Morgunblaðið - 12.11.1994, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 12. NÓVEMBER 1994 35
Að því er varðar Björn Önundarson geta
að auki verið sérstök rök til að bíða endan-
legrar niðurstöðu hinnar opinberu rann-
sóknar, áður en ákvörðun um lausn til fulln-
aðar er ráðin. Slíkt hefur þó engin áhrif á
heimild til lausnar um stundarsakir nú þeg-
ar. Þá verður að gæta þess að virða lögboð-
inn andmælarétt skv. 1. mgr. 11. gr. laga
nr. 38/1954 og gefa viðkomandi starfs-
mönnum kost á að tjá sig um þær ávirðing-
ar, sem þeir eru bornir, áður en lausn til
fullnaðar er ráðin. Loks þarf að gæta að
því að tiltaka skýrlega þær ávirðingar, sem
lausn úr starfi er byggð á, þár sem þær
ávirðingar einar koma til skoðunar í hugs-
anlegu síðara dómsmáli til heimtu bóta, sem
ráðherra byggir á í lausnarbréfi."
Könnuðust ekki við að hafa séð
lögfræðiálitið
Álit embættisins afhenti fyrrverandi rík-
islögmaður, Gunnlaugur Claessen, ráðherra
að viðstöddum aðstoðarmanni ráðherra,
Jóni H. Karlssyni, Páli Sigurðssyni, ráðu-
neytisstjóra og Guðjóni Magnússyni, skrif-
stofustjóra í ráðuneytinu. Við afhending-
una, sem átti sér stað 10. eða 11. nóvem-
ber 1993, gerði hann viðstöddum stutta
grein fyrir álitinu og niðurstöðum þess.
Lauk þar með afskiptum ríkislögmanns af
málinu.
Ekki þykir hjá því komist að geta þess,
að hvorki ráðuneytisstjórinn né skrifstofu-
stjórinn könnuðust aðspurðir við að hafa
séð umrætt minnisblað embættis ríkislög-
manns fyrr en 4. október 1994. Ráðuneytis-
stjórinn upplýsti t.d. í þessu sambandi að
umrætt bréf embættis ríkislögmanns,
ásamt minnisblaðinu, hefði ekki verið bókað
inn í ráðuneytið fyrr en það fannst ofan-
greindan dag í skrifborði heilbrigðisráð-
herra. Ráðuneytisstjórinn ítrekaði hins veg-
ar fyrri svör sín er honum var greint frá
því að bæði fyrrverandi ríkislögmaður, fyrr-
verandi heilbrigðisráðherra og aðstoðar-
maður hans hefðu staðfest ofangreinda lýs-
ingu á því hveijir hefðu verið viðstaddir
afhendingu minnisblaðsins.
Rétt þykir að geta þess strax hér, að
þegar rannsókn lögregluyfirvalda lauk um
mitt ár 1993 var Stefán ákærður fyrir
skattalagabrot. Refsimáli á hendur honum
lauk hinn 28. september 1993 með því að
hann gekkst skv. heimild í 124. gr. laga
nr. 19/1991 um meðferð opinberra mála
undir að greiða 1.300.000 króna sekt í ríkis-
sjóð, en sæta ella varðhaldi í 4 mánuði
greiddist sektin ekki innan ijögurra vikna.
Rannsókn rannsóknarlögreglu í máli Björns
lauk 6. júní 1993, en ákæra var ekki gefin
út á hendur honum fyrr en 5. aprfl 1994
og féll dómur Héraðsdóms Reykjavíkur í
því máli 1. nóvember sl. Þar var Björn
dæmdur í 3ja mánaða skilorðsbundið varð-
hald og 3.000.000 króna sekt fyrir skatta-
lagabort.
Viðræður um starfslokakjör
Með bréfí hinn 11. nóvember 1993 til
heilbrigðisráðherra fór Bjöm Önundarson
fram á tímabundið leyfí frá störfum sem
fryggingayfirlæknir, frá og með 12. nóvem-
ber 1993 að telja. Um leið óskaði hann
eftir því að fá að ljúka óteknu orlofi og fara
í kjölfar þess í áunnið 6 mánaða náms-
leyfí. Jafnframt lýsti hann því yfír að hann
myndi leita eftir lausn úr starfi trygginga-
yfirlæknis frá og með 1. janúar 1994 eða
fyrr, „enda náist samkomulag um starfs-
lokakjör, og óska ég eftir viðræðum við
ráðuneytið um þau efni“, eins og orðrétt
segir í bréfi Bjöms.
í bréfí dagsettu 30. nóvember 1993 rit-
aði síðan Andri Ámason, hrl.,
heilbrigðisráðherra bréf fyrir
hönd Björns, þar sem hann
með vísan til bréfaskrifta um
málið og viðræðufunda með
ráðherra og ráðuneytisstjóra,
setti fram svohljóðandi tillögur
varðandi starfslok Björns sem
tryggingayfirlæknis: 1. Björn
fái greidd þau heildarlaun sem
tryggingayfirlæknisstöðunni
fylgja, fyrir tímabilið 1. jan.
