-
botninn ef ég man rétt.
Sýningin fer svo áfram
til Silkiborgar
„Jú. Uppsetningin í Kastrupgarði
verður tekin niður 9. júní. Hún verð-
ur svo sett upp í Listasafni Silki-
borgar. Sýningin þar verður opnuð
21. júní og stendur til 18. ágúst.
Troels Andersen er forstjóri Lista-
safnsins í Silkiborg. Fyrir tveimur
árum kom hann hingað tii íslands
á ráðstefnu, og var þá þegar með
hugmyndir um sýningu á verkum
Svavars í Silkiborg.“
Eitthvað að lokum?
„Ferð mín út, til að vera viðstödd
opnunina, er búin að vera mjög
ánægjuleg. Bæði er það viðurkenn-
ing fyrir Svavar og Listasafn ís-
lands að jafn mikill áhugi skuli
hafa vaknað á að flytja stóru sýn-
inguna út og raun ber vitni. Enn
frekari viðurkenning er það á verk-
um Svavars, að þrátt fyrir að ekki
yrði af flutningi þessarar viðamiklu
sýningar til Danmerkur, þá skyldu
Robert Dahlman Olsen, Troels And-
ersen og aðrir viðkomandi aðilar
bregðast á þennan hátt við. Það er;
að setja aðra viðamikla sýningu
upp. Ekki endilega í stað sýningar-
innar í Listasafni íslands, heldur til
að fylgja hugmyndum sínum um
sýningu á verkum Svavars á eftir
og vera lifandi í viðleitni sinni. Sva-
var sagði sjálfur: „Listin sprettur
af lífinu sjálfu en ekki fagurfræð-
inni.“
Eilítil úttekt ú
sýningum Svav-
nrs Guðnnsonar í
Danmörku
-