Morgunblaðið - 07.04.1992, Blaðsíða 31

Morgunblaðið - 07.04.1992, Blaðsíða 31
30 MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 7. APRÍL 1992 Útgefandi Framkvæmdastjóri Ritstjórar Fulltrúar ritstjóra Fréttastjórar Ritstjórnarfulltrúi Árvakur h.f., Reykjavík Haraldur Sveinsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen. Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson. Björn Vignir Sigurpálsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal- stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar- gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið. Alþingi fari eitt með fjárveitingavaldið Ekkert gjald má greiða af hendi, nema heimild sé til þess í fjár- lögum eða fjáraukalögum, segir í 41. grein stjórnarskrár lýðveldisins íslands. Ætlun stjórnarskrárgjafans með þessum skýru og ótvíræðu fyrir- mælum er bersýnilega sú að heim- ildar til fjárveitingar úr ríkissjóði sé ævinlega aflað fyrirfram hveiju sinni, annaðhvort í fjárlögum eða fjáraukalögum á hvetju fjárlagaári. Því miður hefur framkvæmdin orðið allt önnur. „Um árabil hafa svokallaðar aukafjárveitingar fjár- málaráðherra tíðkast," segja fjár- laganefndarmenn í greinargerð með frumvarpi um greiðslur úr rík- issjóði, „og þá ýmist með eða án samráðs við ríkisstjórn eða fjárveit- inganefnd. Framkvæmd þessi styðst að sjálfsögðu hvorki við fyr- irmæli í almennum lögum né aðrar skráðar réttarheimildir, enda ekki furða þar sem slík fyrirmæli hlytu eðli sínu samkvæmt að vera í hróp- legu ósamræmi við skýr ákvæði stjórnarskrárinnar." í þessum efn- um hefur því ein af grundvallar- reglum íslenzkrar stjórnskipunar verið brotin, sem sagt sú, að Al- þingi fari með fjárveitingavaldið. Sérstök undirnefnd fjárveitinga- nefndar, sem skipuð var 1989, komst að þeirri niðurstöðu, að aukafjárveitingar, eins og þær sem tíðkast hafa, standist ekki. Þess vegna sé tímabært að setja reglur sem reisi skorður við greiðslum umfram heimildir fjárlaga. Undir- nefndin benti jafnframt á, að greiðslur umfram heimildir fjárlaga þekkist nánast ekki hjá grannþjóð- um okkar á Norðurlöndum. Það hefur lengi einkennt íslenzk- an ríkisbúskap, hve áætlanagerð hefur reynzt óraunhæf, auk þess sem framkvæmdavaldið hefur farið iangt fram úr fjárlagaheimildum. í skýrslu Ríkisendurskoðunar um framkvæmd fjárlaga á árinu 1991 kemur þannig fram, að á árabilinu 1988 til 1991 var í fjárlögum gert ráð fyrir 7 milljarða króna rekstrar- halla A-hluta ríkissjóðs. Reyndin varð hins vegar sú að hallinn varð fímmfalt meiri eða 35 milljarðar. Rekstrarhalli A-hluta ríkissjóðs síðastliðið ár nam hvorki meira né minna en 12,5 milljörðum króna, sem var 8,5 milljörðum króna meiri halli ep fjárlög ársins gerðu ráð fyrir. í fjáraukalögum, sem sam- þykkt voru í desember 1991, voru útgjaldaheimildir fjárlaga hækkað- ar um 6,5 milljarða króna. Samt sem áður varð rekstrarhalli ríkis- sjóðs tæpum tveimur milljörðum króna hærri en fjárlög og fjárauka- lög, samþykkt í desember, stóðu til. Frumvarp ellefu þingmanna, sem skipa fjárlaganefnd, þess efn- is, að ekki megi inna af hendi greiðslur úr ríkissjóði nema heim- ildar til þeirra sé aflað fyrirfram í fjárlögum eða fjáraukalögum, er ítrekun og nánari útfærsla á 41. grein stjórnarskrárinnar. Ástæða er til að fagna þessu frumvarpi. Vonandi nær það fram að ganga fyrir þinglausnir. Upplagseft- irlit og les- endakönnun Þeir sem gefa