Morgunblaðið - 21.03.1992, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 21. MARZ 1992
B 3
með sprengiefni í veskinu og hafði
í raun alltaf mestan áhuga á að
eignast blómabúgarð. Benny sonar-
sonur hennar er 16 ára og reynir
allt til að breyta sér í engil. Hann
var misnotaður kynferðislega af
föður sínum og móðir hans svo
óheppin að skjóta drenginn í hand-
legginn þegar hún ætlaði að jafna
um sökudólginn. Cathy, dóttir ætt-
móðurinnar, á sér þann draum heit-
astan að sleppa úr prísund fjöl-
skyldufyrirtækisins og verða tón-
listarstjama. Inn í þennan heim
glundroða og úrkynjunar kemur
andhverfan, skattarannsóknarmað-
urinn, falleg kona sem komin er
átta mánuði á leið. Hún nýtur þess
að koma skattsvikurum á kné, sér-
staklega ef þeir berast á, aka um
á glæsivögnum og skarta marmara.
' Frá upphafi er ljóst að það er
maðkur í mysu Catchprice-fjöl-
skyldunnar, að fyrirtækið verður
gert upp ef sú ólétta vinnur sitt
verk. Gamla konan kallar þá til
Jack son sinn, vellauðugan bygg-
ingaverktaka, til að kippa í spott-
ana. í leiðinni fellur Jack fyrir kon-
unni kasóléttu og þannig kemst hún
í kynni við þann spillta heim gráð-
ugra auðkýfinga sem Carey kvaðst
hafa hneykslast á.
Þetta er hálfger furðuheimur,
vegur stundum salt á mörkum raun-
sæis og súrrealisma eins og algengt
er í verkum Careys, en lýtur þó í
grundvallaratriðum lögmálum
raunveruleikans. Finna má ákveðn-
ar tengingar við þann heim sem
venjulegt fólk hefur nasasjón af,
ef ekki með eigin augum þá í gegn-
um fréttir og sápur. Ef til vill er
þessu skáldverki ætlað að vera birt-
ingarmynd veruleikans þegar hann
hefur verið gerður framandi, vænt-
anlega til að við getum glöggvað
okkur betur á eiginleikum hans.
En þótt margt sé snjallt og vel
hugsað, bæði samtöi og atburðarás,
er engu líkara en höfundurinn hafi
rembst fullmikið við að vera frum-
legur án þess að takast að skapa
heim sem er framandi á sannfær-
andi hátt. Kannski var Carey of
upptekinn af að skálda til að firra
sig pgrsónum og leikendum, enda
ólst hann einmitt upp í fjölskyldu-
fyrirtæki sem verslaði með bíla.
Hvað sem veldur vantar þann gald-
ur í söguna sem Carey er þekktur
fyrir. Hann beitir hér fyrir sig al-
vitrum og býsna ágengum söguhöf-
undi sem segir söguna í þriðju per-
sónu, rásar óhikað frá einni sögu-
hetju til annarrar og leggur út af
frásögninni, er meira að segja orð-
heppinn á stundum, en undirstrikar
í leiðinni, með því að koma reglu á
söguefnið og með því að stinga í
stúf við það, að þessi saga er ekki
hluti af honum sjálfum heldur fyrst
og fremst skáldskapur, tilbúningur.
Og þar sem ekki fylgja þessu nein-
ar formtilraunir, eins og í fyrstu
verkum Careys, er hætt við að les-
andinn detti af baki.
Peter Carey hefur ágætt ímynd-
unarafl og kann að gefa efninu
táknrænar skírskotanir, en persón-
usköpun er snöggur blettur á hon-
um, eins og hann hefur sjálfur
viðurkennt. Persónumar verða hér
sem oftar full einhliða, skortir til-
finningadýpt og verða þess vegna
aðeins tilbúningur, klæðast ekki
holdi, ekki einu sinni innan þess
alltof óljósa ramma sem Carey hef-
ur skapað þeim. Þær koma manni
ekki nógu mikið við og er það
kannski helsta ástæða þess að bók-
in fékk blendnar viðtökur heimafyrr
ir. I smásögum Careys verður þessi
hængur hins vegar kostur, enda
gerir það form ekki sömu kröfur
til persónusköpunar. Þar tekst Car-
ey líka betur að skapa heima sem
lúta sínum eigin lögmálum.