1994 til 30. júní 1994, eða í
6 mánuði. Launagreiðslum
þessum fylgi full lífeyris- og
orlofsréttindi. Grunnlaun verði
greidd mánaðarlega fyrirfram
svo sem venja er, en að öðru
leyti verði launin greidd í einu
lagi hinn 1. janúar 1994, fyrir
allt tímabilið.
2. Björn fái námsleyfí frá 1. jan. 1994 til
30. júní 1994, eða í 6 mán-
uði. Á námsleyfistímanum
skv. framanskráðu fái Björn
greidda dagpeninga í sam-
ræmi við viðmiðunarreglur
ferðakostnaðarnefndar, sbr.
II. kafla umburðarbréfs nefnd-
arinnar, dags. 10 sept. sl.
Samkomulag verði um að allir
dagpeningarnir komi til
greiðslu hinn 10. jan. 1994,
eingreiðsla, í samræmi við
þágildandi gengi SDR.
3. Bjöm mun óska eftir lausn úr stöðu
tryggingayfirlæknis frá og
með 1. jan. 1994.
4. Björn býður ráðuneytinu fram starfs-
krafta sína til að sinna sér-
verkefnum fyrir ráðuneytið
eða undirstofnanir þess í sam-
ráði við ráðherra og er þá vís-
að til viðræðna á fundum með
yður, ráðherra og ráðuneytis-
stjóra í ráðuneytinu nú í nóv-
- ember 1993.
Með bréfí dags. 15. desember 1993 til
Andra Árnasonar, hrl., umboðsmanns
Björns Önundarsonar, tryggingayfírlæknis,
ákvað heilbrigðisráðuneytið að fallast á til-
lögur lögmannsins um starfslok Björns, sem
gerðar voru í bréfí lögmannsins til ráðu-
neytisins hinn 30. nóvember 1993. Ákvörð-
un ráðuneytisins var svohljóðandi:
1. Að Björn njóti áunnins námsleyfisréttar,
samtals 6 mánuðir.
2. Að námsleyfið verði tekið á tímabilinu
janúar til 30. júní 1994.
3. Að föst mánaðarlaun vegna námsleyfis
í 6 mánuði verði greidd í einu lagi 1.
janúar 1994.
4. Að greiddir verði dagpeningar vegna
námsleyfís í samræmi við reglur ferða-
kostnaðarnefndar.
5. Að dagpeningar verði greiddir í einu
lagi 10. janúar 1994 í samræmi við
þágildandi gengi SDR.
6. Að skrifleg beiðni Björns um lausn frá
störfum berist ráðuneytinu eigi síðar en
20. desember 1993 svo að unnt verði
að ganga frá greiðslum samkvæmt
framansögðu.“
Með bréfí dags. 15. desember 1993 sendi
heilbrigðisráðuneytið Tryggingastofnun
ríkisins ljósrit af nefndu bréfí Andra Áma-
sonar, hrl., og svarbréfí ráðuneytisins og
fól Tryggingastofnuninni, eins og áður seg-
ir, að annast uppgjör við tryggingayfir-
lækni „vegna áunninna réttinda samkvæmt
kjarasamningum" eins og það var orðað í
nefndu bréfi. Ekkert samráð mun hafa
verið haft við starfsmannaskrifstofu fjár-
málaráðuneytisins um mat á réttindum
Bjöms við starfslok samkvæmt kjarasamn-
ingum né forsendur uppgjörs þessa að öðru
leyti.
Hinn 28. desember 1993 sendi Trygg-
ingastofnun heilbrigðisráðuneytinu ávísun,
útgefna sama dag og stflaða á ráðuneytið,
að fjárhæð 2.950.101 krónur „sem er upp-
gjör við Bjöm Önundarson tryggingayfír-
lækni vegna áunninna réttinda samkvæmt
kjarasamningum“ eins og það er á sama
hátt orðað í bréfí stofnunarinnar er ávísun-
inni fylgdi. Ávísunina framseldi ráðuneytið
til lögmanns Björns í janúar 1994 og fékk
um leið afhent uppsagnarbréf hans.
Taldi erfitt að víkja Birni
í greinargerð félagsmálaráðherra, Guð-
mundar Árna Stefánssonar, frá 26. septem-
ber sl., vegna framkominnar gagnrýni á
störf hans í fjölmiðlum, gerði hann sérstaka
grein fyrir ofangreindri ákvörðun sinni. Þar
kemur m.a. fram að það hafi verið álit lög-
lærðra ráðgjafa hans að erfitt væri að víkja
yfirtryggingalækni úr starfí sökum lög-
fræðilegra álitaefna, sem m.a. gætu leitt
til skaðabótaskyldu ríkissjóðs. Þetta stafaði
af því að meint brot læknisins sneri ekki
að starfí hans sem tryggingayfirlæknis,
heldur laut að skattskilum vegna starfa
hans á hinum frjálsa markaði. Síðan segir
svo orðrétt:
„Uppsögn úr starfi hefði þýtt að yfír-
gnæfandi líkur bentu til að orðið hefði að
greiða lækninum verulegar fjárhæðir í kjöl-
far skaðabótamáls. Ég ákvað því að leysa
málið með samkomulagi. Læknirinn léti af
störfum þá þegar, en auk samningsbund-
inna réttinda við starfslok, ynni hann fyrir
ráðuneytið tvær skýrslur. Um var að ræða
munnlegt vilyrði af minni hálfu. Með þessu
vannst að mínu áliti þrennt: Viðkomandi
einstaklingur lét af störfum, án þess að lög
væru á honum brotin og fannst mér það
verulegur ávinningur. Kostnaður af starfs-
lokum með þessum hætti var mun minni,
en verið hefði í kjölfar skaðabótamáls.