DV út hafa árum saman verið ófáanlegir til þess að taka þátt í upplagseftirliti dagblaða, þar sem þar til bærir aðilar fylgjast með fjölda seldra eintaka hvers dagblaðs og senda frá sér opinbera tilkynningu urr. það með reglubundnum hætti. I forystugrein í DV í gær, þar sem fjallað er um niðurstöður nýrrar fjölmiðlakönnunar, er eftirfarandi skýring gefin á þessari afstöðu blaðsins: „Stundum hafa verið gerðar kröfur um upplagseftirlit dagblaða og annarra útgáfutíma- rita en DV hefur ekki tekið þátt í því eftirliti, einkum og sér í lagi vegna þess, að upplag blaðs og eintakafjöldi segir ekki alla söguna um útbreiðslu og lestur blaða. Gallup-könnunin sannar þessa staðhæfingu, enda ber enginn brigður á, að Morgunblaðið er selt í mun fleiri eintökum en DV.“ Nú hefur tekizt samkomulag milli samtaka auglýsingastofa, ljós- vakamiðla, Morgunblaðsins, DV og Pressunnar um reglubundna könn- un m.a. á lestri þessara þriggja blaða. Þar með hefur því skilyrði DV verið fullnægt, að slík könnun fari fram.'Er þá eftir nokkru að bíða að blaðið taki jafnframt þátt í upplagseftirlitinu? Auðvitað eiga auglýsendur, viðskiptavinir fjöl- miðlanna, kröfu á því að hafa und- ir höndum ítarlegar upplýsingar um selt upplag blaðanna og vandaðar kannanir á lestri blaðanna, og þá er átt við mun ítarlegri könnun en þá, sem nú hefur verið fram- kvæmd. Það ætti að vera metnað- armál blaðanna að veita slíkar upp- lýsingar og þeir, sem telja stöðu sína sterka ættu ekki að hafa áhyggjur af slíkri upplýsingagjöf - eða hvað? Hitt er svo annað mál, að þá kröfu verður að gera til fjölmiðl- anna allra, að þeir umgangist nið- urstöður slíkra kannana með virð- ingu fyrir staðreyndum. í forystu- grein DV í gær og raunar líka í fréttum blaðsins fyrir helgi var því haldið fram, að blaðið væri meira lesið en Morgunblaðið í aldurs- flokknum 12-35 ára. Samkvæmt niðurstöðum umræddrar könnunar er Morgunblaðið meira lesið í þess- um aldursflokki en DV alla útgáfu- daga Morgunblaðsins nema laugar- daga og munar í flestum tilvikum verulegu, enda er Morgunblaðið selt í 50-55 þúsund eintökum, mis- munandi eftir útgáfudögum. íslensk heilbrigðis- þjónusta á lofvirði Mynd 1. Viðbrögð við veikindum eftir Símon Steingrímsson og Þórð Harðarson í skýrslu Hagfræðistofnunar Há- skóla íslands (HHÍ) „Samanburður á heilbrigðisútgjöldum fyrri hluti" eru útgjöld til heilbrigðismála á íslandi borin saman við útgjöld á Norðurlönd- um, í Bretlandi, Þýskalandi og Banda- ríkjunum. Borin eru saman heildarút- gjöld og útgjöld hins opinbera. Aðferðin er að bera saman útgjöld sem hlutfall af vergri landsfram- leiðslu (VLF), útgjöld í bandaríkjadöl- um, útgjöld umreiknuð til jafnvirðis- gengis bandaríkjadala, útgjöld á mann og útgjöld á mann með tilliti til fjölda aldraðra. Niðurstaða skýrslunnar hvað kostnað við heilbrigðisþjónustu áhrærir er þessi .. á síðastliðnum áratug hafa útgjöld hérlendis farið úr því að vera fremur lág í saman- burði við aðrar þjóðir OECD, upp í að vera með þeim hæstu, og er sama hvaða viðmiðun er notuð. Sérstaklega er þessi þróun áberandi ef litið er á tímabilið frá 1985.