Peter Carey hefur spreytt sig á
fleiru en smásagna- og skáldsagna-
gerð. Á sínum yngri árum skrifaði
hann auglýsingahandrit með góðum
árangri og einnig hefur hann samið
tvö kvikmyndahandrit, annað upp
úr eigin skáldsögu. Hitt, Til enda-
loka heimsins, samdi hann fyrir
leikstjórann Wim Wenders og má
nú sjá afraksturinn í einu af kvik-
myndahúsum Reykjavíkur.
Rúnar Helgi Vignisson
FJOLL &
JOKLAR
I TRE
Morgunblaðið/Einar Falur
HAFDIS OLAFSDOTTIR
DAGLEIÐ Á FJÖLLUM, TRÉRISTA, 1992.
HAFDÍS Ólafsdóttir sker jökla
og fjöll út í tré og þrykkir
mynd þeirra á pappír. I dag
opnar hún sýningu á tréristum
sínum í Norræna húsinu, tré-
ristum sem hún segir ekki bein-
línis vera landslagsmyndir,
heldur styðjist hún við form í
landslaginu. Þetta séu litir og
form fjalla ogjökla, en mynd-
irnar samt á möbkuin þess að
vera hlutlægar.
etta er önnur einkasýning
Hafdísar og hún hefur
unnið að henni í tvö ár.
Hafdís lauk námi við
Myndlista- og handíðaskóla Islands
árið 1981; nú kennir hún nokkra
mánuði á ári við skólann og vinnur
annars að myndlistinni.
Að loknu námi fór hún að vinna
með sáldþrykk. „Eg kom mér upp
aðstöðu fyrir það og vann þannig
í þijú ár. En mér þótti það of sein-
legt.
Svo fór ég að skera litlar myndir
út í dúk og það var nrjög gaman.
Fljótlega færði ég mig yfir í tréð
og um leið og ég var komin með
fyrstu stóru flekana inn á vinnustof-
una vissi ég að þetta væri það sem
ég vildi gera. Mér leið vel þegar
ég lá á fjórum fótum á gólfinu og
skar út í þessa stóru krossviðar-
fleka.“
Og á sýningunni sem verður opn-
uð í dag má sjá hvað Hafdís gerir
við tréð.
„Ég vinn með krossvið, saga
hann niður í form, risti í formin og
þrykki þau síðan á pappír. í sumum
tilvikum má segja að ég sé að mála
með viðnum, því margar myndirnar
eru einþrykk, ekki í upplagi, og ég
ber lit á spýturnar og mála þannig
með þeim. Eg nota svo sömu mótin
aftur og aftur, en geri með þeim
nýjar og nýjar myndir. Þannig eru
nokkrar seríur á sýningunni, átta
til níu myndir í hverri. Sömu form
og litir ganga gegnum hveija mynd-
röð fyrir sig.“
Eyjar á svörtum sandi
Það myndefni sem Hafdís hefur
unnið með síðustu 5 til 6 árin er
form landslagsins, litir og form
fjalla og jökla, og segir liún að jökl-
ar séu einmitt í sérstöku uppáhaldi
hjá sér.
„Litir jöklanna eru ótrúlega
breytilegir eftir aðstæðum. Ég hef
skoðað þá mikið síðustu árin og hef
þá náð að sameina mín aðal áhuga-
mál; myndlistina og ferðalög. Ég
hef ferðast mikið um hálendið, þar
hef ég verið með annan fótinn síð-
ustu árin, eiginlega á öllum tímum
árs, og gjarnan uppi á jöklum. Ég
fékk mér meira að segja mann-
brodda til að geta gengið á skrið-
jökla.
í þessum ferðum tek ég myndir,
bæði með myndavél og augunum,
og ég vinn yfirleitt úr þeim strax
eftir að ég kem heim.
Reyndin hefur verið sú, og ég
hef tekið eftir því eftir á, að ég hef
unnið með litum þeirrar árstíðar
sem er hveiju sinni. Það kemur til
vegna þess að ég hef alltaf ferðast
eitthvað á hverri árstíð, svo það
kemur af sjálfu sér að ég drekk í
mig umhverfið og skila því síðan
frá mér í þeim litum sem ég upplifi
á hveijum tíma.