Starfskraftar læknisins nýttust í gagnleg
mál fyrir ráðuneytið.“
Umdeilanleg ákvörðun
Umrædd ákvörðun ráðuneytisins um
greiðslur samkvæmt framangreindu upp-
gjöri við starfslok Björns er að mati Ríkis-
endurskoðunar mjög umdeilanleg í ljósi
þeirra upplýsinga, sem fyrir lágu um eðli
og stöðu máls hans. Fyrir lá ítarlega rök-
stutt álit embættis ríkislögmanns um að
lögákveðin skilyrði væru fyrir hendi til þess
að veita Birni í það minnsta lausn um stund-
arsakir á meðan beðið var endanlegrar nið-
urstöðu hinnar opinberu rannsóknar. Eins
og fram kemur í niðurlagi minnisblaðs
embættis ríkislögmanns taldi embættið
meira að segja að fyrir hendi væru lög-
ákveðin skilyrði til að ráðherra gæti neytt
heimildar til að veita Birni lausn úr starfi
til fullnaðar á grundvelli refsiverðrar hátt-
semi. í þessu sambandi er rétt að hafa í
huga, að þó svo að rannsókn í máli Björns
hafi ekki verið að fullu lokið þegar ákvörð-
un um uppgjörið við hann var tekin, lá
fyrir viðurkenning af hans hálfu á saknæmu
undanskoti tekna í mjög verulegum mæli.
Af framansögðu mátti ráðherra vera Ijóst
að mjög ólíklegt væri að hugsanleg ákvörð-
un hans um að bjóða Birni að segja upp
starfí sínu eða víkja honum ella úr starfí v
myndi baka ríkissjóði bótaskyldu. Að taka
ákvörðun um svo umtalsverð fjárútlát fyrir
ríkissjóð vegna starfsloka Björns Önundar-
sonar, þrátt fyrir jafn afdráttarlausa og vel
rökstudda niðurstöðu embættis ríkislög-
manns um að skilyrði væru til þess að víkja
honum úr starfi, er að mati Ríkisendurskoð-
unar aðfínnsluverð meðferð á almannafé.
Á sama hátt er aðfinnsluvert að ekki var
formlega haft samráð við starfsmannaskrif-
stofu fjármálaráðuneytisins um mat á þeim
réttindum eða kröfum samkvæmt kjara-
samningum, er Björn kynni að eiga á ríkis-
sjóð við starfslok. Samkvæmt þeim upplýs-
ingum, sem Ríkisendurskoðun hefur aflað
sér hjá starfsmannaskrifstofunni um þessi
efni, er t.d. ljóst að Bjöm gat í desember
1993 í mesta lagi átt rétt á 30 daga náms-
leyfí samkvæmt lq'arasamningum. Á sama
hátt mæla kjarasamningar ekki fyrir um
rétt til launa eftir að uppsögn að eigin ósk
tekur gildi. Því er bersýnilega villandi og
jafnframt varhugavert í ljósi fordæmisgild-
is, sem slíkt kann að hafa, að gefa í skyn
lélainatar,
ggafibr fifeœMtar
í byrjun aðventu, fimmtudaginn 1. desember nk., kemur út hinn árlegi
jólablaðauki sem heitir Jólamatur, gjafir og föndur. Blaöaukinn verður
sérprentaður á þykkan pappír og í auknu upplagi, þar sem jólablaöaukar
fyrri ára hafa selst upp.
í þessum blaðauka verða birtar uppskriftir af jólamat, farið í heimsóknir
tif fólks og forvitnast um jólasiði og ómissandi rétti á jólaborðið.
Konfektgerð, tertuuppskriftir og uppáhalds smákökuuppskriftir
verba á sínum stað svo og föndur. Fjallað verður um jólagjafir,
einföld servíettubrot og jólakortagerð kynnt.
Þeim sem áhuga hafa á ab auglýsa í þcssum blabauka,
er bent á ab tekib er vib auglýsingapöntunum
til kl. 12.00 mánudaginn 21. nóvember.
Nánari upplýsingar veita Agnes Erlingsdóttir, Dóra Gubný
Sigurbardóttir og Petrína Ólafsdóttir, starfsmenn auglýsingadeildar,
í síma 691111 eba símbréfi 691110.
• kjarni málsins!