“ Þetta er stutt með 10 línuritum þar sem tölur frá OECD eru umreiknaðar með mismun- andi aðferðum í þríliðu. Engin tilraun er gerð til að greina nánar þróunina frá 1985, en látnar nægja athuga- semdir eins og „... að útgjöldin hér- lendis séu töluvert há“, og „... en óneitanlega virðist hún (heilbrigðis- þjónustan) nokkuð fjárfrek". Að lok- um er sagt að mannaflanotkun sé lít- il og stundið upp á að svarið liggi í fjármagnsnotkun og skipulagningu heilbrigðisþjónustunnar. Samanburðarlönd Val sumra landanna í samanburð- inum orkar tvímælis. Margir gera sér ekki grein fyrir hversu óiíkt breska og bandaríska þjóðfélagið er því ís- lenska. I Bretlandi er þjónusta við lágstéttirnar svo léleg að bráð og langvarandi veikindi meðal ófaglærðs fólks eru tvöfalt algengari en meðal faglærðs fólks og stjórnenda.1 í Bandaríkjunum eru u.þ.b. 12% þjóðar- innar án réttinda til heilbrigðisþjón- ustu og 12% heildarkostnaðar við heilbrigðisþjónustu er greiddur af Medicaid2 sem eru fátækratryggingar með takmarkaða þjónustu. Þar er veruleg andstaða við almannatrygg- ingar. I báðum löndunum njóta minni máttar takmarkaðrar þjónustu og öll þjóðfélagsgerðin ólík þeirri íslensku. Verðlag í Bandaríkjunum er jafn- framt annað en á Islandi. Bretland og Bandaríkin eiga því varla erindi í samanburðinum. Aldursvegnar mannfjöldatöflur Sá misskilningur kemur fram í skýrslunni að hægt sé að aldursvega skráð heilbrigðisútgjöld á sama hátt og nýgengi og algengi veikinda. Þekkt er að veikindi eru að verulegu leyti háð aldri og kyni. Börn fá eyrna- bólgu. Hjartasjúkdómar hetja á mið- aldra fólk. Þvagteppa á gamla karla. Þá eignast konur á ftjósemisskeiði börn. Um kostnað er öðruvlsi farið og kemur þar fram að sinn er siður í landi hveiju. í 1. mynd er tekið dæmi hvernig sjúklingur gæti brugð- ist við veikindum: Sjá mynd 1. í skýrslunni virðist gengið út frá að I öllum löndum séu viðbrögð við veikindum þau sömu. Menn leiti lækn- is við veikindum og sjúklingur eða tryggingar greiði kostnaðinn. Eins og áður er greint eru Bandaríkin og Bretland gott dæmi um að svo er ekki. Þar fá margir litla þjónustu. í Danmörku fellur aftur verulegur heil- brigðiskostnaður undir félagsmál. Aldursvegnu manníjöldatölurnar, sem HHÍ notar, eru til að gera mun á álagi á heilbrigðisþjónustu land- anna, gefa íbúum yfir 65 ára aldri þyngra vægi. Fjöldi íbúa sem eru 65 ára og eldri er margfaldaður með 5,5 og útkoman lögð við þann fjölda sem er yngri en 65 ára. Aldursvegnu mannfjöldatölurnar hafa því mest áhrif í löndum með hátt hlutfall aldr- aðra. Aðferðin er sótt til OECD”. í skýrslu OECD segir að til að greina kostnað samfara mannfjöldabreyting- um þurfi að hafa tvennt í huga. í fyrsta lagi að heilbrigðisútgjöld séu hæst fyrir þá elstu og yngstu. í öðru lagi, að kostnaðurinn skipti ekki einn máli heldur líka fjöldi þeirra sem séu á vinnualdri og hafi möguleika til að afla tekna móti kostnaði. í kaflanum er fjallað um að öldruðum muni fjölga í aðildarríkjum OECD á komandi árum. Þess vegna hefur OECD dreg- ið saman tölur um kostnaðarauka af öldruðum, sem sýndar eru í 1. töflu. l.tafla: Kostnaðarstuðull heilbrigðisútgjalda vegna aldraðra 4 Svíþjóð a) og Finnland 5,5 Ástralía 4,9 Japan 4,8 Kanada, írland og Holland 4,5 Bretland 4,3 Nýja-Sjáland 4,2 Danmörk 4,1 USA a) 3,9 Sviss a) 3,6 Þýskaland 2,6 Frakkland 2,4 Ítalía 2,2 Belgía 1,7 Meðaltal 4,0 a) Hlutfall heildarkostnaðar. Annars hlutfall opinberra útgjalda. Talnanna virðist OECD ekki hafa aflað með staðlaðri aðferð heldur dregið saman ýmsar rannsóknir frá 1979 til 1987 þegar skýrslan er gefin út. Sumstaðar er átt við opinber út- gjöld, annars staðar við heildarút- gjöld. Mikil breidd