I seríu sem ég kalia Eyland hef
ég verið að leika mér með svarta
sandana,.jöklana og fjöllin á hálend-
inu. Þá er ég að vinna með eyjarn-
ar á landi, fjöllin sem standa upp
úr svörtum sandinum."
Blái liturinn er áberandi í mynd-
unum.
„Það má segja að blátt sé minn
uppáhaldslitur, blátt hefur verið
gegnumgangandi hjá mér síðastlið-
in ár. Eg nota þó oft rautt eða
gult með honum, og næ þannig
jafnvægi í kuldann. Ætli það sé
annars ekki mjög íslenskt að hafa
mikið blátt? Eða norrænt? Ég held.
að við séum mjög blá hér; ljósið er
HAFDÍS ÖLfiFS-
DÓTTIR SÝHIR
TRÉRISTUR í
HORRJEN A
HðSIHU
mjög blátt, myrkrið er blágrátt,
fjöllin eru blá, vötnin og sjórin eru
blá. Ég held það séu þessi stóru
utanaðkomandi áhrif sem gera
þetta að verkum.“
Náttúra og formræn
uppbygging
Hafdís segir náttúruna alltaf
vera meginstefið en myndirnar séu
samt á mörkum þess að vera hlut-
lægar. Þannig vegi form náttúrunn-
ar og formfræðileg uppbygging
salt í mörgum myndanna. Á sýning-
unni eru mest einþrykksmyndir, en
hún segir mikinn mun á að vinna
þannig og að gera myndir í upplagi.
„Munurinn felst í því að í ein-
þiykksmyndum er maður að vinna
með skapandi hluti allan tímann.
Þegar maður er farinn að gera
myndir í 60 eintökum er maður
orðinn að verkamanni, og ég myndi
gjarnan vilja láta aðra - til þess
menntaða - vinna það verk. Mér
hreinlega leiðist þessháttar vinna.
En að vinna svona „spontant“ og
með sömu plöturnar aftur og aftur,
eins og ég sé að mála myndirnar
með plötunum, þá er ég alltaf að
fást við skapandi vinnu. Og þá líður
mér vel.
Einn aðalkostur tréþrykksins er
líka sá hvað hægt er að vinna hratt.
Hjá mér þarf allt að ganga hratt
og ég vil sjá árangur fljótt." Hafdís
segir að í þessum myndum sínum
sé ekki langt yfir í málverkið, og í
því samhengi talar hún um það að
grafíkin sé að verða ftjálsari en hún
var fyrir nokkrum árum.
„Það er mikið um að listamenn
þrykki myndir og máli síðan jafnvel
í þær eða teikni, sem var bara harð-
bannað fyrir nokkrum áram! Það
er allt í lagi að halda í venjur, en
það er líka óhætt að bijóta þær.
Já, ég held að grafík sé að verða
miklu meira spennandi en hún var
fyrir tíu árum. Úti í heimi er ýmis-
legt spennandi á seyði. Grafík var
lengi vel sér þáttur í myndlistinni,
og einangraður þáttur, en hún er
kannski núna að komast meira í
takt við það sem er að gerast í list-
um almennt. Listamaðurinn er ekki
að einskorða sig við einn miðil,
hann vill reyna fleiri hluti. Það er
bara hvað hentar í hvert skipti.
Þannig þarf til dæmis ekkert að
vera langt í að ég fari að sýna spýt-
urnar sjálfar, þær eru oft alveg
gífurlega fallegar."
Hafdís segir að lokum að þetta
sem hún sé að fást við sé í raun-
inni afskaplega einfalt. „Þetta er
ekkert annað en að rista í tréð og
saga það niður - ýmist með vélsög
eða handsög - og bera svo lit á
og þrykkja. Það er ekkert flóknara
en þetta! Og ég þrykki aftur og
aftur; vinn með undir- og yflrliti til
að ná fram þeim áhrifum sem ég
sækist eftir. Sumar myndirnar eru
þannig orðnar ansi þykkar.“
Viðtal: Einar Falur
Ingóifsson