Morgunblaðið - 23.10.1994, Page 8

8 B SUNNUDAGUR 23. OKTÓBER 1994
MORGUNBLAÐIÐ
HELGI Áss Grétarsson, 17
ára gamall Rejkvíking-
ur, varð fyrsti Islending-
urinn til að sigra á
heimsmeistaramóti ungjinga 20 ára
og yngri í skák. Helgi Áss varð 33.
skákmaðurinn til að vinna þennan
eftirsótta titil og hann er ekki kom-
inn í hóp með neinum aukvisum.
Þrír af fjórum síðustu heimsmeist-
urum eru þar á meðal, þeir Kasp-
arov, Karpov og Spasskí, en Bobby
Fischer tók aldrei þátt á mótinu,
hann hafði einungis áhuga á titlin-
um sem hann vann í Reykjavík
1972. Um tvítugt hafa-skákmenn
tekið út mikinn hluta af þroska sín-
um og það virðist takmörkum háð
hversu miklum framförum þeir ná
síðar á lífsleiðinni. Það er afar mik-
il fylgni á milli velgengni á HM 20
ára og yngri og árangri síðar. Þenn-
an titil vinna aðeins miklir hæfi-
leikamenn.
íslendingar hafa hingað til getað
státað af frábærum árangri í yngri
flokkunum. Jón L. Árnason og
Hannes Hlífar Stefánsson urðu
heimsmeistarar 16 ára og yngri,
Héðinn Steingrímsson heimsmeist-
ari 12 ára og yngri og Karl Þor-
steins sigraði á öflugu bamamóti
sem að vísu var ekki viðurkennt
af FIDE. Þau mót eiga sér mun
styttri sögu en HM 20 ára og yngri
og það liggur í augum uppi að sig-
ur á þeim er ekki nærri því eins
marktækur fyrir framtíðarhorfur
sigurvegaranna.
Fyrri heimsmeistarar unglinga
1951 Ivkov, Júgóslavíu
1953 Panno, Argentínu
1955 Spasskí, Sovétr.
1957 Lombardy, Bandaríkjunum
1959 Bielicki, Argentínu
1961 Parma, Júgóslavíu
1963 Gheorghiu, Rúmeníu
1965 Kurajica, Júgóslavíu
1967 Kaplan, Puerto Rico
1969 Karpov, Sovétr.
1971 Hug, Sviss
1973 Beljavskí, Sovétr.
1974 Miles, Englandi
1975 Tsjékov, Rússlandi
1976 Diesen, Bandaríkjunum
1977 Júsupov, Sovétr.
1978 Dolmatov, Sovétr.
1979 Seirawan, Bandaríkjunum
1980 Kasparov, Sovétr.
1981 Cvitan, Júgóslavíu
1982 A. Sokolov, Sovétríkjunum
1983 Kir. Georgiev, Búlgaríu
1984 Curt Hansen, Danmörku
1985 Dlugy, Bandaríkjunum
1986 Arencibia, Kúbu
1987 Anand, Indlandi
1988 Lautier, Frakklandi
1989 V. Spasov, Búlgaríu
1990 I. Gurevich, Bandaríkjunum
1991 Akopjan, Sovétr.
1992 Zamicki, Argentínu
1993 Miladinovic, Serbíu
1994 Helgi Áss Grétarsson
Það eru mörg stór nöfn á þessum
lista og reyndar ótrúlega mikil
fylgni á milli velgengni á þessu
móti og seinni frama. Síðasta aldar-
fjórðunginn hafa aðeins fjórir menn
borið nafnbót heimsmeistara í skák,
þeir Boris Spasskí, Bobby Fischer,
Anatólí Karpov og Gary Kasparov.
Af 30 fyrstu heimsmeisturum ungl-
inga urðu samt þrír þeirra heims-
meistarar og 19 urðu afar sterkir
stórmeistarar. Átta náðu ekki að
standa undir þeim væntingum sem
fylgja titlinum. Helmingur þeirra
náði þó stórmeistaratitli, en voru
fyrir neðan meðallag sem slíkir.
Áðeins fjórir af sigurvegarunum 30
urðu ekki stórmeistarar. Allir munu
hafa gerst atvinnumenn um lengri
eða skemmri tíma.