er í niðurstöðunum og er engin tilraun gerð til að skýra hana. Ljóst er að tilgangur OECD með töflu þessari er að minna á vax- andi fjölda aldraðra og þörf þeirra fyrir þjónustu, en ekki að reikna heild- arkostnað. Annars hefðu þeir tekið tillit tii kostnaðar við börn. Lágar hlutfallstölur geta haft margs konar merkingu. í fyrsta lagi, mismunandi þjónustu eftir áldursflokkum, t.d. fái sjötugir ekki aðgang að gervinýra, í öðru lagi, ódýra þjónustu, t.d. að öldr- uðum væri þrengt saman á stofnanir, í þriðja lagi, félagsmálagreiðslur fyrir elliheimili og í fjórða lagi gæti þjón- usta verið veitt á heimili af fjölskyld- unni. Víst er að vegna félagsmála- greiðslna Dana hafa þeir lægra hlut- fall en Svíar og Finnar. HHÍ les út út þessari heimild að aldursleiðrétting með 5,5 henti til að bera útgjöld ís- lendinga til heilbrigðismála saman við umheiminn. Það er hrein hugdetta. Tölurnar eru á bilinu 2 til 5 og við samanburð verður hvert land að hafa þá tölu sem við það á. Þarna þarf að finna töluna sem á við ísland, en ekki nota töluna sem gerir saman- burðinn óhagstæðastan íslenskri heil- brigðisþjónustu. I 2. töflu er sýnd skipting saman- burðarþjóðanna í aldursflokka og hve margir ungir og gamlir koma á hveija 100 íbúa á vinnualdri. Þegar litið er á íslensku tölurnar vekur strax at- hygli lágt hlutfall þeirra sem eru eldri en 65 ára. Jafnframt er hlutfall barna hátt. Þar leynist skýring á því hversu illa gengur hér á landi að anna eftir- spurn eftir dagheimilum. Einnig kann þetta að skýra hvers vegna barna- sjúkdómar og lyfjanotkun við þeim er algeng og dýr hér á landi. Ómagar eru margir og fyrirvinnur þar með fáar. Það hefur áhrif á tekjuöflun og kostnað. Það skiptir ekki síður máli en fjöldi aldraðra, eins og OECD bendir á. Islenskar konur eignast að meðaltali 2,2, börn meðan konur ann- ars staðar á Norðurlöndunum eignast 1,6 til 2. Árið 1989 fæddust 18 börn á 1.000 íbúa á íslandi en 12 til 14 annars staðar á Norðurlöndunum, eða um 50% fleiri börn á íbúac á íslandi. Þetta hlutfall ræður miklu um kostn- að samfélagsins. Lauslega áætlað kostar rekstur fæðingadeilda og ung- barnagjörgæslu á íslandi um 1 millj- arð kr. á ári, sem er 3% af heilbrigðis- útgjöldum. Barnsburðarleyfi starfs- fólks á Ríkisspítölum kosta um 60 milljónir kr. á ári sem er 1,4% af launalið. Rekstur barnaheimila starfs- fólks á Ríkisspítölum kostar um 100 milljónir kr. á ári sem er 1,6% af heildarkostnaði. Fjöldi fæðinga og ungbarna í landinu skiptir því veru- legu máli fyrir kostnað og það ej' rangt hjá HHÍ að taka ekki tillit til 2. tafla: ísland Skipting á aldursflokka og ómegð5 a) % 0-4 % 15-64 %65+ ómeg< 25 64 11 Kanada 21 68 11 48 USA 22 66 12 52 Finnland 19 67 13 49 Þýskaland 15 70 15 44 Danmörk 17 67 16 48 Bretland 19 65 16 53 Noregur 19 65 16 54 Svíþjóð 18 64 18 56 a) Ómogð er hér noiað um fjölda 0-14 ára og 64+ á 100 íbúða 16-64 ára. MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 7. APRIL 1992 31 Niðurskurður á fiskveiðiflota EB um 40%: Málið er enn á umræðustigi - segir Morten Laudrup Larsen, talsmað- ur danska sjávarútvegsráðuneytisins UPPI eru áform um að minnka fiskveiðiflota EB-landanna um 40% og reyna þannig að ná jafnvægi milli sóknargetu flotans og aflaheim- ilda sem löndin hafa. Sjávarútvegsráðherrar EB-landanna hafa sam- þykkt fyrir sitt leyti að stefna beri að þessu markmiði. Morten Laudr- j up Larsen, talsmaður danska sjávarútvegsráðuneytisins, segir í sam- tali við Morgunblaðið að málið sé hins vegar enn á umræðustigi og að Danir telji fyrir sitt leyti að í fyrstu beri að stefna að samræmingu á reglum um úreldingar skipa innan EB. Símon Steingrímsson þess liðar. Til að aldursveginn mann- fjöldi gefi hugmynd um kostnað þarf að taka tillit til fjölda fæðinga. Lík- lega þarf einnig að skipta íbúum í nokkra aldursflokka þar sem heil- brigðiskostnaður breytist verulega með aldri. Jafnframt þarf að taka tillit til hvort þjónustan er mismun- andi eftir aldurshópum og hvort kostnaðurinn telst til félagsmála. Félagsmálaframlög Skýrsluhöfundar gera sér ekki grein fyrir eða leyna því að félags- málaframlög skekkja verulega sam- anburð á milli landa. Áður er komið fram að OECD mældi 4,1 faldan heil- brigðiskostnað við aldraða I Dan- mörku en 5,5 faldan kostnað í Sví- þjóð. Mismunurinn er líklega fólginn í félagsmálaframlögum. Það stendur reyndar í norrænu tölfræðihandbók- inni/ töflu 214. Þar kemur fram að Danir veija 16 milljörðum dkr. í flokki félagsmála til elliheimila meðan opin- ber framlög til heilbrigðismála eru 37 milljarðar dkr. Þessu leynir HHÍ en vitnar þó í bókina. HHI birtir í kafla 6.3 línurit sem sýnir að lág heilbrigðisútgjöld og há félagsmálaút- gjöld fara saman, en ræðir þá aðeins um framlög til menntamála sem ekki eru sýnd á myndinni. Flókinn þáttur í þessu sambandi er samspil útgjalda einstaklinga og útgjalda ríkisins. Líklegt virðist að sumstaðar séu lífeyrisgreiðslur til ein- staklinga, sem notaðar eru til að greiða fyrir elliheimili, snar þáttur í svokallaðri einkaneyslu, en annars staðar falli lífeyririnn niður og ríkið flokki elliheimiliskostnaðinn sem heil- brigðismál. Aukning kostnaðar Önnur mynd sýnir heildarútgjöld til heilbrigðismála sem hlutfall af vergri landsframleiðslu. Til að ein- falda samanburðinn er hér stuðst við meðaltal þriggja landa, Finnlands, Noregs og Þýskalands, til að bera saman við ísland. Samanburður heilbrigðisútgjalda sem hlutfall af VLF hefur þann galla að hann mælir bæði breytingar í heil- brigðisútgjöldum og landsframleiðslu. .Vaxandi heilbrigðisútgjöld og minnk- andi landsframleiðsla verða ekki greind sundur. Hagvöxtur er magn- aukning landsframleiðslunnar. Á ár- unum 1972 til 1981 er um 6% hag- vöxtur í kjölfar útfærslu landhelginn- ar. Frá 1982 til 1985 er lítill hagvöxt- ur. Síðan stekkur hagvöxturinn I um 8% árin 1986 og 1987. Sá hagvöxtur byggist að miklu leyti á erlenduin lántökum og ofveiði á þorski*. Árin 1988 og 1989 minnkar VLF, hagvöxt- ur er neikvæður, og 1990 er enginn Þórður Harðarson hagvöxtur. Þetta endurspeglast í 2. mynd. VLF minnkar, fólki fjölgar og lítið breytt heilbrigðisþjónusta mælist sem aukin heilbrigðisútgjöld sem hlutfall af VLF. Önnur mynd sýnir því minnkandi landsframleiðslu á ár- unum 1988 og 1989. Aðrar ytri aðstæður eru mjög trufl- andi. Framan af tímabilinu er óða- verðbólga, síðar kemur „skattlaust ár“ og staðgreiðsla skatta. Á árunum 1989 og 1990 eru prentuð skuldabréf Atvinnutryggingasjóðs útflutnings- greina uppá um 10 milljarða, sem er heldur óvenjuleg efnahagsaðgerð I ríkjum OECD. Allt ruglar þetta mæl- ingar hagstærða og gerir samanburð við önnur lönd með jafngengisvísitölu villandi. Þar sem erfitt er að setja fram á einfaldan hátt magntölur, verður hér farin sú leið að skoða launalið Ríkisspítala, sem