HEIMSMEISTARI UNGLINGA
HELGIASS
í HÓP ÓTVALIHHA
Um tvítugt hafa skákmenn tekið út
mikinn hluta af þroska sínum og það virðist takmörkum háð hversu
miklum framförum þeir ná síðar á lífsleiðinni, skrifar Margeir
________Pétursson. Það sé mikil fylgni á milli_
velgengni á HM 20 ára og yngri og árangri síðar. Þennan titil
vinni því aðeins miklir hæfileikamenn.
Morgunblaðið/Andri Áss Grétarsson
Gary Kasparov Joel Lautier
1980. 1988.
Boris Spasskí Anatólí Karpov
1955. 1971.
FORSETIFIDE, Campomanes
frá Filippseyjum, afhenti Helga
Áss Grétarssyni heimsmeistara-
bikarinn í flokki skákmanna 20
ára og yngri.
Þá má ekki gleyma því að marg-
ir af öflugustu skákmönnum heims
í dag urðu aldrei heimsmeistarar
unglinga í þessum flokki, þrátt fyr-
ir ítrekaðar tilraunir.
Breyttir tímar - aukin
samkeppni
En það er þó engan veginn hægt
að ganga að því sem vísu að eftir
fáein ár nái Helgi Áss Grétarsson
að berjast við þau Anand, Kramnik,
Kamskí og Júdit Polgar um heims-
meistaratitilinn, svo nokkur nöfn
séu nefnd. Aðstæður allar i skák-
heiminum hafa breyst mikið á þeim
43 árum síðan keppnin hóf göngu
sína og aldrei meira en á síðustu
fímm árum. Áður fyrr þótti sjálfgef-
ið að sigurvegarinn á þessu móti
blandaði sér fljótlega í baráttu full-
orðinna um æðstu metorð. Þá voru
mótin miklu færri en nú og heims-
meistari unglinga fékk verðskuld-
aða athygli. En nú er öldin önnur,
það líður varla sú vika að ekki hefj-
ist öflugt skákmót einhvers staðar
í heiminum, svo ekki sé talað um
öll opnu mótin. Fyrir unga skák-
menn á uppleið er hægt að fara
margar aðrar leiðir til að slá í gegn
en að sigra á HM unglinga. Því er
það að margir stigahæstu ungling-
arnir taka ekki lengur þátt á mót-
inu. Þannig er um t.d. þau Vladím-
ir Kramnik, Gata Kamsky, Júdit
Polgar, Peter Leko og fleiri. Ástæð-
umar fyrir því að þau sitja heima
eru líklega helst þær að ekki er um
peningaverðlaun að ræða auk þess
sem enginn getur verið viss um sig-
ur á svo fjölmennu og öflugu móti.
Stórstjörnumar myndu því hafa öllu
að tapa.
FIDE reyndi að auka aðdráttar-
afl mótsins í fyrra með því að
ákveða að sá sem sigraði á mótinu'
á vinningum, án þess að til stigaút-
reiknings þyrfti að koma, myndi
hreppa stórmeistaratitil, óháð öllum
þeim ströngu skilyrðum sem venju-
lega þarf að uppfylla. En uppgjafa-
meistumnum í FIDE yfírsást eitt
mikilvægt atriði. Stjörnurnar eru
löngu orðnar stórmeistarar og þurfa
ekki á HM unglinga til að sækja
þann titil. Tólf skákmenn 20 ára
og yngri bera nú stórmeistaratitil,
en einungis tveir þeirra vom með
í Brasilíu.
Þótt þessi allra stærstu nöfn
hafí vantað kastar það þó ekki
neinni rýrð á árangur Helga Áss.
Hann átti í höggi við miklu erfiðari
andstæðinga en langflestir af fyrir-
rennurum hans og þótt enginn
keppandi hafí verið frá Rússlandi,
komu fjölmargir frá fyrrum Sovét-
lýðveldum.
Gary Kasparov: Fyrsta stóra
skrefið
Greinarhöfundur hitti Gary
Kasparov að máli eftir að Helgi
Áss varð heimsmeistari og ég spurði
hann um gildi þessa titils. Hann
lagði áherslu á að titillinn hefði
fært sér aukið sjálfstraust. „Ég vissi
þá að ég gæti náð á tindinn," sagði
Kasparov. Hann varð heimsmeistari
unglinga 1980 og sigraði Anatólí
Karpov í heimsmeistaraeinvígi að-
eins fimm árum síðar. Kasparov
hafði ekki gengið nærri eins vel í
yngri flokkunum. Á HM 16 ára og
yngri í Frakklandi 1977 varð hann
að sætta sig við þriðja sætið á eft-
ir þeim Jóni L. Árnasyni og White-
head frá Bandaríkjunum.