líklega er dæmigerður fyrir starfsfólk í heil- brigðisþjónustu. Laun eru um 70% af kostnaði spítala. Frá 1980 til 1990 fjölgaði starfsmönnum (stöðugildum) á Ríkisspítölum úr 2.266 í 2.599 eða um 14,6%. Á sama tíma fjölgaði þjóð- inni um 12,3%. Fjölgun starfsmanna Ríkisspítala umfram fólksfjölgun er því lítil. Séu borin saman heilbrigðis- útgjöld á mann í landinu og heildar- laun á mánuði má sjá hvort heilbrigð- isútgjöld vaxa umfram laun. Þriðja tafla sýnir samanburð heilbrigðisút- gjalda á mann og meðalheildarlauna á mánuði á Ríkisspítölum 1983 til 1990. Þar er einnig sýnt hlutfall heild- brigðisútgjalda af VLF. I dálki D er sýnt hlutfall heilbrigðis- útgjalda á mann og meðalheildarlaun á mánuði á Ríkisspítölum. Eftir nokkra hækkun 1983 hefur þetta hlutfall verið lítið breytt frá 1983 til 1990. Meðalheildarlaun á mánuði í heilbrigðisþjónustunni hafa þróast svipað og vísitala atvinnutekna. Þetta bendir til að sveiflur í kostnaðarsam- anburði við aðrar þjóðir endurspegli fyrst og fremst breytingar á launa- töxtum en ekki sé um raunaukningu á kostnaði við heilbrigðisþjónustuna að ræða. Hefðu útgjöld einstaklings til heilbrigðismála hækkað meira en laun heilbrigðisstarfsmanns gæti skýringin verið fjölgun heilbrigðis- starfsmanna, meiri fjárfesting eða aukin rekstrargjöld. Lítil hækkun út- gjalda á íbúa til heilbrigðismála árin 1983 til 1990 sýnir að slíku er ekki til að dreifa. Fundur um skýrslu HHÍ Hinn 19. mars sl. hélt heiibrigðis- ráðuneytið fund um skýrslu HHÍ með aðilum sem tengjast málinu. Þar var staddur Jean Pierre Poullier frá OECD og sagði frá því að tölur OECD væru ósambærilegar milli landa og ráðlagði mönnum að hyggja að fram- förum frekar en þessum tölum. Hann lofaði betri tölum næst. Landlæknir, Hagstofa og Þjóðhagsstofnun kynntu skýrslugerð sína. Þórólfur Matthías- son kynnti skýrslu HHÍ og lést ekki hafa frétt að forsendur hennar hefðu reynst rangar og samanburðaraðferð villandi. Hann sagði að þróun kostn- aðar við íslensku heilbrigðisþjón- ustuna héldu engin bönd, jafnvel þótt Þjóðhagsstofnun sýndi línurit með lækkandi útgjöldum. Niðurstöður 1. Samanburður á kostnaði ís- lensku heilbrigðisþjónustunnar og þeirrar bresku og bandarísku er óeðli- legur. Á íslandi er veitt miklu meiri opinber þjónusta. 2. HHI rangtúlkar tilraunir OECD til að reikna út kostnað vegna aldr- aðra og notar hana sem aðferð til að reikna heildarkostnað. Af mörgum hugsanlegum margföldunarstuðlum velur stofnunin þann sem óhagstæð- astur er íslenskri heilbrigðisþjónustu og tekur ekki tillit til fjölda fæðinga og ungbarna á íslandi. 3. HHÍ leynir upplýsingum um að í samanburðarlöndum, t.d. Dan- mörku, er hluti af heilbrigðisútgjöld- um færður sem félagsmál. 4. HHÍ getur þess ekki að minnk- andi landsframleiðsla hefur áhrif á hækkun útgjalda til heilbrigðismála sem hlutfalls af vergri landsfram- leiðslu og að þetta á þátt í hækkun hlutfallsins frá 1988 á íslandi. 5. Heilbrigðisútgjöld á mann hafa vaxið á svipaðan hátt og heildarlaun starfsmanns í heilbrigðisþjónustu frá 1983. Því er líklega ekki um verulega raunaukningu annars kostnaðar á mann að ræða síðan. Hluti af þeirri aukningu sem HHI sér er líklega vegna ónákvæmni í mælingu hag- stærða í óðaverðbólgu og á tímum afbrigðilegra efnahagsaðgerða. Jafn- virðisgengi landsframleiðslu er lík- lega lélegur mælikvarði á heilbrigðis- þjónstu. 6. Þess er enn beðið að Hagfræði- stofnun Háskóla íslands standi við einkunnarorð sín (Mbl. 27. febrúar) „að hafa það sem sannara reynist í hveiju máli“. 7. „Á lofvirði" var eitt sinn notað sem þýðing á þýska orðinu „preis- wert“. Höfundar álíta að það lýsi ís- lensku heilbrigðisþjónustunni vel. 1 Holland, W.W., Detcls, R„ Knox, G.: Oxford Textbook of Public Health. Oxford University Press. Oxford, 1986. ! Sonnefeld, S.D. et al: Health Care Financing Review October 1991, bls. 6. HCFA. Baltimore Maryland. 1 Financing and Delivering Health Care OECD, bls. 88: París 1987. * Financing and Delivering Health Care OECD, bls. 90: París 1987. * Recent demographic developments in Europe: Council of Europe, 199. 1 Yearbook öf Nordic Statistics 1991. ’ Yearbook of Nordic Statistics 1991, bls. 318. * Jóhann Rúnar Bjömsson, þjóðhagfræðingur: Hagvöxtur íslands og OECD-rikjanna, Dagblað- ið 3. desember 1991. Símon Steingrímsson er verkfræðingur á skrifstofu Ríkis- spítala. Þórður Harðarson er prófessor í iyflæknisfræði við læknadeild Háskóla íslands ogyfirlæknir lyflækningadeildarLandspítalans. í máli Larsens kemur ennfremur fram að þótt engar ákvarðanir liggi fyrir í þessu máli séu flskveiðiþjóð- irnar innan EB almennt sammála um að minnka verði verulega fisk- veiðifiota þeirra. „Hér í Danmörku hefur okkur tekist með rýmkun reglna um úreldingu fiskiskipa að minnka mjög flotann á síðustu fimm árum. En þessar reglur eru mjög mismunandi innan landanna og við teljum að í fyrstu beri að samræma þær,“ segir Larsen. Jane Hollman, talsmaður breska landbúnaðar- og sjávarútvegsráðu- neytisins, segir að burtséð frá þess- um hugmyndum um 40% niður- skurð á fiskveiðiflotanum hafi breska stjórnin ákveðið að veija 25 milljónum punda á næstu tveimur árum í styrki til að úrelda físki- skip.„Þessi ákvörðun nær til áranna 1993 og 1994 en við eigum eftir að ná samkomulagi við útgerðar- menn og fískvinnslur um hvaða reglur eigi að gilda við úreldingu skipa,“ segir Hollman. „Við viljum að útgerðaraðilar verði með í ráðum og samningar við þá eru hafnir.“ Aðspurð um hvort þessar 25 milljónir punda nægi til að minnka breska fískveiðiflotann um 40% segir Hollman að hún geti ekkert um það sagt á þessari stundu þar sem samningar við útgerðarmenn liggja ekki fyrir. „Við getum ekki mælt árangur okkar í þessu máli fyrr en séð verður hvaða samkomu- lag næst um reglurnar sem gilda í ritinu Landið þitt ísland segir um Eyjabakka: „Mýrlent svæði upp Suðurfjarðavegur í Reyðarfirði: Lægsta tilboð 55% af áætlun GUNNAR og Kjartan sf. áttu lægsta tilboð í lagningu Suður- fjarðavegar í sunnanverðum Reyð- arfirði er tilboð í verkið voru opn- uð á dögunum. Tilboð fyrirtækis- ins var 7,7 milljónir kr., 55% af kostnaðaráætlun Vegagerðarinn- ar sem var rúmar 14 milljónir kr. Vegurinn, sem er 1,72 km að lengd, er frá Eyri að Ytri-Eyrará. Innifalið í verkinu er gerð tveggja stálplöturæsa. Verkinu á að ljúka fyrir 1. september næstkomandi. Vegagerðin fékk fjórtán tilboð og voru þau öll talsvert innan við kostn- aðaráætlun. Næst lægsta tilboðið var frá Ómari S. Ingvarssyni, tæpar 8,3 milljónir eða 59% af kostnaðaráætl- un. eiga,“ segir Hollman. Norbert Kleeschulte, deildarstjóri í sjávarútvegsdeild þýska landbún- aðarráðuneytisins, sagðist telja að Þjóðveijar þyrftu ekki að skera nið- ur flota sinn að neinu verulegu leyti umfram það sem þegar hefði verið gert. Bráðabirgðatillögur