Werner Hug: Enginn
keppnismaður
Það em ekki allir sem hafa skap-
gerð til að halda ótrauðir áfram leið-
inni á toppinn. Svisslendingurinn
Wemer Hug er mikið ljúfmenni, en
hann vann titilinn óvænt árið 1971.
Eftir það hefur hann verið atvinnu-
maður í skák, en í stað þess að ferð-
ast vítt og breitt til að taka þátt á
mótum hefur hann lagt meiri áherslu
á uppeldi bama sinna. Hann er ekki
ennþá orðinn stórmeistari þótt eng-
inn efíst um mikla hæfíleika hans.
Hug er sáttur við að gera jafntefli
í næstum hverri einustu skák, en
er oft harður í hom að taka ef á
hann er ráðist. Hann er því jafn-
tefliskóngur á flestum mótum sem
hann tekur þátt í. Hug viðurkennir
fúslega að hann hafí misst metnað
til frekari afreka eftir að hann varð
heimsmeistari unglinga.
Að tefla rétt úr stöðunni
Það fer ekki á milli mála að sá
sem sigrar í aldursflokknum 20 ára
og yngri á möguleika á að verða
heimsmeistari í skák og a.m.k. kom-
ast í hóp hinna tíu bestu. Gallinn
er hins vegar sá að það eru marg-
falt fleiri góðir skákmenn í heimin-
um nú en fyrir tíu ámm og á hveiju
ári koma fram nýir hæfíleikamenn.
Samkeppnin hefur aldrei verið harð-
ari en nú og jafnvel frægir stórmeist-
arar á borð við Nigel Short em
hræddir um að þeir séu að missa
af lestinni. Þeir fremstu verða að
leggja á sig gífurlega vinnu til að
halda sér á toppnum og þeir þurfa
að vera knúnir af takmarkalausum
metnaði.
Einn þeirra heimsmeistara ung-
linga sem hefur haldið vel á spilun-.
um er Frakkinn Joel Lautier, sem
sigraði á HM unglinga í Ástralíu
árið 1988. Hann var aðeins 15 ára
og lítt þekktur fyrir mótið. Það var
heppnisbragur á sigrinum og talað
var um að hann gæti aldrei náð
slíkum árangri aftur. Fyrr á árinu
hafði hann teflt á opna Reykjavík-
urskákmótinu og ekki vakið neina
athygli — lenti oft í því að þurfa
að tefla í kjallaranum á Hótel Loft-
leiðum. En Lautier gerði sér mat
úr heimsmeistaratitlinum, hann afl-
aði sér öflugra styrktaraðila og fékk
sterka stórmeistara til að þjálfa sig.
Fáir taka skákina eins alvarlega
og með þrotlausri þjálfun er Lautier
nú að komast í hóp tíu bestu skák-
manna heims, 21 árs að aldri.
En það eru líka aðrir sem hafa
ekki þolað velgengnina. Banda-
ríkjamaðurinn Mark Diesen, sem
sigraði 1976, lagðist í leti og eitur-
lyfjaneyslu og hætti taflmennsku
eftir nokkur ár. Hann varð ekki
stórmeistari.
Helgi Áss Grétarsson er annar
Norðurlandabúinn til að sigra á
eftir Curt Hansen, en árið 1987
missti Simen Agdestein af titlinum
á stigaútreikningi. íslendingar hafa
náð misjöfnum árangri á þessu
móti. Friðrik Ólafsson tók þátt á
tveimur fyrstu mótunum. Árið 1951
varð hann í 11.-12. sæti af 18
keppendum en tveimur árum síðar
í 3.-4. sæti af 20 sem var glæsileg-
ur árangur. Það var svo ekki fyrr
en í Finnlandi 1984 að Karli Þor-
steins tókst að slá Friðriki við með
því að lenda í þriðja sæti.
Höfundur skrífar um skák í
Morgunblaðið.
BREYTTUR OPNUNARTIMI
í vetur er opið frá ki. 11—19 (21) virka daga Sy BIAA
kl. 10 - 20 (21) laugardaga og sunnudaga \ LÓNIÐ
METÁR í AÐSÓKN