fram- kvæmdastjórnar EB settu aðildar- ríkjunum mismunandi markmið hvað þetta varðaði og miðuðust þau við hlutdeild ríkjanna í heildarkvót- um EB. Hollendingar og Spánveijar t.d. hefðu mun stærri fiskiskipaflota en kvótar þeirra segðu til um en stærð þýska flotans væri eðlileg. Kleeschulte sagði að í hugmyndum framkvæmdastjórnarinnar fælist að stæðu ríki ekki við sinn Wuta niður- skurðarins yrðu þau svipt styrkjum úr sameiginlegum sjóðum. Hann j sagði að nú þegar fiskveiðistefna EB hefði verið í gildi í tíu ár af þeim tuttugu sem um var samið árið 1983 væri ljóst að mikill árang- ur hefði náðst en ekki væri síður ljóst að margt væri ógert. Of mikii afkastageta flotans stuðlaði að ólöglegum veiðum og eftirlit þyrfti að bæta. Hann sagði að Þjóðveijar legðu áherslu á að aðildarríkin yrðu að standa sig betur hvað hið síðar- nefnda varðaði. Þeir væru hins veg- ar ekki sannfærðir um ágæti eftir- lits með gervihnöttum því slíkt gæti einungis náð til skipaferða en ekki til þess hve mikill afli færi um borð. af Fljótsdal, uppi undir Eyjabakka- jökli. Jökulsá í Fljótsdal fellur þar undan jöklinum í mörgum kvíslum og hefur hún fyllt upp víðáttumikla dæld, sennilega gamalt stöðuvatn. Þessir óshólmar eru Eyjabakkar. Mjög grösugt er þar, vaxið broki og sums staðar stör en svo er þar rótlaust víða að torfært er flestum skepnum um Eyjabakka eftir að klaki fer úr jörð.“ Þóroddur Þóroddsson, fram- kvæmdastjóri Náttúruverndarráðs, sagði að Eyjabakkar væru hálendis- vin í grennd við jökulinn, töluvert gróin. Sérstaklega væri mikið af gæs á þessu svæði og þar hefði einnig sést til hreindýra. „Þetta er stórt svæði og það eru ekki mörg hliðstæð svæði til á landinu þar sem gróðurvinjar eru í svo mikilli hæð.“ Hann sagði að Náttúruverndarráð hefði á sínum tíma fallist á að gert yrði uppistöðulón á Eyjabökkum en í staðinn fengið því framgengnt að Þjórsárver yrði Ramsar-verndar- svæði, þ.e. félli undir Ramsar-sátt- málann um verndun votlendis- svæða, sem íslendingar urðu full- gildir aðilkr að 1978. 3. tafla: VLF heilbrigðisútgjöld og laun A B c D Hcilbrm. Ileilbrútg. Meðalheildar Hcilbrútg./ %af á manu laun á Rsp. Meðallaun Ár VLF kr./mann kr./mán. a) B/C 1983 7,56 21.013 25.860 0,81 1984 7,02 25.588 32.397 0,79 1985 7,36 36.394 45.706 0,80 1986 7,82 51.021 60.357 0,85 1987 7,94 67.138 85.567 0,78 1988 8,48 86.376 106.197 0,81 1989 8,52 99.605 114.936 0,87 1990 . 8,34 109.375 129.817 0,84 a) IVleðuliiiáiiaAarluiiii eru med lauiialeiigfdiiin gjöldum. Mynd 2. Heildarútgjöld til heilbrigðismála sem hundraðshluti af VLF 6.0 - Hére VLFá slandi n innkand S S — í / \ / S N. N. iland MeÖajllal í Fin 1 : alandi. h oregi og Þýskala ndi j i 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 Eyjabakkar upp af Fljótsdal: Einstök gróðurvin á hálendinu undir vatn Svæðið hefur alþjóðlegt verndargildi, segir Ólafur Einarsson líffræðingur EYJABAKKAR upp af Fljótsdal hverfa undir vatn ef af fyrirhugaðri Fljótsdalsvirkjun verður. Þar er ráðgert að verði 46 ferkílómetra stórt uppistöðulón. í grein sem Ólafur Einarsson líffræðingur ritaði í Morgunblaðið 29. mars sl. vakti hann máls á því að svæðið hefði alþjóðlegt verndargildi því um 10.000 heiðagæsir felldu þar flugfjaðr- ir sínar hvert sumar. Meira en 1% af deildarstofni tegundarinnar byggði því á einhvern hátt á tilvist svæðisins.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.